Muốn biết ý nghĩa của Hòa Bình, hãy hỏi người chiến binh vừa trở về từ nơi lửa đạn. Muốn biết giới hạn của Thời Gian, hãy lắng nghe niềm khát khao còn dược nhìn thấy bình minh của kẻ đang phải mang bệnh hiểm nghèo. Và, để cảm nhận được tầm vóc của người Mẹ, của tình Mẹ; xin hày sẻ chia cùng ánh nhìn đau đáu một nỗi buồn không thể gọi tên, song lại vô cùng da diết đến tái tê của những bé thơ côi cút, chưa bao giờ được cất lên hai tiếng Mẹ ơi!
Mẹ! Chỉ độc từ giản dị ấy thôi mà từ thuở ra đời cho đến tận bây giờ con vẫn chưa hiểu hết chiều sâu. Chỉ biết rằng trong lòng con, mẹ là tứ thơ đẹp nhất trần đời!
Cuộc sống quanh ta được tạo nên từ những điều giản dị. Đại dương bao la kia lại bắt đầu từ những hạt muôi nhỏ mặn mòi. Những chồi non nhỏ bé mướt xanh báo hiệu Đông tàn. Cánh én chao nghiêng giữa nền trời thăm thẳm để dẫn về cả một mùa xuân tinh khôi… Và Mẹ, Mẹ chính là điều giản dị nhất mà Vĩ Đại nhất cuộc sống này đã ban tặng cho ta.
Vòng tay ấm áp yêu thương, dòng sữa ngọt ngào cùng lời ru thiết tha trìu mến của Mẹ đã quấn quýt bên ta trong từng giấc ngủ ấu thơ, đã cho ta được nên vóc nên hình:
“Âu ơ… gió mùa thu Mẹ ru con ngủ
Năm canh dài Mẹ thức đủ năm canh”
Mẹ lo lắng cho ta từng miếng ăn, giấc ngủ, thức thâu đêm mỗi khi ta đau bệnh. Ngày đầu tiên ta cắp sách đến trường, chính thức hòa mình vào thế giới rộng lớn bên ngoài. Mẹ đã dìu dắt ta đi, âm thầm nhận lây về mình bao gian khổ nhọc nhằn:
“Ví dầu cầu ván đóng đinh
Cầu tre lắt lẻo gập ghềnh khó đi
Khó đi Mẹ dắt con đi
Con đi trường học Mẹ đi trường đời*
(Ca dao)
Tuổi hồn nhiên, ta đâu biết được. Mẹ đã chọn đi “trường đời” "lắt lẻo gập ghềnh” cùng trăm ngàn mối lo toan để đổi lấy cho ta manh áo lành lặn và những giây phút vô tư cùng chúng bạn dưới mái trường. Trên con đường ta đi tới, bóng Mẹ nhỏ bé liêu xiêu nhưng sao lại có một sức mạnh lạ kì, sẵn sàng chở che cho ta qua mọi bão giông gian khó.
“Mẹ ta không có yếm đào
Nón mê thay nón quai thao đội đầu
Rối ren tay bí tay bầu
Váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa
(“Ngồi buồn nhớ Mẹ ta xưa” – Nguyễn Duy)
Mẹ là thế đấy, cả cuộc đời luôn lam lũ bận bịu với đồng cạn ruộng sâu, với những mùa màng khoai sắn. Cả cuộc đời, Mẹ chỉ sống vì con, dành cho con những điều tốt đẹp nhất mà chẳng giữ lại cho riêng mình bất cứ thứ gì. Thời son trẻ, Mẹ cũng đã từng là một nhan sắc, với tất cả những nồng nàn thanh tân, giọng hát ngọt ngào, ánh nhìn lúng liếng đã làm xao xuyến bao trái tim.
Mẹ từng có yếm đào, với những áo tứ thân mớ bảy mớ ba sắc màu rực rỡ, nón quai thao lộng lẫy những buổi hội Lim rộn ràng … Tất cả giờ đây Mẹ đă lặng lẽ cất thật sâu vào ngăn tủ gọi tên là Kỉ Niệm. Mẹ ta sấp ngửa băng đồng cho kịp buổi chợ trưa, “nón mê thay nón quai thao đội đầu”, cái mê nón tả tơi song Mẹ vẫn chưa chịu thay nón mới chỉ vì Mẹ sợ chén cơm ta ăn trưa nay, tôì nay sẽ phải độn thêm nhiều ngô khoai hơn nữa. Ta chưa một lần được nhìn thấy Mẹ thảnh thơi, ta cũng chưa một lần được nhìn thấy yếm đào’ của Mẹ. Nhưng ta lại thấy yêu quý xiết bao khi bốn mùa được quẩn quanh bên “váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa” của Mẹ.
Từ bao giờ không biết, Mẹ ta đã đi vào ca dao và thơ ca bằng những hình ảnh thật hồn hậu, giản dị như vậy.
…"Không ai yêu Mẹ bằng con
Không ai thương con bằng Mẹ
Mẹ là quê hương của con
Què hương với chuối ba hương
Với xôi nếp mật với đường mía lau.”…
Tinh yêu thương Mẹ dành cho con luôn luôn là vô tận vì …“Lòng Mẹ bao lo như biển Thái Bình dạt dào. Tình Mẹ tha thiết như dòng suôi hiền ngọt ngào”.. (“Lòng Mẹ”’ Y Vân). Chỉ vì, đó là Mẹ của ta. Chao ôi, tiếng gọi Mẹ đơn sơ mà sao trĩu nặng đến thấm thìa như một chân lí: “Không ai yêu Mẹ bàng con. Không ai yếu con bằng Mẹ”.
