Bài 5. Khái niệm Văn minh. Một số nền văn minh phương Đông thời kì cổ- trung đại

Hướng dẫn giải

 Ý nghĩa các thành tựu của văn minh Ấn Độ thời kì cổ - trung đại:

+ Là sản phẩm của trí tuệ, sự lao động sáng tạo của cư dân Ấn Độ.

+ Đóng góp nhiều thành tựu quan trọng vào kho tàng văn minh nhân loại và đặt nền móng cho sự phát triển nhiều lĩnh vực.

+ Nhiều thành tựu văn minh Ấn Độ cổ - trung đại vẫn có giá trị và được sử dụng cho đến ngày nay.

(Trả lời bởi Minh Lệ)

Hướng dẫn giải

Những có sở hình thành của văn minh Trung Hoa:

- Điều kiện tự nhiên:

+ Lưu vực Hoàng Hà và Trường Giang thuận lợi cho điều kiện sinh sống. Ở đó có đồng bằng rộng lớn, đất đai màu mỡ, phì nhiêu, khí hậu thuận lợi…

+ Điều kiện tự nhiên và tài nguyên dồi dào là những cơ sở quan trọng cho sự hình thành và phát triển của nền văn minh Trung Hoa. 

- Dân cư và xã hội:

+ Xây dựng nền văn minh Trung Hoa đa dạng, phong phú và phát triển rực rỡ là dân tộc Hán, Choang, Mãn, Hồi, Mông...

+ Quý tộc, nông dân, thợ thủ công, thương nhân…là các tầng lớp cơ bản trong xã hội Trung Hoa là; sang thời trung đại có thêm giai cấp địa chủ. 

- Kinh tế: Nghề trồng lúa trở thành ngành kinh tế chính, thủ công nghiệp và thương nghiệp cũng phát triển mạnh.

+ Nền tảng căn bản là nông nghiệp. Họ đã trồng nhiều loại cây lương thực, cây nguyên liệu, chăn nuôi gia suc, gia cầm.

+ Thủ công nghiệp và thương nghiệp cũng giữ vai trò quan trọng. 

- Về chính trị: Trung Hoa cổ- trung đại theo chế độ quân chủ chuyên chế trung ương tập quyền, Hoàng đế có quyền lực tối cao, dưới vua là hệ thống quan lại từ trung ương đến địa phương.

(Trả lời bởi Minh Lệ)

Hướng dẫn giải

Điểm tương đồng về cơ sở hình thành của văn minh Trung Hoa so với các nền văn minh khác ở phương Đông:

- Điều kiện tự nhiên: các nền văn minh ở phương Đông đều được hình thành ở lưu vực các dòng sông lớn – nơi có nhiều điều kiện thuận lợi cho đời sống sinh hoạt và sản xuất.

- Cơ sở kinh tế:

+ Nền tảng kinh tế căn bản là sản xuất nông nghiệp

+ Thủ công nghiệp và thương nghiệp được coi trọng, giữ vai trò là ngành kinh tế bổ trợ cho nông nghiệp.

- Cơ sở xã hội: dân cư trong xã hội phân chia thành nhiều giai cấp, tầng lớp khác nhau.

- Cơ sở chính trị: nhà nước được tổ chức theo thể chế trung ương tập quyền, đứng đầu là vua có quyền lực tối cao và tuyệt đối.

(Trả lời bởi Minh Lệ)

Hướng dẫn giải

Nội dung	Thành tựu	Ý nghĩa thành tựu
Tư tưởng Tôn giáo	Nho giáo, Đạo giáo, Mặc gia, Pháp gia và các thuyết Âm dương, Bát quái, Ngũ hành Phật giáo du nhập vào Trung Hoa được cải biến và phát triển rực rỡ	Nền tảng quan trọng về tư tưởng, thế giới quan của người Trung Hoa Ảnh hưởng đến nhiều quốc gia khu vực: Nhật Bản, Triều Tiên, Việt Nam
Chữ viết	Chữ giáp cốt (chữ khắc trên mai rùa, xương thú), kim văn (chữ khắc trên đồ đồng)	Chữ viết được chỉnh lí nhiều lần và phát triển thành chữ Hán ngày nay
Văn học	Đồ sộ, đa dạng về thể loại, nội dung và phong cách nghệ thuậtp: Đường thi, tiểu thuyết thời Minh-Thanh,….	Chữ viết và văn học truyền bá đến một số nước trong khu vực và để lại dấu ấn sâu sắc
Kiến trúc, Điêu khắc và hội họa	Kiến trúc và điêu khắc có sự gắn kết mật thiết với nhau, có công năng sử dụng rất đa dạng Hội họa đa dạng về đề tài, nội dung và phong cách	Tạo dấu ấn riêng biết của hội họa Trung Quốc.  Ảnh hưởng đến hội họa, kiến trúc và điêu khắc các nước trong khu vực
Toán học	Hệ số thập phân, tính diện tích các hình. Phát minh ra bàn tính	Chứng tỏ sự phát triển của nền văn minh này.  Thành tựu được truyền bá đến các nước láng giềng, thậm chí được ứng dụng rộng rãi ở châu Âu.
Thiên văn học	Ghi chép về nhật thực, nguyệt thực, hiện tượng thiên văn.
Y-Dược	Dùng dược liệu, châm cứu, giải phẫu…
Sử học	Tác phẩm nổi tiếng: Xuân thu, Sử kí Tưu Mã Thiên….
Phát minh lớn	Kĩ thuật làm giấy, kĩ thuật in, thuốc súng, la bàn

(Trả lời bởi Minh Lệ)

Hướng dẫn giải

- Đoạn tư liệu số 4 cho biết: dù phải đối mặt với nhiều thách thức, song nhiều giá trị của văn minh Trung Hoa vẫn tồn tại nguyên vẹn đến đầu thế kỉ XX – điều này đã góp phần khẳng định giá trị to lớn và sức sống bền bỉ của nền văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại.

