Giới thiệu hai bài thơ: “Cảnh khuya”. Vẻ đẹp của ánh trăng được thể hiện nơi rừng sâu và nỗi suy tư của người nghệ sĩ cho nước nhà thì đối với “Rằm tháng giêng” ánh trăng lại là không gian mùa xuân cùng với tâm tư lạc quan yêu đời, niềm tin vào một chiến thắng của dân tộc.
2. Thân bài– Bài “Cảnh khuya”
+ Hai câu thơ đầu: Bức tranh thiên nhiên giữa chốn núi rừng
Một không gian yên tĩnh, tiếng suối chảy da diết dịu dàng như tiếng hát xa Hình ảnh ánh trăng sáng soi, sự vật xung quanh như hòa quyên vào nhau, hình ảnh bóng trăng lồng vào bóng cây cổ thụ, bóng cây cổ thụ lại lồng vào hoa+ Hai câu thơ cuối: Hình ảnh người nghệ sĩ giữa đêm khuya
Giữa không gian trăng, hoa cùng với tiếng suối chảy thì có bóng dáng một người cha già vẫn còn thức, hình ảnh đó hiện lên như được vẽ ra từ khung cảnh đêm khuya Thể hiện nỗi lo, nỗi lo cho đất nước, cho tương lai của nhân dân– Bài “Rằm tháng giêng”
+ Hai câu thơ đầu: Cảnh đêm trăng trong ngày xuân
Mùa xuân với bóng dáng của ánh trăng đẹp lộng lẫy, ánh trăng sáng soi bao trùm lên toàn bộ cảnh vật và con người, Xóa nhòa khoảng cách giữa trời, đất. Sông, nước, bầu trời đã xuân nay lại càng thêm xuân.+ Hai câu thơ cuối: Hình ảnh Bác trong bài thơ và nỗi lòng với đất nước
Bác là một niềm tin vào một chiến thắng đối với đất nước ta, dân tộc ta. Bơi thuyền giữa dòng để bàn việc quân, bàn việc cho tương lai của đất nước, Hình ảnh “Trăng ngân đầy thuyền” như một báo hiệu cho sự tươi sáng của tương lai phía trước. 3. Kết bàiCảm nghĩ về hai bài thơ: Mỗi bài là mỗi thời điểm khác nhau, chính thời điểm là yếu tố quyết định tới nội dung cũng như tâm thế của con người trong bài thơ đó.
1/
Quê hương nếu ai không nhớ
Sẽ không lớn nổi thành người
(Quê hương - Đỗ Trung Quân)
Quê hương trong mỗi chúng ta là những gì gần gũi, bình dị nhưng rất đỗi thiêng liêng. Với Đỗ Trung Quân quê hương là chùm khế ngọt, là cánh diều biếc, con đường đi học, là tuổi thơ tắm nắng trưa hè. Còn với Lý Bạch và Hạ Tri Chương thì quê hương chính là gia đình, làng xóm và những kỉ niệm ấu thơ. Dẫu kỉ niệm khác nhau nhưng ở họ đều có chung một tình yêu thương cháy bỏng.
Đời hiệp khách chống kiếm lãng du xa quê từ thuở nhỏ. Đêm nay dừng chân nơi quán trọ, Lý Bạch lại bắt gặp ánh trăng thân thuộc ngày nào, ánh trăng đêm nay sáng quá, ánh trăng sáng tận đầu giường nơi lữ khách ngơi chân. Ánh trăng đêm nay lạ quá, trăng tràn khắp nẻo, lan ra bao phủ khắp không gian. Đêm vắng, trên mặt đất những giọt sương như những hạt ngọc lung linh. Trăng đêm nay đẹp khiến không ai có thể hững hờ trước sự choáng ngợp của ánh sáng. Lòng lữ khách bồi hồi xao xuyến say sưa trước cảnh đêm trăng. Thi nhân tìm thấy trong không gian tĩnh lặng ấy hơi ấm của quê hương đang lan toả khắp căn phòng:
Đầu giường ánh trăng rọi
Ngỡ mặt đất phủ sương
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng
Rất tự nhiên ngẩng đầu ngắm trăng sáng. Ánh trăng đêm nay gợi nhớ về những kỉ niệm ngày nào trên núi Nga Mi. Nỗi niềm nhớ về quê hương đang trĩu nặng trong lòng, tác giả chạnh lòng nhớ về quá khứ, xót xa thay khi nhận ra đang ở quê người. Và cũng rất tự nhiên hành động:
Cúi đầu nhớ cố hương
Nó như một sự phản xạ không điều kiện như nằm ngoái ý thức. Dưới ánh trăng khuya một lữ khách đang ngóng mắt về quê hương nơi ấy có mẹ già tần tảo sớm hôm, có bà con láng giềng thân thuộc, có đám bạn chăn trâu thổi sáo, những đêm trăng ríu rít nô đùa, họ bây giờ ra sao? Quê hương vẫn thế hay có gì thay đổi. Hỏi mà như để khẳng định với chính mình! và dĩ nhiên khi đôi chân lãng du đã mệt mỏi thì ai cũng trở lại quê hương. Về với quê hương là về với mẹ, người mẹ ấy vẫn từng ngày từng giờ dang rộng cánh tay chào đón những đứa con.