Chân lí tình thương này đã trở thành một đúc kết mà có lẽ phải trải nghiệm bằng cả đời này ta mới có thể thấu hiểu được.
…“Ta đi trọng kiếp con người
Cũng không đi hết mấy lời Mẹ ru”…
(Ngồi buồn nhớ Mẹ ta xưa – Nguyễn Duy)
Có kẻ tha phương nào lại không canh cánh trong lòng một nỗi niềm cố xứ? Và, “cố hương” ấy, chính là Mẹ. Hình bóng Mẹ luôn dõi theo con trên mọi nẻo đường, đến mọi phương trời xa lạ. Chỉ cần nghĩ về Mẹ, con đã thấy cõi lòng lẻ loi của mình như được sưởi ấm lại, vì tự nhiên và đương nhiên như một điều hiển nhiên “Mẹ là quê hương của con”. Quê hương ấy là những gi hết sức bình dị mà cũng hết sức ngọt ngào như tình thương của Mẹ vẫn dành cho con vậy:
“Chuối ba hương, xôi nếp mật, đường mía lau”. Có thể con vẫn còn chưa đủ lớn khôn để hiểu được một cách thấu đáo, chỉn chu về khái niệm “Quê hương*
“Quê hương là gỉ hở Mẹ
Mà cô giáo dạy phải yêu
Quê hương là gì hở Mẹ
Ai đi xa củng nhở nhiều
(“Bài học đầu cho con" – Đỗ Trung Quân)
Nhưng con lại biết rõ ràng lắm, cái nỗi “nhớ nhiều” ây đang trở về cùng hình ảnh thân thương của Mẹ:
"…Quê hương là cầu tre nhỏ
Mẹ vể nón lá nghiêng che
Quê hương là đèm trăng tỏ
Hoa cau rụng trắng ngoài thềm*
(“Quê hương" – Đỗ Trung Quân)
Ai bảo rằng nỗi nhớ thì thật khó gọi thành tên? Trong tâm tưởng con, vẫn vẹn nguyên một màu “vàng hoa bí”, một “giậu mồng tơi” bờ rào "dâm bụt* thân quen, “chùm khế ngọt” mà “con trèo hái mỗi ngày’*. Tất cả những sự vật gần gũi, mộc mạc ấy giờ đây đã trở thành một quầng sáng lung linh; soi rõ hình ảnh thân thương nhất trong con: Mẹ!
“Quê hương mỗi người chỉ một
Như là chỉ một Mẹ thôi
Quê hương nếu ai không nhớ
Sẽ không lớn nổi thành người”
("Quê hương" – Đỗ Trung Quân)
Phải rồi, bước chân ta, dù có đủ dài và rộng để in dấu lên khắp nẻo đường đời. nhưng nỗi nhớ thì chỉ mãi hướng về một phía: đường về nhà Mẹ, lối về quẻ Mẹ!
“Chiều chiểu ra đứng ngõ sau
Trông về quê Mẹ ruột đau chín chiều”
(Ca dao)
Diễm phúc lớn nhất của một kiếp người là được sống trong tình thương yêu của Mẹ, được tận hưởng sự săn sóc, nâng niu của Mẹ. Tình Mẹ hiền từ như “nước trong nguồn chảy ra" mãi mãi không khi nào cạn kiệt. Những đứa con lúc nào cũng vô tư đón nhận tình Mẹ từ thuở bé thơ: “chỗ ướt Mẹ nầm, chỗ ráo con lăn”. Nào có mấy ai thấu hiểu được, dù chỉ là một phẩn, sự gian lao nhọc nhằn và cả những nỗi niềm cô đơn của Mẹ. Đất nước oằn minh trong tiếng bom đạn chiến tranh, cha lên đường ra trận, còn lại một minh, Mẹ lặng lẽ nuôi con cùng một tấm lòng son sắt:
…“Ngày trở về mắt đẫm lệ rơi
Hai mươi năm từ ngày Mẹ cưới
Đến hôm nay mới sống đời vợ chồng
Hai mươi năm…
Hai mươi năm… Mẹ nuôi con một mình…”
(“Mẹ” – Đoàn Ngọc Thu)
Không chỉ nuôi dạy con khôn lớn nên người, Mẹ còn góp phần vào cuộc kháng chiến thần thánh của cả dân tộc bằng chính sức vóc hao gầy và nàm tay bé nhỏ, tảo tần:
…“Có bà Mẹ Bàn Cờ
Vai gầy tóc bạc phơ
Chuyền cơm qua vách cấm
Khi ngoài trời đổ mưa”…
(Người Mẹ Bàn Cờ – Trần Long Ẩn)
Như ngày nào, Mẹ vì con mà nhận lấy nắng, mưa; hôm nay, Mẹ theo vào cuộc chiến cũng ch! vì muốn che chắn cho con khỏi họng súng quân thù “Dưới cơn mưa”, Mẹ đã trở thành “Huyền thoại”:
"Che từng căn hầm nhỏ
Xóa sạch vết con về
Mẹ chìm dưới cơn mưa”…
(“Huyền thoại Mẹ” – Trịnh Công Sơn)
Cuộc chiến nào lại không đem theo mất mát, đau thương? Mang nặng, đẻ đau, không quản dầm sương, dãi nắng. Mẹ chắt chiu từng dòng sữa mát lành, từng hạt gạo dẻo thơm để nuôi con lớn khôn thành “Thánh Gióng”. Khi Tổ quốc lâm nguy, Mẹ tiễn con lên đường, chôn sâu tận đáy lòng mình nỗi lo lắng khôn cùng, Mẹ hi sinh đời mình cho con và hiến dâng những đứa can yêu dấu của mình cho Tổ quốc. Con của Mẹ mãi mãi chẳng trở về, giờ đầy "Mẹ đang cô đơn” nhưng ta hiểu, Mẹ không bao giờ tiếc nuối. Nước mắt Mẹ rơi, nhưng Mẹ vẫn tự hào xiết bao vì những “Thánh Gióng” của Mẹ.
