Bài 5. Sự cân bằng. Quán tính

I. Hai lực cân bằng

1. Hai lực cân bằng là gì?

Quyển sách đặt trên bàn hay quả cầu treo trên dây đều đứng yên vì chịu tác dụng của các lực cân bằng.

Hai lực cân bằng là hai lực có cùng độ lớn, cùng phương nhưng ngược chiều, tác dụng vào cùng một vật trên cùng một đường thẳng.

Một vật đứng yên chịu tác dụng của hai lực cân bằng thì vật vẫn đứng yên.

2. Tác dụng của hai lực cân bằng lên một vật đang chuyển động

Người ta đã dự đoán, lập luận, thực hiện nhiều thí nghiệm kiểm chứng và nhận thấy rằng: Một vật đang chuyển động, nếu ngừng tác dụng lực hoặc các lực tác dụng lên vật cân bằng nhau thì vật sẽ tiếp tục chuyển động thẳng đều mãi mãi.

Ví dụ: Một người nhảy dù lúc trời lặng gió. Sau khi dù bung ra được một khoảng thời gian, người và dù sẽ chuyển động thẳng đều theo phương thẳng đứng cho tới khi chạm đất. Trong quá trình chuyển động, người chịu tác dụng của hai lực cân bằng là trọng lực và lực cản của không khí.

Một vật đang chuyển động mà chịu tác dụng của hai lực cân bằng thì sẽ tiếp tục chuyển động thẳng đều.

II. Quán tính

Ô tô, tàu hỏa, xe máy khi bắt đầu chuyển động không đạt ngay vận tốc lớn mà phải tăng dần; khi đang chuyển động, nếu phanh gấp cũng không dừng lại ngay mà phải trượt tiếp một đoạn.

Khi chịu lực tác dụng, mọi vật đều không thể thay đổi vận tốc đột ngột được vì mọi vật đều có quán tính.

Quán tính là tính chất của một vật giữ nguyên chuyển động khi không có lực tác dụng và chỉ thay đổi dần chuyển động khi có lực tác dụng.

Mọi vật đều có quán tính. Quán tính của mỗi vật thể hiện như sau:

- Khi không có lực tác dụng hoặc các lực tác dụng lên vật cân bằng nhau, vật đang đứng yên sẽ tiếp tục đứng yên, vật đang chuyển động sẽ tiếp tục chuyển động thẳng đều.

- Khi vật chịu tác dụng của một lực hoặc các lực không cân bằng nhau, lực làm biến đổi chuyển động của vật. Tuy nhiên, chuyển động chỉ có thể biến đổi dần, không thể xảy ra ngay lập tức.