Bài 9. Đồ thị quãng đường- thời gian

1. Đồ thị quãng đường- thời gian cho chuyển động thẳng

Có nhiều cách để mô tả chuyển động của vật, trong đó có thể sử dụng bảng ghi số liệu hoặc đồ thị.

Cách 1: Lập bảng ghi số liệu về thời gian và quãng đường

Ví dụ, bảng dưới đây ghi số liệu mô tả chuyển động của một ca nô.

❓Dựa vào bảng trên để trả lời các câu hỏi sau.

Cách 2: Vẽ đồ thị quãng đường- thời gian

Dựa vào bảng ghi quãng đường đi được theo thời gian có thể vẽ được đồ thị quãng đường- thời gian (hay gọi là đồ thị \(s-t\)) để mô tả mối quan hệ giữa quãng đường đi được và thời gian trong quá trình chuyển động của ca nô.

Bước 1: Vẽ hai trục vuông góc với nhau tại \(O\), gọi là hai trục toạ độ.

• Trục thẳng đứng \(Os\) dùng để biểu diễn độ lớn của quãng đường đi được theo một tỉ xích thích hợp.
• Trục nằm ngang \(Ot\) biểu diễn thời gian theo một tỉ xích thích hợp.

Bước 2: Xác định các điểm biểu diễn quãng đường đi được và thời gian tương ứng.

• Điểm O là điểm xuất phát.
• Lần lượt xác định các điểm còn lại A, B, C, D tương ứng với các quãng đường đi được 15 km, 30 km, 45 km, 60 km. 

Bước 3: Nối các điểm O, A, B, C, D ta được đồ thị quãng đường- thời gian.

Đồ thị quãng đường- thời gian mô tả liên hệ giữa quãng đường đi được của vật và thời gian.

2. Vận dụng đồ thị quãng đường- thời gian

a. Tìm quãng đường (hoặc tốc độ, hay thời gian chuyển động của vật)

Ví dụ: Tìm quãng đường ca nô đi được sau \(t=1,0\) h kể từ lúc xuất phát, ta thực hiện như sau:

• Chọn \(t=1,0\) h trên trục \(Ot\). Từ điểm \(t=1,0\) h, vẽ đường thẳng song song với trục \(Os\), đường thẳng này cắt đồ thị tại điểm B.
• Từ B, vẽ đường thẳng song song với trục \(Ot\), đường thẳng này cắt trục \(Os\) tại giá trị \(s=30\) km, đó là quãng đường ca nô đi được.

Tương tự, ta có thể xác định được thời gian khi biết quãng đường chuyển động.

b. Tìm tốc độ \(v\) từ đồ thị

• Từ đồ thị, xác định quãng đường \(s\) và thời gian \(t\) tương ứng.
• Tính tốc độ của ca nô bằng công thức \(v=\dfrac{s}{t}\). 

Từ đồ thị quãng đường- thời gain cho trước, có thể tìm được quãng đường vật đi (hoặc tốc độ, hay thời gian chuyển động của vật).