Tình Mẹ lại là vầng trăng dịu dàng, đem lại cho ta cảm giác bình yên thanh thản
Đi khắp hành trình thi ca, ta gặp nhiều lắm những hình tượng người Mẹ kiên cường như vậy. Mẹ Tơm, Mẹ Suốt, chị Út Tịch… tất cả đều là nhừng cuộc đời Giản Dị mà Ánh Hùng;
…“Sống trong cát chết vùi trong cát
Những tấm lòng như ngọc sáng ngời…"
(“Mẹ Tơm” – Tố Hữu)
Và cả những bà Mẹ vô danh mà ta chưa kịp biết tên, đã cưu mang ta suốt thời khói lửa, đã che chở cho ta, gắn bó cùng ta giống hệt như người Mẹ ruột nhân hậu.
… Con nhớ mế lửa hồng soi tóc bạc
Năm con đau mế thức một mùa dài
Con với mế không phải hòn máu cắt
Nhưng trọn đời con nhớ mãi ơn nuôi"…
(“Tiếng hát con tàu” – Chế Lan Viên)
Hình bóng Mẹ và tình thương của Mẹ dành cho con luôn được miêu tả bằng những hình tượng giản dị nhất, thuần khiết nhất và đẹp nhất trong thi ca, trong âm nhạc. Đối với mỗi đứa con thì người Mẹ của mình luôn là mẫu bình toàn mỹ. Nếu như người cha là bóng núi Thái Sơn uy nghiêm sừng sững thì người Mẹ lại là dòng nước êm đềm. Sự quan tâm của Cha giống như ánh Thái Dương chói lọi, soi cho ta thấy con đường cần phải đi; thì tình Mẹ lại là vầng trăng dịu dàng, đem lại cho ta cảm giác bình yên thanh thản:
…“Mẹ ơi! Mẹ ơi! Dù năm tháng trôi
Mẹ như vầng trăng lặng lẽ sáng soi
Tỏa sáng đời con
Những khi hạnh phúc êm đềm
Những khi va vấp ưu phiền
Con chỉ tìm về với Mẹ thôi
Trong lòng Mẹ bát ngát biển khơi…"
("Mẹ" – Đoàn Ngọc Thu)
Còn nơi chốn nào trên thế gian nầy ấm áp cho bằng vòng tay của Mẹ? Có lời hát nào trên cuộc đời này dịu êm và tha thiết hơn lời ru con của Mẹ? Và, có ai khác nữa trong cuộc sống này thương yêu con, hi sinh cho con tận tụy và âm thầm vô điều kiện và bất vụ lợi như Mẹ? Có thứ tình cảm nào nữa chăng để có thể sánh ngang tình Mẹ thương con về sự vô hạn định? Lúc con hạnh phúc bình yên thì Mẹ là người hạnh phúc hơn cả. Khi con gặp cảnh bất hạnh, đau buồn, Mẹ đã lặng thầm mà đau đớn cho con. Mẹ dõi theo từng bước con đi ngay cả khi con lớn khôn và Mẹ đã không còn trên dương thế. Con cảm nhận được tình thương vô ngần ấy của Mẹ nên vào những lúc nghịch cảnh đau thương nhất, tuyệt vọng nhất, lúc bên cạnh con không còn bất kì ai để nương tựa, con tìm về với Mẹ, nghĩ đến Mẹ.
Trước mắt ta như vẫn còn hiện diện bầu không khí như thực như mơ vào “đêm tân hôn” của Huệ Chi, cô gái trong sáng và yếu đuối bất lực trước trùng điệp những mưu toan bao vây xung quanh mình. Cô không thể kháng cự, cũng không thể trốn chạy và trong nỗi tuyệt vọng đến cùng cực, cô đã tìm đến sự giải thoát cuối cùng, đó là cái chết.
…“Hình ảnh người Mẹ đã khuất từ năm Huệ Chi còn cặp tóc tới nay, vừa đúng mười lăm năm vừa lay gọi Huệ Chi…”
Trong những giây phút cuối cùng Huệ Chi không cảm thấy run sợ và có độc vì kí ức tuổi thơ cùng với người Mẹ hiền hậu đã dồn dập trở vể bao bọc lấy cô:
… “Mẹ lại dắt tay con lên thang như cả khi còn khỏe đây! Tay Mẹ cứ nâng đã cho con từng bước, chỉ lo cho con khụy chân vì mỏi tay, chóng mặt vì gió!…”
… “Mẹ còn choàng lấy lưng con, sát mặt, mũi, má mình vào má con mà thủ thỉ: trưa nay, tối nay, ngày mai… Mẹ lại nấu chè ngô non, chè đỗ đãi, Mẹ lại thổi xôi hoa cau, lại luộc ngồng cải, lại chưng mắm cáy, lại rang tép riu cho con ăn nhé…! (“Huệ Chi trước lễ cưới” – Nguyên Hồng)
Như thế đấy, bóng hình Mẹ luôn là điểm tựa yên bình nhất đón con quay về, che chở cho con trước mọi giông bão của cuộc đời.
