Trong quá trình chuẩn bị khởi nghĩa giành chính quyền, Đảng ta đã đi từ xây dựng và phát triển lực lượng chính trị quần chúng lên xây dựng và phát triển lực lượng vũ trang và căn cứ địa cách mạng, đi từ xây dựng lực lượng vũ trang quần chúng rộng rãi lên xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng tập trung, phối hợp giữa đội quân chủ lực và các lực lượng vũ trang địa phương trong các hoạt động xây dựng và tác chiến.
Từ những ngày đầu nắm quyền lãnh đạo cách mạng nước ta, ngay trong Chính cương vắn tắt, Đảng ta đã đề ra một trong những nhiệm vụ của cách mạng tư sản dân quyền ở nước ta là “tổ chức ra quân đội công nông”. Luận cương chính trị (10-1930), ngoài việc xác định một trong những nhiệm vụ chủ yếu của cuộc cách mạng tư sản dân quyền là “lập quân đội công nông”, còn đề ra một trong những nhiệm vụ tổ chức lực lượng cách mạng trong giai đoạn đấu tranh chính trị hiện tại là “tổ chức đội tự vệ của công nông” và trong thời điểm chuyển lên khởi nghĩa giành chính quyền là “võ trang cho công nông”. Lúc mới thành lập, Đảng ta không có sẵn một khu căn cứ, một mảnh đất tự do nào, do đó không có sẵn một đơn vị vũ trang tập trung nào.
Thời kỳ Cách mạng tháng Tám 1945 đã hình thành lực lượng vũ trang kiểu mới, tiền thân của lực lượng vũ trang nhân dân ta ngày nay, lực lượng vũ trang cách mạng từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu. Trong tổng khởi nghĩa Tháng Tám, lực lượng quần chúng có vũ trang thô sơ là lực lượng đông đảo nhất và giữ vị trí quyết định. Lực lượng vũ trang tuy số lượng không nhiều, thiếu trang bị, non yếu về trình độ tác chiến nhưng có vai trò rất quan trọng trong hoạt động công kích quân sự ở một số nơi, gây thanh thế cho cách mạng, đồng thời là lực lượng nòng cốt, lực lượng xung kích hỗ trợ cho quần chúng nổi dậy tổng khởi nghĩa giành chính quyền khi thời cơ đến.