- Ví dụ:

+ Sau khi xâm chiếm, lật đổ sự thống trị của nhà Tống, nhà Nguyên (vương triều ngoại tộc do người Mông Cổ lập nên) đã hoàn toàn duy trò bộ máy nhà nước, chế độ phân phong ruộng đất, chế độ thuế khóa… của các triều đại phong kiến trước đó ở Trung Quốc

+ Từ thời Hán, Nho giáo trở thành hệ tư tưởng chính thống của lực lượng phong kiến ở Trung Quốc; nhiều quan điểm, nội dung của Nho giáo vấn được duy trì cho đến hiện nay

(Trả lời bởi Minh Lệ)

Hướng dẫn giải

Quá trình hình thành và phát triển của của các nền văn minh phương Đông thời kì cổ - trung đại được biểu hiện như sau:

Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ và Trung Hoa là bốn trung tâm văn minh lớn được hình thành ở thời kì cổ đại và ở phương Đông. Điểm chung của các nền văn minh này đều là hình thành trên lưu vực các dòng sông. Nơi có điều kiện tự nhiên thuận lợi cho hoạt động sản xuất nông nghiệp. Nhu cầu chống lại thiên tai, trị thủy,... cũng là điều kiện để các nền văn minh ở phương Đông xuất hiện sớm.

(Trả lời bởi Minh Lệ)

Hướng dẫn giải

Nền văn minh	Thành tựu tiêu biểu	Thời điểm xuất hiện	Thuộc lĩnh vực
Ai Cập Cổ đại	- Tín ngưỡng đa thần - Thờ linh hồn người chết	Thiên niên kỉ IV TCN	Tín ngưỡng
- Chữ tượng hình	Chữ viết
- Kim tự tháp, tượng nhân sư…	Kiến trúc, điêu khắc
- Hệ số thập phân - Lịch - Kĩ thuật ướp xác	Khoa học, Kĩ thuật
Ấn Độ Cổ - trung đại	- Phật giáo - Hin-đu giáo	Thiên niên kỉ III TCN	Tôn giáo
- Chữ Phạn	Chữ viết
- Kinh Vê-đa - Sử thi: Ra-ma-ya-na - Vở kịch Sơ-kun-tơ-la	Văn học
- Chùa hang A-gian-ta - Đại bảo tháp San-chi - Lăng Ta-giơ Ma-han	Kiến trúc
- Hệ thống 10 chữ số - Lịch	Khoa học, Kĩ thuật
Trung Hoa Cổ - trung đại	- Nho giáo - Đạo giáo - Mặc gia - Pháp gia..	Thiên niên kỉ III TCN	Tư tưởng, tôn giáo
- Chữ giáp cốt; - Kim văn…	Chữ viết
- Thơ Đường luật - Tiểu thuyết chương hồi	Văn học
- Vạn lí trường thành - Tử cấm thành	Kiến trúc
- Tranh thủy mặc	Hội họa
- Số pi	Toán học
- Các bộ sử nổi tiếng	Sử học
Kĩ thuật làm giấy, kĩ thuật in, la bàn, thuốc súng	Kĩ thuật

(Trả lời bởi Minh Lệ)

Hướng dẫn giải

Việt Nam là một quốc gia có đường biển dài, thuận lợi để giao lưu buôn bán với bên ngoài, đồng thời cũng đóng vai trò là trung tâm để giao lưu văn hóa. Đặc biệt là dấu của 2 nền văn minh lớn là Ấn Độ và Trung Quốc có ảnh hưởng sâu đậm đến Việt Nam. 

Việc tiếp thu các thành tựu của 2 nền văn minh lớn là Ấn Độ và Trung Quốc đã góp phần làm phong phú, đa dạng hơn nền văn hóa Việt Nam.

Cụ thể văn minh Ấn Độ có tác động mạnh mẽ đến miền Trung và miền Nam Việt Nam. Từ tôn giáo (Phật giáo tiểu thừa, Hin-đu giáo), phong tục(lễ hội Ka-te, lễ tát nước,...) , chữ viết (chữ Phạn), kiến trúc (đền tháp, trụ đá), mô hình nhà nước... đều bị ảnh hưởng mạnh bởi Ấn Độ. 

Trong khi đó, văn minh Trung Quốc lại có tác động mạnh mẽ đến miền Bắc Việt Nam. Tôn giáo, tư tưởng (Phật giáo Đại thừa, Nho giáo, Đạo giáo….), lễ Tết (tết Hàn thực, trùng cửu…), chữ viết (chữ Hán), mô hình nhà nước, v.v….

(Trả lời bởi Minh Lệ)

Hướng dẫn giải

“Cuộc diễu hành vàng của các Pha-ra-ông” ở Ai Cập được tổ chức trang trọng vì đó là minh chứng thêm về sự vĩ đại của một nền văn minh độc đáo trải dài trong chiều sâu lịch sử. Khích lệ thêm lòng tự hào dân tộc của người dân Ai Cập. Đồng thời quảng bá hình ảnh văn hóa, lịch sử, đất nước con người Ai Cập ra thế giới.

Một số giải pháp để góp phần bảo tồn và tôn vinh các giá trị, thành tựu văn minh thế giới:

- Đề xuất các di sản văn hóa, thiên nhiên với các tổ chức trong và ngoài nước như các cấp sở văn hóa, UNESSCO để có thể bảo tồn, tôn vinh các giá trị, thành tựu văn minh.

- Phục dựng, phỏng dựng các thành tựu văn minh thông qua công nghệ thực tế ảo 3D

(Trả lời bởi Minh Lệ)