Có giây phút sum vầy Mẹ con nào cảm động đến lay động trái tim con người như khoảnh khắc mợ Du lén lút quay về gặp “thằng Dũng con mợ”:
"…Và tôi cảm thấy rõ ràng sự lo lắng và đau khổ của một người đàn bà đã bị đuổi ra khỏi cửa của một gia đình, nay lén lút trở về để được thăm nom con giây phút…” (“Mợ Du” – Nguyên Hồng)
Nhân vật “tôi” chỉ là một đứa trẻ ngây thơ, chưa hiểu hết lẽ ghét thương của thế giới người lớn, "… và như những người lớn, tôi đã ghét và khinh mợ mỗi khi nghe nhắc đến mợ với cái tội không thể tha thứ ấy…” nhưng “…nhìn sự chia lìa, đau xót của hai Mẹ con Dũng, tôi đã có cảm tưởng chính tôi là Dũng và tôi đã có ý muốn ôm ghì lấy mợ Du, ôm ghì mãi mãi, ôm ghì lấy rồi dù bị chết cũng cam tâm…" ("Mợ Du” — Nguyên Hồng). Ta chợt bắt gặp nét tương đồng trong số phận xót xa cay đắng và đầy nghiệt ngã giữa mợ Du và chị Phăng- tin, Mẹ bé Cô-dét trong tiểu thuyết “Những người khốn khổ” của đại văn hào Pháp Victor Huygo. Chị Phăng-tin đã phải ngập sâu trong thế giới tối tãm, phải ỉàm những nghề chua chát nhất; kể cả phải cắt đi mớ tóc đẹp óng ánh và nhổ bán cả đến những chiếc răng của mình đổi lây tiền gửi vợ chồng Tê-nác-điê để nuôi Cô-dét. Chị đã nỗ lực kéo dài cuộc đời khốn khổ của mình chỉ bằng vào thứ ánh sáng le lói xa xôi: Cô-dét đang sống tốt và sống khỏe! Có thể nói không quá lời rằng: Phăng-tin là hiện thân cho người Mẹ khổ đau nhất của mọi nền văn học.
Phăng-tin cũng như Mợ Du đã vĩnh viễn ra đi mà chưa một lần gặp lại con mình kể từ khi chia tay lần cuối. Lòng ta ngậm ngùi trước số phận bi thảm của họ, nhưng hình tượng hai người Mẹ ấy đã neo lại trong ta một dấu son khó thể phai nhòa về khái niệm thiêng liêng: Tình Mẫu tử.
Một nhà thơ đã từng thốt lên sau khi người Mẹ kính yêu của mình đã trở thành "tro bụi bên sông”:
“ … Ta làm thơ cho đời và biết bao người con gái”
Đã bao giờ thơ cho Mẹ ta chưa?…”
(Đỗ Trung Quân)
Trước nỗi bừng tỉnh muộn màng này, ta chợt điếng lòng khi hình dung đến một lúc nào đó, “ Mẹ bỏ con đi đường xa vạn dặm” (Trịnh Công Sơn). Cuộc sống của ta sẽ trở nên tối tăm và trống vắng, vô nghĩa và lạnh lẽo đến nhường nào nếu không còn Mẹ?
“ ..Rủi mai này Mẹ hiền có mất đi
Như đóa hoa không mặt trời
Như trẻ thơ không nụ cười
Ngỡ đời mình không lớn khôn thêm
Như bầu trời thiếu ánh sao đêm …”
(“Bông hồng cài áo" -Phạm Thế Mỹ)
Còn lời so sánh nào súc tích hơn thế, cụ thể hơn thế mà cũng đem ỉạỉ cho ta nhiều dự cảm buồn đau hơn thế? Bầu trời xa tít tắp và huyền ảo đến khôn cùng kia chỉ đẹp và gần gũi hơn khỉ tỏa sáng những ánh sao lấp lánh. Và có loài hoa nào tồn tại được, tươi tắn rực rỡ được, nếu như không có ánh Mặt Trời. Có gương mặt trẻ thơ nào trọn vẹn hồn nhiên khi thiếu vắng nụ cuời vô tư lự? Sự hiện hữu của Mẹ trong cuộc đời ta luôn lặng ỉẽ âm thầm mà chi đến khi Mẹ đã ra đi thì ta mới bàng hoàng mà phát hiện, hụt hẫng mà nuôi tiêc …
Tự vấn lại lòng mình đôi khi đã quá vô tư đến độ vô tâm mà tận hưởng tình yêu của Mẹ. Tình Mẹ cho ta không đòi hỏi, đáp đền như mọi dòng sông vẫn luôn lặng thầm chảy ra biển lớn. Lòng yêu thương Mẹ dành cho ta như những phù sa tự ngàn đời, vẫn bồi đắp cho biết bao đồng bằng, bến sông thêm màu mỡ, tốt tươi. Ta khẽ nâng đôi bàn tay Mẹ, áp vào má mình. Chao ôi là ấm áp! Đôi bàn tay đã có nhiều chỗ chai sần vì cuộc mưu sinh cực nhọc. Đôi bàn tay theo năm tháng đã nhăn nheo, gầy guộc, ram ráp, tảo tần. Vậy mà sao ta vẫn cứ thấy đôi bàn tay của Mẹ ta là đẹp nhất và mềm mại nhất? Từ đôi bàn tay này của Mẹ, miếng vá trên áo con như được hóa phép nhiệm màu, trở thành tinh xảo đến lạ lùng, Mẹ dạy con rằng “đói cho sạch, rách cho thơm”, và con đã nâng niu quý giá manh áo cũ ấy đến chừng nào, Mẹ có biết không? Chỉ vì từ miếng vá kia trong từng mũi chỉ đường kim đều có hơi ấm từ tình thương của Mẹ!
