Bài 40: Quần xã sinh vật và một số đặc trưng cơ bản của quần xã

I/. Khái niệm về quần xã sinh vật:

Quần xã sinh vật là một tập hợp các quần thể sinh vật thuộc nhiều loài khác nhau, cùng sống trong một không gian và thời gian nhất định. Quần xã có cấu trúc tương đối ổn định. Các sinh vật trong quần xã thích nghi với môi trường sống của chúng.

II/. MỘT SỐ ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA QUẦN XÃ:

1/. Đặc trưng về thành phần loài trong quần xã:

Thể hiện qua:

* Số lượng loài và số lượng cá thể của mỗi loài: là mức độ đa dạng của quần xã, biểu thị sự biến động, ổn định hay suy thoái của quần xã

Loài ưu thế và loài đặc trưng:

- Loài ưu thế có số lượng cá thể nhiều, sinh khối lớn hoặc do hoạt động của chúng mạnh

- Loài đặc trưng chỉ có ở một quần xã nào đó hoặc loài có số lượng nhiều hơn hẳn các loài khác trong quần xã.

* Đặc trưng về hoạt động chức năng của các nhóm loài :

  * Sinh vật tự dưỡng có khả năng tự tổng hợp chất hữu cơ từ các chất vô cơ để nuôi sống cơ thể (cây xanh và một số vi sinh vật).

  * Sinh vật dị dưỡng không tự tổng hợp được chất hữu cơ từ các chất vô cơ, sống nhờ nguồn thức ăn sơ cấp. Bao gồm động vật (sinh vật tiêu thụ) và vi sinh vật (sinh vật phân giải).

2/. Đặc trưng về phân bố cá thể trong không gian của quần xã:

- Phân bố theo chiều thẳng đứng

VD: Sự phân tầng của thực vật trong rừng mưa nhiệt đới

- Phân bố theo chiều ngang

VD: + Phân bố của sinh vật từ đỉnh núi  Sườn núi  chân núi

       + Từ đất ven bờ biển  vùng ngập nước ven bờ  vùng khơi xa

. Hoạt động luyện tập

Câu 1:  Trong quần xã rừng U Minh, loài đặc trưng là:

            a. Rắn                                      b. Chim                                   c. Cây Tràm                 d. Cá

Câu 2:  Trong quần xã ao nuôi cá tra, loài ưu thế là loài:

            a. Cá Lóc                                 b. Cá Tra                                 c. Cá Sặc                     d. a, b, c đúng

Câu 3:  Vi khuẩn lam và nốt sần rễ cây họ đậu là quan hệ:

            a. Hợp tác                               b. Hội sinh                               c. Cộng sinh                d. Cạnh tranh

Câu 4:  Sự phân tầng của thực vật trong rừng mưa nhiệt đới là:

            a. Đặc trưng về số lượng loài                                      b. Đặc trưng về thành phần loài

            c. Đặc trưng về phân bố cá thể trong không gian của quần xã                       d. Đặc trung về mối quan hệ sinh thái

Câu 5:  Sự phân bố cá thể trong không gian của quần xã có ý nghĩa:

            a. Giảm sự cạnh tranh, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn sống                     b. Nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn sống

            c. Giảm sự cạnh tranh                                                                         d. Bảo vệ các loài động vật

 Hoạt động vận dụng và mở rộng

Câu 1. Thế nào là một quần xã sinh vật? Nêu sự khác nhau giữa quần thể sinh vật và quần xã sinh vật. Lấy ví dụ minh hoạ.

Câu 2. Các đặc trưng cơ bản của quần xã là gì? Cho ví dụ minh hoạ.

Câu 3. Nêu sự khác nhau giữa quan hệ hỗ trợ và quan hệ đối kháng.

Câu 4. Trong các mối quan hệ giữa các loài trong quần xã, có loài có lợi, có loài bị hại. Hãy sắp xếp thứ tự các mối quan hệ theo nguyên tắc giảm dần quan hệ có lợi và tăng dần quan hệ có hại.

Câu 5. Muốn trong một ao nuôi được nhiều loài cá và cho năng suất cao, chúng ta cần chọn nuôi các loài cá như thế nào?