I- MỞ BÀI:
– Nhân dân ta từ xưa đến nay vốn có truyền thống yêu thương, đùm bọc giúp đỡ lẫn nhau.
– Dẫn câu ca dao: “Nhiễu điều… nhau cùng”.
– Đây là nhắc nhở mọi người phải có lòng nhân ái, giúp đỡ lẫn nhau.
II- THÂN BÀI:
a) Giải thích:
– Nghĩa đen: “Nhiễu điều” là thứ hàng tơ lụa màu đỏ đẹp đắt giá; “giá gương” là vật dụng bằng gỗ chạm khắc khéo léo vừa đỡ lấy tấm gương soi vừa để trang hoàng nhà cửa. Nếu hai vật ấy đứng riêng lẻ thì không cổ gì đặc sắc. Nhưng đặt mảnh lụa đỏ phủ lên giá gương thì chúng tạo nên một cảnh tượng vừa rực rỡ, vừa uy nghiêm. Tấm “nhiễu điều” giữ cho gương sáng mãi, khỏi bị ố mờ vì bụi, cồn tấm gương kia nhờ tấm nhiễu điều nên luôn sáng tươi mãi. Chính nhờ bao phủ, chở che cho nhau mà cả hai trở nên cổ giá trị, tôn vinh thêm nét đẹp.
– Nghĩa bóng: Từ hai hình ảnh ví von gợi cảm đó, người xưa muốn nêu lên một lời khuyên: Là người trong một nước ta phải biết yêu thương, đùm bọc, giúp đỡ lẫn nhau, nhất là trong lúc hoạn nạn, khó khăn.
Đây là chân lí, là phương châm sống cho mỗi người chúng ta.
b) Tại sao người trong một nước phải yêu thương giúp đỡ lẫn nhau?
– Về mặt tình cảm: Người cùng chung một nước có cùng chung một nguồn gốc lịch sử, cùng chung một tổ tiên, nói cùng một thứ tiếng “mẹ đẻ”, cùng phong tục tập quán… không khác gì anh em trong một nhà.
– Về mặt lí trí: Không ai có thể sống lẻ loi trong xã hội được mà phải hòa nhập vào cộng đồng, phải có bổn phận nghĩa vụ đối với nhau cùng nhau gắn bó, đoàn kết để đưa đất nước tiến lên.
– Đây là cách sống, là đạo lí truyền thống của dân tộc ta từ ngàn xưa.
– Nhờ tình tương thân tương ái đó mà dân tộc đã vượt qua biết bao gian khổ từ lúc dựng nước giữ nước, đoàn kết, yêu thương, đùm bọc nhau trong chiến đấu chống giặc thù, đoàn kết, yêu thương đùm bọc nhau khi trong nước có thiên tai lũ lụt. Chính nhờ tinh thần “lá lành đùm lá rách”, “miếng khi đói bằng gói khi no” của người trong một nước nên đất nước ta, dân tộc ta mới đứng vững vàng cho đến hôm nay.
– Yêu thương, giúp đỡ lẫn nhau phải xuất phát từ lòng chân thành, tự nguyện, tự giác thì mới là nghĩa cử cao đẹp, đáng trân trọng. Nó vừa thể hiện nhân cách đạo đức của con người vừa là nền tảng xây dựng xã hội tốt đẹp.
III- KẾT BÀI:
– Câu ca dao mãi mãi là một bài học giáo dục sâu sắc về đạo lí làm người. Tình cảm yêu thương, đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau cần được phát huy ngày càng mạnh mẽ để cùng nhau xây dựng đất nước Việt Nam giàu đẹp.
Từ nghìn xưa, nhân dân ta đã khẳng định dân tộc Việt Nam là anh em
ruột thịt với nhau, là đồng bào, nghĩa là cùng sinh ra từ một bọc trứng của mẹ Âu Cơ. Do đó phải thương yêu, đùm bọc lẫn nhau.
Truyền thống cao cả và tốt đẹp ấy còn biểu hiện trong câu ca dao gợi
cảm:
“Nhiễu điều phủ lấy giá gương
Người trong một nước thì thương nhau cùng”.
Ta thử tìm hiểu ý nghĩa và giá trị của câu ca dao này như thế nào?