Hôm qua, lần đầu tiên con chú tâm nhìn Mẹ từ phía sau lưng. Đôi vai Mẹ gầy và mong manh quá! Chất chồng trên bờ vai của Mẹ là những lo toan của cuộc sống hằng ngày. Và con biết, một trong số đó là bài toán khó mà đáp số là con đường đến lớp của con. Lần đầu tiên con ngắm Mẹ từ phía sau lưng, Mái tóc mướt xanh ngày thơ dại con thích vùi mặt vào hít hà hương bồ kết, mái tóc dày và mềm mại như một áng mây con vẫn ước ao mình có được ngày thành thiếu nữ. Mái tóc ấy sao giờ đây chỉ còn chưa đầy búi hd Mẹ? Thời gian đã lạnh lùng rắc lên tóc Mẹ thứ màu của lãng quên, của sương khỏi, hay là con đã quá vô tình mà không nhận ra mây trắng đã về che ngang đời Mẹ…
Lần đầu tiên con ngắm Mẹ từ phía sau, và con cảm nhận ra một nỗi lo sợ mơ hồ nhưng dường như đang ở rất gần: lưng Mẹ đã còng, bước đi của Mẹ đả có phần yếu ớt. Con chạy đến ôm chầm lấy Mẹ, và chợt thấy rằng, vòng tay của con đã đủ lớn để làm chỗ tựa nương cho Mẹ. Mẹ ơi, con đã có những khi làm phiền lòng Mẹ, khiến cho đôi mắt nhân từ này phải hằn sâu thêm vết chân chim. Con hiểu lòng Mẹ đủ bao la để tha thứ cho con mọi lỗi lầm. Nhưng con vẫn muốn thốt ra một câu nói từ tận đáy lòng mình: Con cảm ơn Mẹ và con xin lỗi Mẹ! Con đã lớn khôn rồi Mẹ ạ, từ khi con biết rằng món đầu cá và cơm cháy thì ra không ngon lành như Mẹ vẫn thường giải thích với con khi dành chúng về chén cơm của Mẹ trong mỗi bữa ăn. Con đã không còn là đứa bé thơ dại hồn nhiên chỉ biết quẩn quanh trong nhà với Mẹ, chỉ biết có con và Mẹ như là duy nhất trong thế gian này:
“…Con làm mây nhé
Mẹ làm mặt trăng
Hai tay con ôm mặt Mẹ
Còn mái nhà ta là trời xanh…”
(“Mây và sóng" – Tagore)
Con đã lớn khôn đủ để hiểu được rằng, đến một ngày con rời xa vòng tay Mẹ để vui vầy trong một cuộc sống khác như ước mơ lớn nhất của Mẹ vẫn thường mơ cho con, thì đó cũng chính là ngày trống vắng nhất trong cuộc đời Mẹ:
“..Đưa con ra đến cửa buồng thôi
Mẹ phải xa con, khổ mấy mươi
Con ạ, đêm nay mình Mẹ khóc
Đêm đêm mình Mẹ lại đưa thoi
(“Lòng Mẹ” – Nguyễn Bính)
Mẹ ơi, con đã đủ lớn khôn để một mình bước đi trên con đường thẳm xa phía trước. Và, vẫn biết rằng:
“ … Mỗi mùa xuân sang,
Mẹ tôi lại thêm một tuổi
Mỗi mùa xuân sang, ngày tôi xa Mẹ càng gần
Dù biết như thế, tôi vẫn phải tin Mẹ đang còn trẻ
Mỗi mùa xuân về, Mẹ thêm tuổi mới
Mỗi mùa xuân mới con mừng tuổi Mẹ".
(“Mừng tuổi Mẹ” – Trần Long Ẩn)
Con biết mình là người giàu có nhất vì bên con vẫn còn có Mẹ, vì con có cả vũ trụ chứa chan tình Mẹ. Mỗi sớm mai thức giấc, con thấy mình hạnh phúc vô bờ vì biết mình lại được sống thêm một ngày bên Mẹ. Mẹ ơi, mẹ đẹp như một niềm thơ ru con lớn khôn suốt cỏ dặm dài cuộc đời buồn đau và hạnh phúc!
Trăm cái đức lấy đức hiếu làm đầu. Điều này có thể thấy công cha nghĩa mẹ đối với mỗi người chúng ta to lớn biết chừng nào. Công mẹ mang nặng đẻ đau, công cha ngày đêm vất vả dưỡng dục, những công lao này thật không biết bao giờ những người con cái như chúng ta mới báo đáp hêt. Khi chúng ta còn bé hay đã khôn lớn thì trong mắt cha mẹ chúng ta vẫn chỉ bẻ bỏng như ngày nào. Cha mẹ vẫn hàng ngày quan tâm, theo dõi mọi bước đi trên con đường của chúng ta. Tình cảm của cha mẹ với con cái lúc nào cũng dạt dào, tưởng chừng như không bao giờ biết khô cạn. Chúng ta hãy phấn đấu trở thành những người con ngoan trò giỏi để đền đáp công ơn của cha mẹ.
Công lao của cha mẹ to lớn như biển cả và nó rất quan trọng đối với chúng ta ". Một công đôi việc mà cha mẹ đã hy sinh cho chúng ta. Họ là người đã chăm sóc và dạy dỗ chúng ta nên người. không có người trồng cây, không có quả. Không có người sinh thành thì không có bản thân mỗi chúng ta. Công đức sinh thành của cha mẹ không gì sánh bằng : cha thức khuya dậy sớm làm nụng vất vả lo cho con có cơm ăn áo mặc, việc học hành. Dòng sữa ngọt ngào, lời ru của mẹ, người con nào có thể quên. Lúc con ốm đau , bệnh tật, cha mẹ lo lắng thuốc thang. Lòng thành kính của chúng ta tới cha mẹ được biểu hiện trong thực tế đời sống như phải biết kính trọng biết ơn cha mẹ, phụng dưỡng chăm sóc cha mẹ lúc ốm đau bệnh tật, khi về già phải biết chia sẻ gánh nặng cuộc sống với cha mẹ. Người con có hiếu là người con luôn biết yêu thương và kính trọng cha mẹ, phải làm cho cha mẹ vui lòng và tự hào về những cử chỉ hành động của chúng ta !