Với Lý Bạch ánh trăng gợi nhớ về quê hương. Còn Hạ Tri Chương cũng xa quê từ ngày thơ ấu, lứa tuổi đáng ra phải được sống trọn với quê hương nhưng buồn thay:
Khi đi trẻ, lúc về già
Giọng quê vẫn thế, tóc đà khác bao
Sống ở kinh đô Tràng An sầm uất đua chen, lòng tác giả thổn thức chờ ngày về với mẹ. Niềm khắc khoải mong chờ ấy đau đáu bên lòng. Khi đi mái tóc vẫn còn xanh và khi trở lại thì tóc đà khác bao. Tóc đã nhuộm màu thời gian, nhưng giọng quê, hồn quê thì không hề thay đổi. Chất quê hương đã ăn sâu vào máu thịt, nó trở thành giọt máu nuôi sống bản thân. Cảm động xiết bao, thời gian xa cách, tấm lòng với quê son sắt thuỷ chung. Trong cái giọng quê vẫn thế ấy là sự thuỷ chung được trải nghiệm bằng thời gian. Trở lại quê hương sau gần hết cuộc đời xa cách lòng sao lại không man mác bùi ngùi. Nếu như Lý Bạch có ánh trăng gợi nhớ về quê hương thì Hạ Tri Chương là lũ trẻ nơi đầu xóm. Nghịch lý là lũ trẻ kia không biết ông là ai:
Trẻ con nhìn lạ không chào
Hỏi rằng: khách ở chốn nào lại chơi
Trở lại quê hương, mái đầu tóc đã pha sương. Bao năm xa cách nay mới được trở về đất mẹ. Tuy xa cách quê hương trong khoảng thời gian đằng đẵng nhưng giọng quê - giọng của quê hương đất mẹ vẫn không thay đổi. Điều đó chứng tỏ rằng với Hạ Tri Chương quê hương là những gì thiêng liêng nhất. Và như vậy thì dù thời gian và con người có thay đổi nhưng tình cảm với quê hương thì không bao giờ thay đổi.
Không khỏi xúc động cho hai con người, họ có những cảnh ngộ khác nhau nhưng tình yêu quê hương thì hoàn toàn đồng điệu. Trong lòng hai nhà thơ nỗi nhớ quê hương luôn ăn sâu vào tiềm thức, nó luôn thường trực trong trái tim của mỗi người. Thế mới biết quê hương là nguồn cảm hứng mãnh liệt và được thể hiện ở những cung bậc khác nhau, mức độ khác nhau qua những kỉ niệm khác nhau.
Đúng vậy quê hương trong thơ Đỗ Trung Quân cũng thật bình dị mà sâu sắc: chùm khế ngọt, con diều biếc, con đường đi học... còn với Tế Hanh thì quê hương hiện lên là làng chài ven biển, con thuyền lướt sóng... Hai tiếng quê hương sao nghe xúc động đến thế.
Cùng một chủ đề là tình yêu quê hương mà mỗi tác giả lại có cách biểu lộ khác nhau. Để rồi khi bài thơ khép lại những ai chưa từng nhớ quê nhà cũng nao lòng tìm đọc những dòng thơ. Hai bài thơ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh cua Lý Bạch và Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê của Hạ Tri Chương đã để lại trong lòng chúng ta bao tình cảm thiêng liêng, trân trọng với gia đình và quê hương yêu dấu.
