*Mở bàig
-Trăng là đề tài muôn thuở của thi ca. Biẻt ba: thi nhân đã gửi lòng mình vào những vần thơ viết về trăng
-Bác Hồ – người chiến sĩ — thi sĩ củng viết nhiều về trăng. Trong mỗi hoàn cảnh khác nhau, trăng lại hiện lên trong thơ Người với vẻ đẹp riêng.
-Bài thơ Ngắm trăng (Vọng nguyệt) được sáng tác trong một hoàn cảnh đặc biệt: Bác đang bị tù trong nhà tù cua bọn Tưởng Giới Thạch tại tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc.
-Tuy sáng tác trong tù nhưng “Ngắm trăng” là bài thơ tứ tuyệt giản dị mà hàm súc, cho thấy tình yêu thiên nhiên đến say mê và phong thái ung dung của Bác Hồ ngay cả trong cảnh ngục tù cực khổ, tối tăm.
*Thân bài
Hoàn cảnh, xuất xứ của bài thơ
-Tháng 8 – 1942, Bác IIỒ từ Pác Bó (Cao Bằng) bí mật lên đường sang Trung Quốc để tranh thủ sự viện trợ quôc tê cho cách mạng Việt Nam. Khi đôn thị trấn Túc Vinh thì Người bị chính quyền địa phương bắt giữ, rồi bị giải tới, giải lui gần 30 nhà giam thuộc 13 huyện thuộc tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc). Bác bị đày đọa, cực khổ hơn một năm trời. Trong những ngày đó, Bác đã viết Nhật kí trong tù bằng chữ Hán. Tập thơ gồm 133 bài, phần lớn là thơ tứ tuyệt.
-Ngắm trăng là bài thơ được rút ra từ tập Nhật kí trong tù của Bác.
Hoàn cảnh ngắm trăng của Bác
-Bác ngắm trăng trong một hoàn cảnh đặc biệt: Bác đang bị cầm tù: Trong tù không rượu củng không hoa.
-Các nhà thơ xưa, gặp cảnh trăng đẹp, thường đem rượu uống trước hoa để thưởng trăng. Có rượu và hoa thì sự thưởng trăng mới thật thú vị. Nghĩa là, các thi nhân xưa ngắm trăng khi tâm hồn thảnh thơi, thư thái.
-Bác Hồ lại ngắm trăng trong hoàn cảnh bị giam cầm. Chê độ nhà tù của Tường Giới Thạch vô cùng tàn bạo. Người tù nhân bị đày đọa, cực khổ.
-Trước cảnh đêm trăng quá đẹp. Bác bỗng khao khát được thưởng thức trăng một cách trọn vẹn và lấy làm tiếc trăng đẹp như thế mà không có rượu, không có hoa. Câu thơ thứ hai đã diễn tả cái xốn xang, bối rối rất nghệ sĩ của Bác trước cảnh đẹp của đêm trăng:
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ
Câu thơ cho ta thấy, Bác là một người chiến sĩ cách mạng và cũng là một thi sĩ. Người thi sĩ đã rung động tâm hồn trước vẻ đẹp của trăng dù thân thê đang bị giam cầm trong nhà tù khắc nghiệt, tàn bạo.
Mối giao hòa đặc biệt giữa người tù thi sĩ với trăng
-Hai câu thơ cuối diễn tả thật sâu sắc mối giao hòa đặc biệt giữa người tù thi sĩ với trăng:
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.
Bác ngắm trăng qua chấn song sắt cửa sổ của nhà tù. Dấu cho song sắt nhà tù chắn ớ giữa thì Bác vẫn thả tâm hồn mình vượt ra ngoài cửa sắt nhà tù đê tìm đến trăng, tức là đê giao hòa với trăng giữa bầu trời tự do.
Trăng vôn là vô tri vô giác mà trước người tù thi sĩ, trăng trở nên một người bạn. Trăng cũng vượt qua song sắt nhà tù để tìm đến ngắm nhà thơ. Vậy là cả người và trăng đều chủ động tìm đôn giao hòa cùng nhau, ngắm nhau say đắm. Trăng trở thành người bạn tri âm, tri kỉ của nhà thơ.
Hai câu thơ cho thấy sức mạnh tinh thần kì diệu của người chiến sĩ – thi sĩ cách mạng. Bên trong song sắt là nhà tù đen tối, là hiện thực tàn bạo, còn ngoài kia là vầng trăng thơ mộng, là thô giới của cái đẹp, là bầu trời tự do, lãng mạn. Song sắt nhà tù có thể giam hãm được thân thể Bác nhưng nó đã bất lực, vô nghĩa trước những tâm hồn tri âm, tri kỉ tìm đến với nhau.
*Kết bài
Qua bài thơ, người đọc cảm thấy người tù cách mạng ấy không chút bận tâm đến cảnh nhà tù ngột ngạt, tù túng đôn khủng khiếp. Vượt lên tất cả, tâm hồn nhà thơ bay bổng tìm đôn với vầng trăng tri âm, với thiên nhiên tươi đẹp.
Ngắm trăng thể hiện tình yêu thiên nhiên đặc biệt, sâu sắc và mạnh mẽ của Bác trong hoàn cảnh tù đày.
Ngắm trăng cho thấy sức mạnh to lớn của người chiến sĩ cách mạng vĩ đại. Có thể nói, bài thơ đã thể hiện được một tinh thần thép, một phong thái ung dung, vượt hẳn lên sự nặng nề, tàn bạo của ngục tù.
Một lần nữa ta khẳng định: “Ngắm trăng” là bài thơ tứ tuyệt giản dị mà hàm súc, cho thấy tình yêu thiên nhiên đến say mê và phong thái ung dung của Bác Hồ ngay cả trong cảnh ngục tù cực khổ, tối tăm.
I. Mở bài
Nói về con người và tâm hồn Bác, chúng ta biết Bác là nơi hội tụ những gì tốt đẹp nhất lưu lại từ quá khứ và những mơ ước tương lai, là kết tinh những phẩm chất quí giá của lịch sử và thời đại. Cho nên ở “Nhật kí trong tù” có bài hồn hậu, trong trẻo như thơ dân gian, nhưng cũng có bài trang trọng, bát ngát như thơ Đường, thơ Tống, cốt cách Á đông mà vẫn hiện đại : Bài “Ngắm trăng” tiêu biểu về đặc sắc nghệ thuật này của thơ “Nhật kí trong tù” :
Trong tù không rượu cũng không hoa
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.
II. Thân bài
Không biết tự bao giờ, ánh trăng đã toả sáng bàng bạc trong hầu hết những bài thơ phương Đông. Vẻ đẹp dịu dàng, đằm thắm, sâu xa của vầng trăng trở thành một “mô típ trữ tình”, bởi sự gần gũi với tâm hồn con người Á đông - một sự hoà quện, đồng cảm tự bên trong giữa con người và thiên nhiên. Trong cái bát ngát lung linh của vầng trăng - khoảng trời, phải chăng con người lắng nghe và phát hiện ra cái chất người vĩnh cửu trong chính bản thân mình, trong sự im lặng mênh mang và huyền diệu của ánh trăng ? ... Bác Hồ của chúng ta rất yêu thiên nhiên, tâm hồn và thơ của Người tràn đầy ánh trăng, ánh trăng rất sáng, rất trong, rất đẹp.
Trong tù không rượu cũng không hoa
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ
Trăng, hoa, rượu là những thú vui thanh cao của các thi nhân Đường, Tống ngày xưa. Nhưng trong hoàn cảnh nhà tù “không rượu cũng không hoa” mà Bác vẫn đến với trăng, thật là nghệ sĩ ! Câu thơ thứ hai nói lên cái bồn chồn, náo nức của Bác trước ánh trăng, cái tha thiết tình yêu của tâm hồn Người với trăng. Hai câu thơ đầu cũng gợi lên một mâu thuẫn giữa tình yêu thiên nhiên của Bác và hoàn cảnh trong tù, giữa cảm hứng dạt dào, bay bổng, tràn đầy và thực tại xích xiềng, thiếu thốn.
Nếu đầu tiên, bài thơ mở ra một hình ảnh thi nhân ngày xưa, một không khí thơ Đường, thơ Tống : ánh trăng, rượu, hoa một thi nhân biết bao nồng nàn tha thiết, say sưa với ánh trăng, thì bài thơ khép lại một cách bất ngờ và độc đáo trong tư thế vọng nguyệt của một người chiến sĩ. Chất thép và chất tình hoà quyện làm một. Bài thơ đậm đà chất phương Đông, cốt cách Á đông, bỗng chốc rất hiện đại. Hình ảnh chiến sĩ lồng trong hình ảnh một thi sĩ đắm say thiên nhiên.
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ
Trăng và người trong mối giao cảm tri âm, tri kỉ. Người hướng ra ngoài song sắt để đến với trăng, và trăng theo người toả sáng vào trong tù. Con người và ánh trăng này rõ ràng là hết sức mới mẻ, hiện đại. Trăng và người như hai người bạn cùng yêu nhau, vượt qua các song sắt tàn bạo, cái hoàn cảnh khổ đau, ngăn trở của nhà tù. Nhất là trong hoàn cảnh cụ thể của người làm thơ, ánh trăng và tư thế vọng nguyệt kia biểu hiện chất thép của một người chiến sĩ cách mạng, đứng ở trên mọi gian khổ tù đày. Có thể nói rằng, Bác đã đưa ánh trăng toả sáng vào trong nhà tù hay chính tâm hồn người đã toả sáng trên vầng trăng của bài thơ này. Cùng một vầng trăng, mà biết bao mặc cảm, buông xuôi, chán chường trong thơ Nguyễn Khuyến “song thưa để mặc bóng trăng vào”, hay cái ngậm ngùi, thoát li của Tản Đà với “trần thế em nay chán nữa rồi”. Trong cái bát ngát của vầng trăng thơ Bác, chúng ta lắng nghe và phát hiện ra cái chất người vĩnh cửu : một tình yêu phóng khoáng, nồng nàn, say đắm thiên nhiên, cuộc sống ; một ý chí, một tinh thần cách mạng kiên cường luôn luôn hướng ra ánh sáng cuộc đời. Ánh trăng của Người không chỉ bàng bạc những nỗi niềm, tấc lòng con người như thơ xưa, ánh trăng của Người gắn bó thiết tha với con người và toả ánh sáng ra cuộc đời, trong sự hoà nhập vẻ đẹp của con người và thiên nhiên. Con người yêu thiên nhiên, đón nhận thiên nhiên và mang vẻ đẹp thiên nhiên tô điểm cho cuộc sống của mình, từ tình yêu thiên nhiên thêm nguồn sức sống để chiến đấu cho hạnh phúc, vẻ đẹp của con người. Bài thơ ngân lên một chất thơ mới, rất hiện đại, chỉ có thể có được từ tâm hồn, từ nhân sinh quan cộng sản.
III. Kết bài
Bài thơ là một sự vang hưởng giữa tâm hồn con người với thiên nhiên, sự vang hưởng làm tươi thắm và nảy nở những điều cao đẹp hơn, những hạt giống của hạnh phúc trong cuộc sống con người. Nói một cách khác, tình yêu này, sự rung cảm này, chất thơ này trở thành một nguồn năng lượng vô tận cho hành động, sức sống, đi suốt cuộc đời mỗi người.
Tiếp ý của phần (b)
Như đối diện trực tiếp với người tù....
- Hai câu 3-4 sử dụng phép đối - đối trong từng câu và đối 2 câu với nhau.
Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt
Nguyệt tòng song khích khán thi gia.
- 2 từ " Song , Khán " đều ở vị trí như sau trong 2 câu càng tạo nên sự tương giao giữa trăng và người. Sự sắp xếp từ ngữ nhân ( thi gia ) nguyệt ( minh nguyệt ) , song khán và phép đối ở cặp câu này tạo nên hiệu quả nghệ thuật cao
- Sự hô dứng, cân đói của 2 câu thơ ==> diễn tả QH gắn bó, tri kỉ giữa con người và vầng trăng: Cả 2 cùng hướng về nhau , cùng sau mê nhau ( qua 2 động từ khán)
- Tạo nên 2 ko gian đối lập một trời một vuejc: ngoài song cửa sổ là đẹp đẽ , sáng sủa - phía trong là tâm tối, lạnh lẽo....
- 2 câu thơ bộc lộ cảnh ngắm trăng khá đặc biệt và đầy thi vị. Nếu ko có câu thơ đầu có thể có người nghĩ rằng đây là cảnh ngắm trăng ở một vực lầu vọng nguyệt nào đó....Mà ngay cả khi bt rằng ở đầu thơ có chữ " ngục trung " tức là trong hoàn cảnh tù đày nhưng kết thúc bài thơ đáng lẽ fai là h/ảnh " tù nhân " thì ở đây lại là " thi gia".....
- Thêm nữa, sự hoán đổi vị trí giữa người ( nhân, thi gia ) và trăng ( minh nguyệt, nguyệt ) ở 2 câu kết bài tạo nên sự biến đổi kì diệu của tứ thơ : con người trở thành đối tượng chiêm ngưỡng của trăng. Có người nói rằng, ở đây con người tỏa sáng ; cái đẹp ấy rực rỡ đến mức cái đẹp của thế giới tự nhiên cx fai mê.....
- Thái độ ung dung tự tại của người tù cách mạng qua tư thế ngắm trăng ơt bài thơ này bộc lộ một phương diện thép của tâm hồn. Ko có bản lĩnh kiên cường làm sao có thể vượt lên hoàn cảnh ngục tù để đến với thiên nhiên đẹp trong hoàn cảnh, tư thế đó.....
-Sau này, khi đc trở về Tổ Quốc, đặc biệt là trong thời kì lãnh đạo toàn dân kháng chiến chống quân xâm lược, nhiều lần Người cũng fai làm thơ về trăng Trăng trong chiến khu Việt Bắc ( Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa ).....
- Trăng nhật kí trong tù , trong các bài thơ viết vào thời kì kháng chiến chống Pháp mỗi lúc một khác. Tất cả đều cho thấy BÁc có một tâm hồn nghệ sĩ, luôn có QH tri âm, tri kỉ với trăng - một biểu tượng của các đẹp tuyệt vời trong vũ trụ bao la...
Viết ra giấy rồi, nhưng nhác viết tiếp nên lại đánh máy cho nhanh. Chúc bạn học tốt nha!
