BÀI 9: CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA CƠ

Cơ bám vào xương, cơ co làm xương cử động, vì vậy gọi là cơ xương (còn gọi là cơ vân). Cơ thể người có khoảng 600 cơ tạo thành hệ cơ. Tùy vị trí trên cơ thể và tùy chức năng mà cơ có hình dạng khác nhau, điển hình là bắp cơ có hình thoi dài.

I. Lý thuyết

1. Cấu tạo bắp cơ và tế bào cơ

- Cấu tạo bắp cơ:

  + Gồm nhiều bó cơ, mỗi có cơ gồm nhiều sợi cơ (tế bào cơ) bọc trong màng liên kết

  + Hai đầu bắp cơ có gân bắm vào xương, giữa phình to là bụng cơ

- Cấu tạo tế bào cơ:

  + Gồm nhiều đoạn, mỗi đoạn là một đơn vị cấu trúc giới hạn bởi tấm hình chữ Z

  + Có 2 loại tơ cơ: tơ cơ mảnh thì trơn, tơ cơ dày có mấu sinh chất

  + Sự sắp xếp tơ cơ mảnh và tơ cơ dày ở tế bào cơ tại nên đĩa sáng và đĩa tối

2. Tính chất

- Thí nghiệm 1: Thí nghiệm co cơ ở ếch

+ Kết quả: Khi có một kích thích tác động vào dây thần kinh đi tới cẳng chân ếch thì cơ co, sau đó cơ dãn ra làm cần ghi kéo lên, rồi hạ xuống, đầu kim vẽ ra đồ thị một nhịp co cơ

- Thí nghiệm 2: Ngồi trên ghế để thõng chân xuống, lấy búa cao su gõ nhẹ vào gân xương bánh chè

+ Kết quả: Chân đá về phía trước

- Thí nghiệm 3: Gập cẳng tay vào sát cánh tay

+ Kết quả: Bắp cơ cánh tay phình ra

+ Giải thích: Do cơ cánh tay co ngắn lại

* Kết luận:

- Tính chất cơ bản của cơ là co cơ và giãn cơ

- Khi cơ co, tơ cơ mảnh xuyên sâu vào vùng phân bố tơ cơ dày làm tế bào cơ co ngắn lại à bắp cơ ngắn lại và to về bề ngang

- Cơ co khi có kích thích của môi trường và chịu ảnh hưởng của hệ thần kinh

3. Ý nghĩa của hoạt động co cơ

- Trong cơ thể luôn có sự phối hợp hoạt động của các nhóm cơ

- Cơ thường bám vào hai xương qua khớp nên khi cơ co làm xương cử động dẫn tới sự vận động của cơ thể

II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK

 Câu 1: Đặc điểm cấu tạo của tế bào để phù hợp với chức năng co cơ ?

Hướng dẫn trả lời: 

Đặc điểm cấu tạo của tế bào để phù hợp với chức năng co cơ là :

- Tế bào cơ được cấu tạo từ các tơ cơ gồm các tơ mảnh và tơ dày

- Khi tơ cơ mảnh xuyên xâu vào vùng phân bố của tơ cơ dày làm tế bào cơ co ngắn lại.

Câu 2: Khi các em đi hoặc đứng, hãy để ý tìm hiểu xem có lúc nào cả cơ gấp và cơ duỗi cẳng chân cùng co? Giải thích hiện tượng đó.

Hướng dẫn trả lời: 

Khi đứng cả cơ gấp và cơ duỗi cẳng chân cùng co nhưng không co tối đa. Cả 2 cơ đối kháng đều co tạo ra thế cân bằng giữ cho hệ thống xương chân thẳng để trọng tâm cơ thể rơi vào chân đế.

Câu 3: Có khi nào cả cơ gấp và cơ duỗi của một bộ phận cơ thể cùng co tối đa hoặc cùng duỗi tối đa? Vì sao?

Hướng dẫn trả lời:

- Không khi nào cả 2 cơ gấp và duỗi của một bộ phận cơ thể cùng co tối đa.
- Cơ gấp và cơ duỗi của một bộ phận cơ thể cùng duỗi tối đa khi các cơ này mất khả năng tiếp nhận kích thích do đó mất trương lực cơ (trường hợp người bị liệt)

III. Câu hỏi ôn tập

Câu 1: Vì sao cả cơ gấp và cơ duỗi cẳng chân cùng co khi ta đứng?

Câu 2: Thế nào là sự co cơ? Cơ co khi nào? Ý nghĩa của hoạt động co cơ?