Phân tích qua các VB như:
-Cổng trường mở ra: Mẹ chăm sóc, lo lắng cho con ko ngủ đc,..
-Mẹ tôi: Mẹ sẵn sàng hi sinh để cứu con, Nhịn ăn, đi ăn xin để nuôi sống con, hi sinh 1 năm hạnh phúc để đánh đổi cho con 1 giờ tránh khỏi đau đớn,..
-Các bài ca dao:
+Công cha như núi ngất trời- Nghĩa mẹ như nước ở ngoài Biển Đông;...
=> KĐ tình cảm , công lao to lớn trời bể của người mẹ
Cha mẹ hai từ thiêng liêng hơn bất kì điều gì trên đời. Cha mẹ người cho chúng ta sinh mệnh, người nuôi dưỡng chúng ta, cho chúng ta ăn, cho chúng ta mặc, để chúng ta có thể dần dần trưởng thành. Công cha nghĩa mẹ là thứ mà những đứa con chúng em chẳng bao giờ có thể trả nổi. Quả đúng như câu tục ngữ của ông cha ta:
Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Lời thơ của bài tục ngữ như nhắc nhở mỗi đứa con biết hãy nhớ đến công ơn cha mẹ mình. Khi còn bé, lời thơ luôn luôn xuất hiện trong những câu hát ru của bà, của mẹ, dù đã lớn khôn nhưng lời thơ vẫn luôn in đậm trong tâm trí em:
Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.
Lời thơ bài tục ngữ mới giản đơn nhưng ý nghĩa thật lớn lao làm sao, nó không chỉ ca ngợi công lao trời biển của cha mẹ mà còn nhắc nhở đạo làm con phải lấy chữ hiếu làm đầu. Hình ảnh được so sánh trong bài thơ làm người đọc liên tưởng đến sự vĩ đại, to lớn và dạt dào của tình cảm gia đình, tình phụ tử cũng như tình mẫu tử. Núi Thái Sơn xuất hiện trong bài ca dao là một ngọn núi cao lớn, hùng vĩ của Trung Quốc. So sánh công ơn của cha đối với mỗi chúng ta dường như còn lớn hơn cả núi Thái Sơn, núi Thái Sơn to lớn bao nhiêu thì công cha cũng lớn bấy nhiêu. Còn Nghĩa mẹ được so sánh với nước trong nguồn chả ra, nước chảy từ nguồn nhưng liệu ai biết được nguồn nước lớn bao nhiêu, dồi dào bao nhiêu? Cũng như liệu ai biết được tình mẹ, nghĩa mẹ vĩ đại, dạt dào bao nhiêu?. Cách so sánh này làm ta nhớ đến câu tục ngữ: “Uống nước nhớ nguồn”, nhắc nhở mỡi chúng ta hãy luôn ghi nhớ về công cha, nghĩa mẹ dành cho chúng ta. Câu tục ngữ đã sử dụng những hình ảnh ví von thật tinh tế, mà cũng thật cụ thể. Hình ảnh so sánh được đưa ra càng làm người đọc dễ dàng nhìn nhận được công cha nghĩa mẹ.
Cha mẹ hai từ thiêng liêng hơn bất kì điều gì trên đời. Cha mẹ người cho chúng ta sinh mệnh, người nuôi dưỡng chúng ta, cho chúng ta ăn, cho chúng ta mặc, để chúng ta có thể dần dần trưởng thành. Công cha nghĩa mẹ là thứ mà những đứa con chúng em chẳng bao giờ có thể trả nổi. Quả đúng như câu tục ngữ của ông cha ta:
Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Lời thơ của bài tục ngữ như nhắc nhở mỗi đứa con biết hãy nhớ đến công ơn cha mẹ mình. Khi còn bé, lời thơ luôn luôn xuất hiện trong những câu hát ru của bà, của mẹ, dù đã lớn khôn nhưng lời thơ vẫn luôn in đậm trong tâm trí em:
Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.
Lời thơ bài tục ngữ mới giản đơn nhưng ý nghĩa thật lớn lao làm sao, nó không chỉ ca ngợi công lao trời biển của cha mẹ mà còn nhắc nhở đạo làm con phải lấy chữ hiếu làm đầu. Hình ảnh được so sánh trong bài thơ làm người đọc liên tưởng đến sự vĩ đại, to lớn và dạt dào của tình cảm gia đình, tình phụ tử cũng như tình mẫu tử. Núi Thái Sơn xuất hiện trong bài ca dao là một ngọn núi cao lớn, hùng vĩ của Trung Quốc. So sánh công ơn của cha đối với mỗi chúng ta dường như còn lớn hơn cả núi Thái Sơn, núi Thái Sơn to lớn bao nhiêu thì công cha cũng lớn bấy nhiêu. Còn Nghĩa mẹ được so sánh với nước trong nguồn chả ra, nước chảy từ nguồn nhưng liệu ai biết được nguồn nước lớn bao nhiêu, dồi dào bao nhiêu? Cũng như liệu ai biết được tình mẹ, nghĩa mẹ vĩ đại, dạt dào bao nhiêu?. Cách so sánh này làm ta nhớ đến câu tục ngữ: “Uống nước nhớ nguồn”, nhắc nhở mỡi chúng ta hãy luôn ghi nhớ về công cha, nghĩa mẹ dành cho chúng ta. Câu tục ngữ đã sử dụng những hình ảnh ví von thật tinh tế, mà cũng thật cụ thể. Hình ảnh so sánh được đưa ra càng làm người đọc dễ dàng nhìn nhận được công cha nghĩa mẹ.
