Bài 2: Trật tự thế giới trong chiến tranh lạnh

1. Sự hình thành và tồn tại của trật tự thế giới hai cực I-an-ta. 

a. Sự hình thành Trật tự thế giới hai cực I-an-a.

- Hoàn cảnh: 

+ Chiến tranh thế giới thứ hai sắp kết thúc. 

+ Nhiều vấn đề cấp bách đặt ra với các nước Đồng minh: đánh bại chủ nghĩa phát xít, tổ chức lại thế giới, phân chia quyền lợi,...

- Hội nghị I-an-ta: 

+ Thời gian: từ mùng 4 đến ngày 11/2/1945, tại I-an-ta (Liên Xô).

+ Thành phần: Liên Xô, Mỹ, Anh. 

- Quyết định của hội nghị:

+ Tiêu diệt tận gốc chủ nghĩa phát xít. 

+ Thành lập Liên hợp quốc.

+ Phân chia phạm vi ảnh hưởng giữa các nước. 

=> Những quyết định và thoả thuận sau đó của hội nghị I-an-ta 2/1945 đã trở thành khuôn khổ của “trật tự thế giới hai cực I-an-ta”, hai cực đó là Mỹ và Liên Xô. 

b. Sự tồn tại của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

- Thời gian tồn tại: từ 1945 đến 1991. 

- Tác động: 

+ Chi phối mọi hoạt động của đời sống chính trị thế giới nửa sau thế kỉ XX. 

+ Trật tự hai cực gắn liền với sự hình thành hai hệ thống đối lập: tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa. 

- Giai đoạn phát triển: 

+ Giai đoạn 1 từ năm 1945 đến những năm 70, thế kỉ XX: sự đối đầu của hai cường quốc Liên Xô và Mỹ, thế giới luôn trong tình trạng căng thẳng. Mỹ phát động Chiến tranh lạnh chống Liên Xô và Đông Âu. 

+ Giai đoạn 2 từ đầu những năm 70 của thế kỉ XX đến năm 1991: trật tự thế giới hai cực I-an-ta xói mòn và sụp đổ. Xuất hiện xu thế hoà hoãn Đông - Tây. 

2. Nguyên nhân, tác động của sự sụp đổ Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

a. Nguyên nhân

- Chạy đua vũ trang tốn kém, suy giảm kinh tế.

- Sự vươn lên và đấu tranh giải phóng dân tộc của nhiều quốc gia. 

- Sự cạnh tranh của Nhật bản, Tây Âu.

- Xu thế toàn cầu hoá và ảnh hưởng của cách mạng công nghiệp lần thứ ba. 

- Sự khủng hoảng, suy yếu và tan rã của cực Liên Xô. 

b. Tác động

- Trật tự thế giới mới hình thành theo xu hướng đa cực. 

- Mở ra hướng giải quyết hoà bình các cuộc tranh chấp, xung đột như ở Áp-ga-ni-xtan, Cam-pu-chia,...

- Tạo điều kiện về vị thế, vai trò trong quan hệ quốc tế cho các nước như Trung Quốc, Ấn Độ. 

- Tác động đến các vấn đề dân tộc, bản sắc cộng đồng, tôn giáo,... ở nhiều nơi trên thế giới.