Trước hết, từ câu ca dao ta thấy hiện lên một hình ảnh khá đẹp: tấm
nhiễu điều bao phủ phía ngoài chiếc giá gương trải qua ngày này tháng kia, hứng chịu biết bao bụi bặm, bẩn nhơ của cuộc đời để chiếc gương phía trong mãi hoài sáng trong, ngời chiếu. Tác giả vô danh ở đây đã mượn hình ảnh đẹp đẽ, gợi cảm ấy để ngầm so sánh với tấm lòng rộng mở, sẵn sàng chở che, đùm bọc lẫn nhau của nhân dân cả nước ta. Câu ca dao phản ánh một nguyện vọng, tình cảm của mỗi con người Việt nam trong mọi hoàn cảnh đều phải đoàn kết “Lá lành đùm lá rách” một lòng giúp đỡ lẫn nhau vươn lên trong cuộc sống.
Mỗi người Việt Nam dẫu ở miền xuôi hay miền ngược, đồng bằng hay cao nguyên, rừng núi cũng đều có quan hệ là “người trong một nước”. “Người trong một nước” tuy khác nhau về nguồn gốc, hoàn cảnh và điều kiện sống riêng biệt nhưng bên trên những cái khác nhau đó, mọi người vẫn có nhiều cái giống nhau, chung với nhau làm nên tình nghĩa. Chung tổ tông ấy là tình đồng bào. Chung xóm làng, thôn ấp ấy là tình đồng hương. Chung trường học ấy là tình đồng môn. Chung cảnh ngộ ấy là tình đồng cảnh. Chung một mục đích một lí tưởng sống ấy là tình đồng chí. Chung một nghề ấy là tình đồng nghiệp. Chung một nghề ấy là tình đồng nghiệp. Chung một họ hàng là tìnhđồng tông...
Vượt lên trên các khác biệt nhỏ, vì sự giống nhau của một điều chung lớn hơn, người ta biết thương yêu, đỡ đần đoàn kết nhau. Trong thôn ấp, mối quan hệ tình làng nghĩa xóm thắt chặt mọi người lại với nhau thể hiện bằng lòng yêu thương, sự tương trợ lẫn nhau mỗi khi tắt đèn tối lửa. Tinh thần đoàn kết của nhân dân ta đâu chỉ gói gọn trong lũy tre thôn ấp mà còn được biểu hiện rộng rãi vượt ra phạm vi cả nước qua mối quan hệ trao đổi về vật chất lẫn tinh thần.. Một hạt gạo, một tấm áo đầy tình nghĩa của địa phương này gửi đến địa phương khác khi biết đồng bào mình nơi đó bị thiên tai, hoạn nạn đang lâm phải cảnh màn trời chiếu đất đều thắm thiết biết bao tình cảm nhiễu điều giá gương. Đặc biệt, mỗi khi đất nước có họa ngoại xâm, mọi tầng lớp nhân dân ta ở mọi miền đều xông lên tận tâm, tận lực góp cả sức người, sức của để giữ gìn từng ngọn rau tấc đất của cha ông. Các cuộc kháng chiến chống giặc thù xâm lược từ nghìn xưa đến nayđã cho thấy tinh thần đoàn kết một lòng của nhân dân ta. Tình đất nước nghĩa đồng bào khi nước nhà gặp cơn nguy biến, được phát huy thấm đượm hơn lúc nào hết. Có thương yêu nhau người ta mới cảm thấy đau đớn, xót xa trước cảnh đồng bào mình trong xiềng xích, gông cùm của bọn chúng. Chính trong hoàn cảnh ấy, lòng yêu nước, yêu đồng bào được khơi lên phát huy thành cao trào để thể hiện mạnh mẽ bằng hành động cụ thể là góp lòng góp sức dẫn đến chiến đấu và chiến thắng kẻ thù.Tinh thần đoàn kết của nhân dân ta, nói theo Bác Hồ, đó là một vật báu được gìn giữ truyền đời, có sức phát huy tác dụng vượt cả không gian và thời gian.
Lúc nào cũng vậy, tình thương yêu đoàn kết giữa người trong một nước ấy không phải chỉ có lời nói đầu môi cuối lưỡi hay chỉ là ước mơ cho nhau được một đời sống vật chất và tinh thần sung túc, ấm no mà phải được biểu lộ ra bằng hành động hay việc làm cụ thể và thiết thực. Chính những hành động hay việc làm thiết thực ấy làm cho tình yêu thương đoàn kết thắm thiết và cao quý hơn bội phần.
Đất nước Việt Nam có ba miền nhưng vẫn là một, cần liên kết gắn bó, giúp đỡ nhau từng bước cùng đi lên vững chắc. Khi biết miền nào gặp phải việc không hay, nhân dân ở các miền còn lại với tinh thần “Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ”sẽ cảm thấy xót xa trong cảnh“máu chảy ruột mềm”, từ đó mở lò
chuc p hk tot
I/MB:
- Nêu vắn tắt khái niệm của ca dao dân ca.
- Từ đó giới thiệu câu ca dao dân ca: "Nhiễu điều phủ lấy giá guơng
Người trong một nước phải thương nhau cùng"
- Nêu ý nghĩa của câu ca dao dân ca đó.
- Dẫn đến thân bài.
II/TB:
1. Giải thích nghĩ đen và nghĩa bóng của câu tục ngữ:
" Nhiễu " là thứ vải tơ, cầm thấy nặng tay. " Điều " là màu đỏ. " Nhiễu điều " là một thứ vải quý, đựơc dùng để may áo đẹp hay lót trên bàn, trên kệ, trên khay để đặt những đồ quý. " Giá gương " là cái khung bằng gỗ để ngừơi ta đặt cái gương lên...
Thông qua những hình ảnh đẹp đẽ, gợi cảm của câu ca dao múôn ca ngợi những tình cảm trong sáng như tấm lụa điều và chiếc gương. Hãy nghĩ đến tình đồng hương, đồng bào, để rồi nhiệt tình cứu giúp nhau...
2. Ý nghĩa của câu ca dao dân ca trên
3. Truyền thống đã đựơc nhân ta thể hiện như thế nào?
- Tình làng nghĩ xóm...
- Mọi ngừơi tương trợ lẫn nhau qua chiến dịch "Mùa hè xanh"...
- Giúp đỡ đồng bào bị lũ lũt...
4. Người học sinh đã thể hiện tốt truyền thống ấy như thến ào trong gia đình, nhà trường?
- Thể hiện lòng yêu thương, tinh thần đoàn kết qua những việc gì?
- Còn ngoài xã hội? (nêu dẫn chứng)
III/ KB:
- Khẳng định tính đúng đắn của câu ca dao.
- Từ đó rút ra bài học cho bản thân.
Dân tộc ta từ xưa đã có truyền thống đoàn kết , đùm bọc lẫn nhau . Nó được thể hiện trọn vẹn và đầy đủ qua câu ca dao :
'' Nhiễu điều phủ lấy giá gương
Người trong một nước phải thương nhau cùng ''
Câu ca dao hiện lên với những hình ảnh thật gần gũi , quen thuộc , nhưng ý nghĩa đằng sau thật sâu sắc và thấm thía . Nhiễu điều là tấm vải đỏ bóng đẹp , còn giá gương là vật dụng bằng gỗ dùng để nâng đỡ gương . Hình ảnh '' nhiễu điều phủ lấy giá gương'' nghĩa là tấm vải đỏ che phủ bên ngoài giúp ngăn cản những bụi bẩn giữ cho giá gương được sạch sẽ cũng như là toàn bộ tấm gương .
Từ hình ảnh đó , người xưa đã khéo léo nhắc nhở chúng ta cần có truyền thống đoàn kết , thương yêu và gắn bó với nhau .Không sống riên lẻ một mình sẽ như một sa mạc đầy cát , ngày ngày chỉ có nắng và gió bầu bạn , không một ai đặt chân đến . Cũng như '' nhiễu điều-giá gương'' lúc nào cũng kề cạnh , bổ sung cho nhau . Bác Hồ đã từng dạy chúng ta :
'' Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao ''
Để nói lên sức mạnh của sự đoàn kết trong tập thể . Như vậy cũng đã đủ để chúng ta có thể hiểu được giá trị và tầm quan trọng của sự đoàn kết , tương trợ lẫn nhau trong xã hội .
Chúng ta đều là người Việt Nam cùng máu đỏ da vàng với nhau , cùng sinh ra từ bọc trăm trứng của mẹ Âu Cơ và cha Lạc Long Quân ,đều là con rồng cháu tiên .Và hơn hết chúng ta có chung một người lãnh tụ vĩ đại , người cha già hiền từ , yêu thương và hi sinh cả cuộc đời cho dân tộc , đó là Bác Hồ kính yêu :
'' Người là cha là bác là anh
Quả tim lớn bọc trăm dòng máu nhỏ ''
Vậy thì đâu phải là những người xa lạ . cớ sao lại thờ ơ với những người cùng chung huyết mạch , cùng chung màu da như thế .
Nước ta là một vùng lãnh thổ nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa . Vì vậy việc gặp thiên tai , bão lũ hằng năm là hoàn toàn có thể . Và một khi xảy ra thì hậu quả mà nó để lại không hề nhỏ . Nước ta vẫn đồng lòng cùng họ vượt qua những chuỗi ngày khó khăn , khốn khổ ấy , cùng họ chống chọi với những cơn thịnh nộ của mẹ thiên nhiên và có những người sẵn sàng đứng ra giúp đỡ để bù đắp phần nào những thiệt hại về vật chất và tinh thần cho họ . Thật xúc động biết bao trước những hình ảnh một số con người bé nhỏ dù chẳng khá giả ,hay giàu có vẫn dốc lòng giúp đời , che chở cho những số kiếp kém may mắn hơn bản thân , họ đã phát huy lòng nhân ái trong xã hội một cách hết minh :
'' Lá lành đùm lá rách . Lá rách ít đùm lá rách nhiều ''
Nhờ sự giúp đỡ của chúng ta , họ dần vượt qua những khó khăn , thử thách trong hiện tại và tiến bước hơn trên con đường tương lai . Ai cũng một lần vấp ngã , vì đường đời lắm nỗi gian truân , có thể hôm nay chúng ta được sống trong một căn biệt thự , có mấy mươi kẻ hầu người hạ , tiền bạc nhiều vô kể . Nhưng biết đâu ngày mai ta lại phải lê lếch nơi đầu đường xó chợ , nhặt từng miếng cơm manh áo thừa lại của kẻ khác . Vì vậy hãy cứ cho đi khi bạn còn có thể , vì đời người trôi qua rất nhanh , đôi khi muốn một lần trở lại để yêu thương những người quna trọng trong cuộc đời cũng không được , ai mà có thể níu chân Thần thời gian , cũng như một lời bài hát :'' Sống trong đời sống cần có một tấm lòng ...''(Để gió cuốn đi - Trịnh Công Sơn )
Tuy nhiên khi xã hội dần phát triển , nhịp sống con người cũng ngày một ồn ào và tất bật hơn. Song song với nền kinh tế ổn định , chúng ta lại vô tình đánh mất đi một thứ rất đỗi quý giá đó là''tình thương'', tình yêu gia đình , tình yêu nam nữ , tình bạn bè ....Nhưng hơn hết chúng ta đã lãng quên đi cái gọi là lòng cảm thương giữa người với người . Đó là khi thấy một em bé ăn xin tội nghiệp , mặc mày đen nhẻm lấm láp bụi đường , ta không thương cho số phận bất hạnh của em , mà một số người còn nặng lời xua đuổi .Hay khi thấy một vụ xô xác xảy ra ta không một lời can ngăn mà mặc nhiên cười đùa cỗ vũ hay nhắm mắt cho qua chuyện . Thái độ thờ ơ , vô cảm đã ngày càng làm cho chúng ta trở thành một sinh vật lạnh giá mất đi cảm xúc vốn có mà thượng đế đã ưu ái ban tặng . Khi cuộc sống tất bật hơn , ta lại càng đề phòng người khác hơn , chỉ biết giữa cho riêng mình , sống ích kỉ và khép kín .
Để rèn luyện lòng yêu thương giúp đỡ người khác , từ bây giờ ta cần bắt đầu từ những công việc dù là nhỏ nhất : giúp đỡ bạn bè trong những lúc khó khăn hoạn nạn , giúp đỡ người già qua đường , tặng sách vở cho học sinh nghèo , động viên thân nhân liệt sĩ ....v.v
Tóm lại bằng những câu từ ca dao gần gũi và chứa chan cảm xúc , người xưa muốn nhắn nhủ các thế hệ con cháu cần biết đoàn kết , yêu thương ''chia ngọt sẻ bùi '' với moị người để xây dựng một xã hội văn minh tiến bộ . Câu ca dao này vẫn đang được lưu truyền đến mọi người , nhất là thế hệ học sinh qua các tiết học Văn sinh động , và giá trị của nó vẫn không hề thay đổi . Là học sinh còn đang ngồi trên ghế nhà trường , em không biết làm gì hơn ngoài việc cố gắng học tập và yêu thương , giúp đỡ mọi người .
''Một ánh lửa cho đi sẽ là một ánh lửa ấm áp và lan tỏa đến mọi người ''