Cha mẹ là người không chỉ cho chúng ta sự sống, mà còn nuôi dưỡng, dạy dỗ chúng ta thành người. Công sinh thành của cha mẹ là rất lớn, là vô giá, không gì đong đếm được. Không có cha mẹ thì cũng không có con cái. Bất cứ một ai trên đời này, anh hùng hay vĩ nhân, người xấu hay kẻ ác nào cũng đều được sinh ra từ cha mẹ của chính mình. Cha mẹ đã sinh ra chúng ta, đã chia sẻ một phần xương thịt để các con có mặt trên đời, chúng ta chính là những phần máu thịt của cha mẹ. Chính vì vậy, công ơn sinh thành của cha mẹ sánh ngang với núi cao, biển rộng, chúng ta phải hiểu cho nỗi lòng, công ơn, sự trả giá mà cha mẹ đã làm cho chúng ta.
Cha mẹ là người nuôi dưỡng chúng ta từ khi mới chào đời, từ tấm bé cho đến lúc trưởng thành, lúc chúng ta có thể tự đứng trên đôi chân của chính mình. Mẹ cho ta dòng sữa ngọt lành. Cha cho ta sinh mệnh. Cha mẹ luôn cố gắng để chúng ta có thể khôn lớn một cách khỏe mạnh, an toàn, không lo lắng gì. Chúng ta từ một hình hài nhỏ xíu cho đến khi biết đi, rồi biết nói, rồi biết đọc, biết viết, biết nấu cơm, quét nhà, biết suy nghĩ rồi đến lúc biết tự đi trên dôi chân của mình, tự mình làm cha mẹ là một chặng đường dài biết bao. Lúc chúng ta lớn dần lên, dần trưởng thành cũng là lúc cha mẹ già yếu đi. Cha mẹ đã dành cho chúng ta tất cả tâm huyết và sức lực của mình.
Không chỉ nuôi dưỡng chúng ta, cho chúng ta ăn, chúng ta mặc, cha mẹ còn dạy dỗ chúng ta cách làm người, cách đối nhân xử thế, cách biết tự lập. Cha mẹ dạy chúng ta bằng những kinh nghiệm, những hiểu biết về đời sống, về đạo làm người của chính bản thân. Sau này, dù chúng ta lớn lên, đi học có thầy cô dạy dỗ, nhưng cha mẹ vẫn là người thầy đầu tiên, người thầy gần gũi nhất của chúng ta.
Chúng ta luôn phải nhớ lời của cha ông: thờ mẹ kính cha phải giữ tròn phận sự của kẻ làm con, phải làm tròn với chữ hiếu của bản thân mình. Hiếu là hiếu thuận, hiếu nghĩa, là cư xử làm sao cho kính trọng, yêu thương. Đó không chỉ là bổn phận, trách nhiệm mà đó cũng là cách sống, đạo đức con người. Chúng ta phải luôn tự nhắc nhở bản thân, phải tuân theo những cách thức ứng xử hợp đạo lý và làm tròn đạo hiếu với cha mẹ.
- Phân tích qua các văn bản :
+ Cổng trường mở ra : mẹ chăm sóc , lo cho người con đến nỗi không ngủ được
+Mẹ tôi : Mẹ sẵn sàng hy sinh dể cứu con ,nhị ăn ,đi xin ăn để nuôi sống con , hy sinh 1 năm hạnh phúc để đánh đổi 1 giời cho con khỏi đau đớn
- Phân tích qua các câu ca dao
+ Công cha như núi Thái Sơn-Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
=> Khẳng định công lao to lớn tình cảm của cha mẹ với con
Tục ngữ ca dao xưa có nhiều bài rất hay, rất sâu sắc nói về đạo đức, về cách ăn ở, cư xử của những người trong gia đình, trong làng xóm và rộng hơn là trong một vùng, một nước. Trong số đó, bài ca dao mà người Việt Nam nào cũng nhớ, cũng thuộc là bài ca dao nói về công cha, nghĩa mẹ và đạo làm con:
Công cha như núi Thái SơnNghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.
Vì sao mà ai cũng biết đến bài ca dao này? Có lẽ vì nó nêu rõ và khẳng định công lao to lớn của cha mẹ, nhắc nhở trách nhiệm làm con của mỗi người. Nó đề cập tới mối quan hệ giữa cha và mẹ và con cái trong gia đình. Nhưng có lẽ điều quan trọng nhất là ai ai cũng có mẹ có cha, cũng do cha mẹ sinh ra, cũng mang ơn sinh thành của cha mẹ từ khi trứng nước.
Công cha nặng lắm ai ơiNghĩa mẹ bằng trời chín tháng cưu mang.
