Chúng ta đã từng bắt gặp rất nhiều cuộc chia li thông qua các tác phẩm văn học tiêu biểu như "Cuộc chia li màu đỏ" (Nguyễn Mĩ), "Việt Bắc" (Tố Hữu), "Tống biệt hành" (Thâm Tâm),...và tất cả những cuộc chia li ấy đều ẩn chứa nỗi buồn. Cuộc chia tay của Thành và Thủy trong "Cuộc chia tay của những con búp bê" (Khánh Hoài) cũng là một cuộc chia li như vậy.
Thành và Thủy đều là những đứa trẻ đáng thương, nạn nhân vô tội trong cuộc li hôn của bố mẹ. Nếu bố mẹ không li hôn thì có lẽ hai anh em đã có một cuộc sống ngập tràn tình yêu thương. Vì những lí do riêng của bố mẹ mà hai anh em phải xa cách. Điều ấy thật đáng buồn và nó có ảnh hưởng không nhỏ đến tâm lí của trẻ thơ. Là một người anh trai, Thành biết nhường nhịn và yêu thương em gái. Sự quan tâm của Thành được thể hiện qua hành động chiều nào Thành cũng đi đón em. Khi biết bố mẹ li dị, Thành rất đau lòng. Thành thương đứa em gái bé nhỏ phải theo mẹ về quê ngoại. Nghe tiếng khóc nức nở của Thủy mà Thành "cứ phải cắn chặt môi để khỏi bật lên tiếng khóc to, nhưng nước mắt cứ tuôn ra như suối, ướt đẫm cả gối và hai cánh tay áo". Hai anh em cùng lớn lên bên nhau bây giờ chia cách mỗi người một nơi có ai không đau lòng?. Tuy trong lòng đang chất chứa nỗi buồn nhưng Thành vẫn an ủi, vỗ về em bằng cách "kéo em ngồi xuống và khẽ vuốt lên mái tóc". Phải là một người anh hết mực yêu thương em thì mới có những hành động như vậy. Thành nhớ lại kỉ niệm một lần đi đá bóng bị rách áo, vì sợ mẹ mắng nên không dám về nhà. Chính Thủy đã đem kim chỉ ra sân vận động để vá áo cho anh. Cũng bởi hành động đó mà Thành ân hận nhận ra bao lâu nay mình mải chơi với bè bạn mà không quan tâm đến em. Thành là người anh trai biết suy nghĩ và biết hối lỗi về sự vô tâm của mình. Không chỉ vậy, anh còn nhường cho Thủy hết đồ chơi mà không chịu chia ra theo lời của mẹ. Anh muốn dành tất cả những thứ đó cho đứa em gái đáng thương. Thành muốn Thủy giữ hai con búp bê vì đó có thể là niềm an ủi cuối cùng mà anh dành cho cô.
Thủy là cô em gái ngoan ngoãn, thông minh khi biết vá áo lại cho anh để Thành không bị mẹ mắng. Bàn tay Thủy đưa những mũi kim thoăn thoắt chứng tỏ Thủy là một người khéo léo. Biết rằng sắp phải xa bố và anh, Thủy rất buồn, "hai bờ mi đã sưng mọng lên vì khóc nhiều". Cũng giống như Thành, cô nhường hết đồ chơi cho anh: "Không, em không lấy. Em để hết lại cho anh". Ở Thủy không có sự tranh giành với anh như những đứa trẻ khác. Cô biết nhường cho anh và yêu thương anh. Thủy vô cùng chu đáo khi đã bắt con Vệ Sĩ gác cho anh ngủ vì có thời kì Thành ngủ mê thấy ma. Thủy lấy con dao díp buộc vào con búp bê đặt ở đầu giường để nó canh cho anh ngủ. Cả Thành và Thủy đều rất yêu quý hai con búp bê đó. Họ gọi chúng bằng cái tên thân mật là Vệ Sĩ và Em Nhỏ. Hai con búp bê ấy không bao giờ cách xa nhau cũng như tình cảm anh em khăng khít của Thành và Thủy. Vậy mà khi Thành chia tách chúng ra thì Thủy "không chịu đựng nổi". Thủy giận dữ khi Thành đặt con Vệ Sĩ và Em Nhỏ ra hai phía: "Anh lại chia rẽ con Vệ Sĩ với con Em Nhỏ ra à? Sao anh ác thế"! Trước giây phút chia xa, Thủy còn "ôm ghì lấy con búp bê, hôn gấp gáp lên mặt nó và thì thào: "Vệ Sĩ thân yêu ở lại nhé! Ở lại gác cho anh tao ngủ nhé"! Đó là những lời nói hồn nhiên của một đứa trẻ nhưng ẩn sâu trong đó là biết bao sự đau lòng khi phải cách xa người anh trai ruột thịt mà không biết khi nào mới có thể gặp lại. Ngỡ tưởng Thủy sẽ giữ con Em Nhỏ bên mình nhưng cô đã quay lại đặt nó quàng tay vào con Vệ Sĩ và nói với anh: "Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng nó ngồi cách xa nhau. Anh nhớ chưa? Anh hứa đi". Không chỉ chu đáo, Thủy còn là một cô bé hiếu thảo khi muốn gặp và chào bố trước khi đi nhưng bố vẫn biệt tăm mấy ngày hôm nay.
Rồi mai đây, tương lai của Thủy sẽ ra sao khi theo mẹ về quê ngoại cô sẽ không được đi học nữa. Mẹ Thủy bảo rằng sẽ sắm cho Thủy thúng hoa quả để bán ngoài chợ. Cả Thành, cô giáo và các bạn học sinh đều xót xa trước những chia sẻ ấy. Cuộc chia tay kết thúc bằng hình ảnh Thành mếu máo, "đứng như chôn chân xuống đất" và "nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu" của em gái trèo lên xe. Có lẽ phải rất lâu sau họ mới có cuộc tái ngộ.
Hai anh em đều rất buồn khi phải cách xa nhau nhưng họ không có sự lựa chọn nào khác. Nếu tổ ấm gia đình không tan vỡ thì có lẽ sẽ không có cuộc chia tay thấm đẫm nước mắt này. Cuộc chia tay của Thành và Thủy đã để lại trong chúng ta rất nhiều cảm xúc. Đồng thời qua cuộc chia tay ấy, tác giả Khánh Hoài cũng muốn gửi tới bạn đọc thông điệp hãy bảo vệ, giữ gìn hạnh phúc gia đình để những đứa trẻ vô tội không phải chịu tổn thương, mất mát.
