Có lẽ đối với bất kì người Việt Nam nào cũng đều biết đến bài ca dao quen thuộc này:
Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhuỵ vàng
Nhuỵ vàng bông trắng là xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn
Không biết từ bao giờ hoa sen đã trở thành một hình ảnh, một biểu tượng đặc trưng của làng quê, con người Việt Nam. Trong lòng mỗi người con đất Việt, hoa sen là loài hoa tượng trưng cho vẻ đẹp trong sáng, thanh cao và thuần khiết. Hoa sen đẹp giản dị, cao sang lại mang nét dân dã như tâm hồn của con người Việt Nam. Hoa không chỉ đẹp mà hương lại rất thơm, mùi thơm dịu nhẹ thoang thoảng làm say đắm lòng người. Hoa sen cũng tượng trưng cho tâm hồn con người Việt Nam trong sạch, bình dị rất riêng của người Việt "gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn". Hình ảnh bông sen với cánh hoa hồng đào đang ôm ấp những nhị hoa vàng tươi, tỏa hương ngan ngát, nổi bật trên nền lá xanh mướt. Loài hoa ấy còn tượng trưng cho một vùng đất:
Tháp Mười đẹp nhất bông sen
Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ
ở nơi đâu, hoa sen vẫn luôn giữ cho mình vẻ đẹp trong sạch không để hoàn cảnh sống lấn át bản chất vốn có của mình, sen vươn lên mạnh mẽ trong bùn lầy nhưng tinh khiết. Bởi thế trong Phật giáo hoa sen cũng chiếm một vị trí quan trọng. Đến với bất cứ ngôi chùa nào, ta cũng sẽ thấy tượng Phật ngồi thiền thanh tịnh trên một bông hoa sen khổng lồ. Chùa Một Cột chính là một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu được lấy cảm hứng từ những bông hoa sen. Chùa có hình dáng như một bông hoa sen, mọc lên từ hồ nước vuông vắn, chỉ với “một cột” – một cọng sen. Truyền thuyết kể rằng, từ một giấc mộng đài sen của vua Lý Thái Tông, ngôi chùa đã được xây dựng và hình thành, tồn tại cho đến ngày nay.
Trong cuộc sống hàng ngày, hoa sen cũng rất gần gũi, thân thuộc với người dân Việt Nam hoa sen được dùng với nhiều mục đích khác nhau: hương sen dùng để ướp chè, ngó sen dùng để làm món ăn, lá sen dùng để gói bánh, gói cốm… Trên các chuyến bay của Hãng hàng không Việt Nam, hình ảnh bông sen vàng sáu cánh như một biểu tượng của đất nước con người Việt Nam.
Hoa sen mang nét gần gũi với cuộc sống của người Việt Nam, đồng thời hoa sen trở thành biểu tượng cho những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam