Trong cuộc sống luôn những tấm lòng yêu thương cao cả. Có những người tình nguyện hi sinh cả bản thân mình vì người khác. Nhìn Giôn-xi đang dần hồi phục, Xiu không ngăn được niềm xúc động khi nhớ lại câu chuyện của cô, Giôn-xi và người nghệ sĩ già Bơ-men, câu chuyện về chiếc lá cuối cùng trên cây thường xuân.
Xiu và Giôn-xi là hai họa sĩ trẻ, nghèo. Họ tình cờ gặp nhau và cùng sống trong một căn hộ thuê ở Oa-sinh-tơn. Một họa sĩ già nghèo thuê tầng dưới là cụ Bơ-men. mùa đông năm ấy, Giôn-xi bị bệnh sưng phổi. Cô tuyệt vọng không muốn sống và đếm từng chiếc là trên cây thường xuân, chờ chiếc lá cuối cùng rụng xuống thì buông xuôi, lìa đời.
Xiu và cụ Bơ-men cùng lên trên gác. Thấy Giôn-xi đang ngủ, Xiu kéo mành che kín cửa sổ rồi ra hiệu cho cụ Bơ-men sang phòng bên cạnh. Họ sợ hãi nhìn cây thường xuân ngoài cửa sổ, nhìn nhau một lát rồi lại lặng im không nói một lời. Cơn mưa lạnh lẽo vẫn dai dẳng rơi bên ngoài, lẫn cùng với tuyết. Cụ Bơ-men ngồi xuống, dường như suy nghĩ điều gì đó.
Sáng hôm sau, Xiu tỉnh giấc sau khi chợp mắt một tiếng đồng hồ. Cô thấy Giôn-xi đang thẫn thờ nhìn tấm mành màu xanh đã che kín cửa sổ. Chợt, Giôn-xi thều thào nói:
- Kéo nó lên, em muốn nhìn.
Dù không muốn, nhưng Xiu vẫn chán nản làm theo. Bất ngờ thay một chiếc lá thường xuân vẫn còn đó. Xiu nghĩ về mưa gió kéo dài dữ dội suốt cả đêm, không tin được nhìn chiếc lá màu xanh sẫm, viền lá hình răng cưa lại nhuốm màu vàng úa đang kiên cường đeo bám vào cành cây trên bức tường gạch cũ. Đó là chiếc lá cuối cùng trên cây.
Giôn-xi cũng ngạc nhiên:
- Đó là chiếc lá cuối cùng. Em nghe tiếng gió thổi và nghĩ rằng nó đã không còn. Nhưng hôm nay thôi, nó sẽ rụng và em sẽ chết.
Xiu vội vàng đáp lại lời cô:
- Em thân yêu. Hãy nghĩ đến chị nếu em không còn muốn nghĩ đến mình nữa. Chị sẽ làm gì đây?
Giôn-xi không trả lời Xiu mà lặng yên rơi vào trầm tư.
Ngày hôm đó trôi qua, và chiếc lá thường xuân vẫn đơn độc bám trụ vào cuống của nó. Đêm đó mưa gió vẫn ào ào đập vào cửa sổ suốt đêm, khiến lòng Xiu cũng bất an. Kỳ diệu là sáng hôm sau, khi Giôn-xi lần nữa ra lệnh kéo màn lên, chiếc lá thường xuân vẫn còn đó. Giôn-xi nhìn nó hồi lâu. Xiu đang quấy cháo gà thì nghe tiếng gọi của Giôn-xi.
- Em là một đưa bé hư. Chiếc lá cuối cùng còn đó đã cho em thấy mình tệ như thế nào. Muốn chết là một tội. Chị có thể cho em xin tí cháo và ít rượu vang đỏ, cho em mượn chiếc gương tay. Chị cũng giúp em ngồi dậy xem chị nấu nướng.
Xiu mừng rỡ làm theo, cô thấy hi vọng đã xuất hiện. Sau đó, Giôn-xi còn nói cô ấy muốn vẽ vịnh Na-plơ. Buổi chiều, bác sĩ đến khám đã báo cho Xiu tin vui. Ông cầm đôi tay run rẩy của Xiu nói:
- Chăm sóc chu đáo thì chị sẽ thắng. Được năm phần mười rôi. Giờ tôi phải xuống thăm một bệnh nhân khác tên Bơ-men, hình như là một nghệ sĩ. Cũng bị bệnh sưng phổi. Ông cụ già yếu, bệnh tình lại nguy kịch. Chẳng còn hi vọng gì nữa nhưng hôm nay sẽ chuyển vào viện để được chăm sóc chu dáo.
Xiu ngỡ ngàng trước lời nói của ông bác sĩ. Tâm trặng cô chợt nặng nề. Xiu chăm sóc Giôn-xi cẩn thận và cô đã thắng. Bác sĩ nói còn lại chỉ cần bồi dưỡng và cham nom mà thôi. Nghĩ lại chuyện của cụ Bơ-men, chiều hôm ấy cô đến bên giường Giôn-xi và nhẹ nhàng tâm sự:
- Giôn-xi, cụ Bơ-men đã chết vì sưng phổi hôm nay ở bệnh viện. Sau đêm mưa khủng khiếp, bảo vệ thấy cụ ốm trong phòng với giày và quần áo ướt sũng, lạnh buốt. Sau đó, họ thấy một chiếc đen bão vẫn sáng, một chiếc thang, vài chiếc bút lông rơi vung vãi và bảng màu pha màu xanh vàng trỗn lẫn với nhau. Em hãy nhìn chiếc lá ngoài cửa sổ mà xem. Có bao giờ em tự hỏi vì sao nó không rung rinh hay lay động trước gió không? Đó là kiệt tác của cụ Bơ-men. Vào đem chiếc lá cuối cùng rụng xuống, cụ đã vẽ nó...
Xiu nói xong, cả cô và Giôn-xi đều im lặng nhìn nhau rồi nhìn chiếc lá vẫn một mình kiên cường trên bức tường gạch đã cũ. Họ nhớ lại hình ảnh hiền từ của cụ Bơ-men, một nỗi buồn không tên trào dâng trong lồng ngực. Cuối cùng, cụ Bơ-men đã hoàn thành ước nguyện có một kiệt tác nghệ thuật, cụ cứu lại hi vọng đã mất cho cô gái trẻ bằng tình yêu và tài năng, bằng cả sinh mệnh của chính mình.