Trở lại bài ca dao chúng ta cần bình luận. Không phải ngẫu nhiên mà công cha được so sánh với núi Thái Sơn. Chỉ nghe nói núi Thái Sơn, ngọn núi to lớn, sừng sững đã có từ lâu ở Trung Quốc. Đây là một hình ảnh tượng trưng mà người xưa thường lấy để ví những gì to lớn nhất và không có gì thay thế "Công cha như núi Thái Sơn". Vậy là công cha lớn lắm, cũng vô tận như nghĩa mẹ: "Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra". Nước trong nguồn là thức nước chảy từ suối, ra sống rồi đổ ra biển cả mênh mông không bao giờ cạn. Thứ nước khởi thuỷ đó trong nhất, mát nhất, tinh khiết nhất như nghĩa mẹ ngọt ngào, bất tận. Ca ngợi và đề cao công cha nghĩa mẹ như thế có đúng không? Câu ca dao ấy đã đúng, đang đúng và sẽ mãi đúng đắn. Tại sao một câu ca dao lại có khả năng xuyên suốt lịch sử như vậy? Bởi nó đã nêu lên một chân lí vĩnh hằng: Cha mẹ là người sinh ta ra, là trụ cột của gia đình. Gia đình như ngôi nhà, cha như cái nóc. Nhà không có nóc là nhà trống, nhà vô giá trị. Có lẽ chính vì vậy nên trong kho tàng tục ngữ đã có câu: "Con có cha như nhà có nóc". Cha là người đã nuôi gia đình, che chở cho con cái, là chỗ dựa cho con cái. Chỉ khi nào ta cảm hết nỗi đau của những đứa trẻ không cha như bé Xi-mông thì ta mới thấy cần cha đến mức nào. Ta cũng phải công nhận rằng mẹ là người gần ta nhất. Mẹ đã mang nặng đẻ đau. Mẹ đã nâng niu, bú mớm, dành tất cả những gì ngọt ngào cho ta:
Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưaMiệng nhai cơm búng lưỡi lừa cá xương
Ai chưa tận hưởng được sự ngọt ngào của bầu vú mẹ? Ai chưa nghe những lời ru thiết tha từ đáy lòng người mẹ? Mẹ đã dành cho chúng ta tất cả: cả cuộc đời, cả tình yêu, cả nụ cười và nước mắt. Mẹ đã chăm sóc ta, che chở cho ta, lo lắng về ta. Cứ như vậy, tuổi xuân của mẹ trôi đi theo tháng năm. Tóc mẹ phai màu vì những nỗi lo chất chứa đã lớn dần lên, như những đứa con của mẹ. Thật là thiết tha và da diết, một tác giả nào đó đã viết: "Mẹ là nước chứa chan, trôi dùm con phiền muộn". Mẹ là thế, như nước trong nguồn chảy mãi, lai láng đến vô cùng.
Công ơn của cha mẹ không sao kể hết. Vấn đề đặt ra là thái độ của chúng ta với cha mẹ như thế nào? Bài ca dao đã khuyên nhủ:
Cho trong chữ hiếu mới là đạo con.
Chữ “hiếu” là quan niệm đạo đức của người xưa nói về thái độ, về bổn phận của con cái đối với cha mẹ. Chữ “hiếu” đó được cụ thể hoá bằng thái độ kính trọng, tôn thờ cha mẹ. Biết bao tấm gương hiếu thảo đã được nêu trong ca dao, trong các tác phẩm văn học:
Đói lòng ăn hạt chà làĐể cơm nuôi mẹ, mẹ già yếu răng.
Thuý Kiều đã hi sinh mối tình đầu của mình để cứu cả gia đình, trước hết là cứu mẹ, cha:
Để lời thệ hải minh sơn
Làm con trước phải đền ơn sinh thành.
Có bao nhiêu là cách để bày tỏ tình cảm hiếu thảo với cha mẹ. Quan tâm đến cha mẹ, giúp đỡ cha mẹ làm những việc như thổi cơm, rứa bát, quét nhà… luôn có gắng làm một người con ngoan, trò giỏi. Lớn lên làm một người công dân tốt, người lao động giỏi. Vậy là ta đã luôn làm cho cha mẹ vui lòng, như thế là ta đã đền đáp một phần công ơn cha mẹ
Cây khô chưa dễ mọc chồiMẹ cha chưa dễ ở đời với ta.
Không có người cha người mẹ nào có thể sống mãi cùng với con cái, vì vậy cơ hội để cho ta phụng dưỡng cha mẹ cũng không phải là nhiều. Tuy thế trong xã hội vẫn có người làm khổ mẹ khổ cha vì những thói hư tật xấu của mình. Vẫn có nhiều học sinh không chịu học hành, chơi bời hoặc tệ hại hơn theo bạn bẻ xấu rủ rê vào nghiện hút. Những việc làm ấy không những không “tròn đạo hiếu” mà còn bất hiếu. Trong thời đại kinh tế thị trường có người mải làm ăn mà quên cả cha mẹ, có người chạy theo tiền, ngược đãi hay đối xử tệ bạc với cha mẹ. Những hiện tượng đó tuy không nhiều và phổ biến nhưng xã hội cần phải phê phán và lên án, bởi vì điều đó đi ngược lại với truyền thống đạo đức dân tộc ta.
Đạo hiếu là một truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta. Truyền thống đó phải được kế thừa và phát huy. Bác Hồ đã phát triển chữ “hiếu” rộng hơn phạm vi gia đình. “Trung với nước, hiếu với dân”. Một người con có hiếu với cha mẹ còn phải là một con người có hiếu với nhân dân. Khi đất nước và nhân dân yêu cầu, người con có hiếu không những ngày đêm phụng dưỡng, chăm sóc cha mẹ mình mà lên đường đi chiến đấu, có khi ra đi vĩnh viễn không bao giờ trở lại. Biết bao liệt sĩ đa hi sinh trong các cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mĩ. Họ không còn được chăm sóc cha mẹ mình, nhưng Tổ quốc và nhân dân đời đời ghi nhớ công ơn họ. Họ vẫn là những con chí hiếu vì đã làm rạng rỡ truyền thống tốt đẹp của gia đình, đất nước.
Bài ca dao đã nêu lên một quan niệm đạo đức đúng đắn. Nó có tác dụng giáo dục mọi người trong mọi thời đại. Chắc chắn bài ca dao đó sẽ còn giúp ích cho chúng ta khi xây dựng một xã hội mới ngày càng văn minh, công bằng và tốt đẹp.