Ánh trăng đối với Hồ Chí Minh đã trở thành hình ảnh quá đỗi quen thuộc, nhưng ánh trăng đi vào thơ của Bác lại mang một dáng vẻ rất riêng, rất cuốn hút, thấy rõ nhất chính là qua hai bài thơ “Cảnh khuya” và “Rằm tháng giêng”. Trong cảnh khuya ánh trăng được thể hiện nơi rừng sâu và nỗi suy tư của người nghệ sĩ cho nước nhà thì đối với rằm tháng giêng ánh trăng lại là không gian mùa xuân cùng với tâm tư lạc quan yêu đời, niềm tin vào một chiến thắng của dân tộc
Mỗi bài thơ đều mang một vẻ đẹp riêng, xét đến ánh trăng trong “Cảnh khuya” ta thấy được khung cảnh của núi rừng, của sự hoang dã, vắng lặng.
Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
Trình bày cảm nhận về hai bài thơ Cảnh khuya và Rằm tháng Giêng của Hồ Chí Minh
Một không gian yên tĩnh khi nghe được cả tiếng suối chảy, tiếng suối róc rách qua cảm nhận của tác giả nghe da diết dịu dàng như tiếng hát xa, giữa không gian đó nổi bật lên âm thanh như một bản giao hưởng mà thiên nhiên ban tặng cho những người chiến sĩ. Giữa không gian tĩnh mịch đó là hình ảnh ánh trăng sáng soi, ánh trăng từ trên cao rọi xuống khiến sự vật xung quanh như hòa quyên vào nhau, hình ảnh bóng trăng lồng vào bóng cây cổ thụ, bóng cây cổ thụ lại lồng vào hoa, một sự kết hợp mà chỉ có những người tinh tế mới có thể nhận thấy được.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà
Giữa không gian trăng, hoa cùng với tiếng suối chảy thì có bóng dáng một người cha già vẫn còn thức, hình ảnh đó hiện lên như được vẽ ra từ khung cảnh đêm khuya, cảnh đêm bao trùm với sự xuất hiện của Bác chính là bức vẽ tuyệt vời nhất trong không gian đó, Bác thức không phải vì không gian hoang vu lạnh lẽo mà bởi vì một nỗi lo, nỗi lo cho đất nước, cho những người dân hiền lành, chân chất thật thà đang phải chịu áp bức bóc lột.
Cùng là ánh trăng, cùng là hình ảnh người chiến sĩ nhưng qua đến “Rằm tháng giêng” thì sự vật, con người trở nên khác biệt hơn rất nhiều
Rằm xuân lồng lộng trăng soi
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân
Chẳng còn khung cảnh hoang vu nơi núi rừng nữa, tới đây chỉ có một mùa xuân với bóng dáng của ánh trăng đẹp lộng lẫy, ánh trăng sáng soi bao trùm lên toàn bộ cảnh vật và con người, một đêm trăng giữa trời xuân hiện ra, ánh trăng bao trùm lên tất cả để rồi kéo mọi thứ lại với nhau, xóa nhòa khoảng cách giữa trời, đất. Sông, nước, bầu trời đã xuân nay lại càng thêm xuân. Hình ảnh Bác xuất hiện cũng khác hơn
Giữa dòng bàn bạc việc quân
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền
Ở “Cảnh khuya” Bác hiện lên giữa núi rừng với những nỗi lo trong lòng thì tới đây là đã không còn sự lo lắng đó nữa, lúc này với Bác là một niềm tin vào một chiến thắng đối với đất nước ta, dân tộc ta. Bơi thuyền giữa dòng không phải để thưởng ngoạn vẻ đẹp của sông nước, mà để bàn việc quân, bàn việc cho tương lai của đất nước, cuối cùng là sự kết hợp giữa thiên nhiên và con người, hình ảnh “Trăng ngân đầy thuyền” như một báo hiệu cho sự tươi sáng của tương lai phía trước.
Trong cả hai bài thơ đều dùng ảnh trăng khắc họa vẻ đẹp của thiên nhiên và bày tỏ dòng suy nghĩ cảm xúc của con người. Nhưng ở mỗi bài là mỗi thời điểm khác nhau, chính thời điểm là yếu tố quyết định tới nội dung cũng như tâm thế của con người trong bài thơ đó.
