Bài 21: Quần thể sinh vật

Hướng dẫn giải

Đặc điểm phân biệt	Tăng trưởng quần thể trong điều kiện môi trường không bị giới hạn	Tăng trưởng trong môi trường có nguồn sống bị giới hạn
Điều kiện  môi trường	Không có tác nhân giới hạn, nguồn sống dồi dào cung cấp đầy đủ cho nhu cầu của từng cá thể	Có sự hiện diện của các yếu tố giới hạn
Đặc điểm  tăng trưởng	Mức sinh sản tối đa, mức tử vong tối thiểu, số lượng cá thể tăng nhanh chóng theo tiềm năng sinh học	Quần thể ban đầu tăng trưởng nhanh, sau đó chậm lại và giữ ở mức ổn định, cân bằng với sức chứa của môi trường
Đồ thị  tăng trưởng	Đường cong tăng trưởng dạng có hình chữ J	Đường cong tăng trưởng có dạng hình chữ S

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

a) Nguyên nhân dẫn đến sự phân bố cá thể trong quần thể là do sự cạnh tranh giữa các cá thể trong quần thể (tập tính của loài) và sự phân bố của điều kiện sống.

b) 

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

Nhìn chung, kích thước quần thể người tỉ lệ nghịch với tỉ lệ tăng trưởng của quần thể người, kích thước quần thể càng nhỏ thì tỉ lệ tăng trưởng càng nhanh và ngược lại.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

Sự tăng trưởng của quần thể chịu tác động của các yếu tố: mức sinh sản, mức tử vong, mức nhập cư và mức xuất cư. Trong đó, mức sinh sản và mức nhập cư làm tăng số lượng cá thể trong quần thể; mức tử vong và mức di cư làm giảm số lượng cá thể trong quần thể. Sự tăng trưởng của quần thể nhanh hay chậm phụ thuộc vào độ chênh lệch giữa mức sinh sản và mức nhập cư với mức tử vong và mức di cư. Khi mức sinh sản và mức nhập cư tương đương với mức tử vong và mức di cư thì sự tăng trưởng của quần thể giữ ở mức ổn định cân bằng với sức chứa của môi trường.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

- Nhận xét: Từ khi loài người hiện đại (Homo sapiens) xuất hiện đến trước năm 1650, quần thể người tăng trưởng với tốc độ tương đối chậm. Đến năm 1650, dân số thế giới đạt khoảng 500 triệu người. Từ năm 1650 trở đi, kích thước quần thể người tăng lên nhanh chóng trong một vài thế kỉ. Sau đó, khoảng cách về thời gian để dân số tăng gấp đôi ngày càng rút ngắn.

- Sự tăng trưởng dân số quá nhanh sẽ gây ra những hậu quả đối với tự nhiên và con người như: suy thoái môi trường và suy giảm đa dạng sinh học do hoạt động khai thác, sản xuất của con người, tốc độ đô thị hóa nhanh chóng gây mất diện tích rừng; thiếu nơi ở và việc làm; tăng nguy cơ mắc bệnh dịch; tăng gánh nặng cho xã hội, đặc biệt là đối với y học và giáo dục; ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế;...

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

Kiểm soát sự gia tăng dân số có thể làm chậm tỉ lệ tăng trưởng của quần thể người, từ đó có thể giải quyết được một số vấn đề như giảm áp lực cho ngành y tế, giáo dục; giải quyết được vấn đề nơi ở và giảm tỉ lệ thất nghiệp; tăng thu nhập bình quân đầu người; giảm thiểu nguồn chất thải ra ngoài môi trường;... Nhờ đó, chất lượng đời sống của con người được nâng cao.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

Ứng dụng	Cơ sở sinh thái học	Vai trò
Trồng trọt, chăn nuôi ở mật độ vừa phải; áp dụng biện pháp tách đàn ở vật nuôi.	Mối quan hệ giữa các cá thể trong quần thể.	Đảm bảo các cá thể có đủ nguồn sống (ánh sáng, chất dinh dưỡng,…) để sinh trưởng và phát triển, hạn chế cạnh tranh.
Điều chỉnh tỉ lệ giới tính ở vật nuôi, cây trồng.	Đặc trưng về tỉ lệ giới tính.	Tăng năng suất vật nuôi, cây trồng theo mong muốn.
Khai thác hợp lí các nguồn tài nguyên sinh vật.	Đặc trưng về kích thước quần thể, mật độ cá thể, nhóm tuổi,…	Đảm bảo sự tồn tại và phát triển của các quần thể sinh vật, bảo vệ đa dạng sinh học.
Áp dụng các biện pháp bảo tồn quần thể sinh vật.	Đặc trưng về kích thước quần thể, mật độ cá thể, nhóm tuổi,…	Đảm bảo sự tồn tại và phát triển của các quần thể sinh vật, bảo vệ đa dạng sinh học.
Áp dụng các biện pháp cách li ở vùng xuất hiện bệnh truyền nhiễm.	Đặc trưng về mật độ quần thể và sự tác động của nhân tố sinh thái.	Ngăn ngừa sự lây nhiễm dịch bệnh, tránh nguy cơ bùng phát bệnh truyền nhiễm thành dịch, đại dịch.
Thực hiện kế hoạch hoá gia đình, ban hành các chính sách về dân số.	Sự tăng trưởng của quần thể sinh vật.	Giảm sự gia tăng dân số quá mức, nâng cao chất lượng đời sống con người.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

• Cơ sở sinh thái của việc trồng rừng phòng hộ: Rừng phòng hộ được trồng dựa trên mối quan hệ hỗ trợ giữa các cá thể trong quần thể, các cá thể thực vật được trồng gần nhau có tác dụng chắn gió, chắn cát bay, chắn sóng; bảo vệ nguồn nước, chống xói mòn, điều hòa khí hậu;...

• Cơ sở của quy định đánh bắt các loài thuỷ hải sản: Cơ sở của quy định này dựa vào các đặc trưng cơ bản của quần thể và sự ổn định của quần thể phụ thuộc vào sự ổn định của các đặc trưng đó. Các quy định nhằm tránh đánh bắt các cá thể con, cá thể cái đang trong giai đoạn sinh sản,... nhằm đảm bảo khả năng sinh sản và phục hồi của quần thể. Nhờ đó, đảm bảo sự tồn tại và phát triển của quần thể, tránh sự suy thoái hoặc diệt vong của quần thể dẫn đến sự tuyệt chủng của các loài sinh vật.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

Quần thể sinh vật là một cấp độ tổ chức sống vì quần thể vừa có những đặc điểm của các cấp độ tổ chức thấp hơn, vừa có những đặc trưng cơ bản của quần thể mà các cấp độ tổ chức thấp hơn không có được. Ví dụ: Quần thể có các đặc trưng về tỉ lệ giới tính, nhóm tuổi,... trong khi ở cấp độ tế bào hay cá thể không có những đặc trưng này.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

Kiểu biến động số lượng	Ví dụ
Biến động theo chu kì tuần trăng	Kích thước quần thể rươi ở vùng nước lợ tại một số tỉnh đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ tăng mạnh sau rằm tháng 9 và đầu tháng 10 âm lịch.
Biến động theo chu kì ngày đêm	Một số loài sinh vật như tảo, vi khuẩn lam, trùng roi xanh,... có số lượng tăng vào ban ngày và giảm vào ban đêm. Ngược lại, số lượng động vật nổi (một số loài giáp xác như Centropyxis aculeata, Mesocyclops leuckarti,..) giảm vào ban ngày và tăng vào ban đêm.
Biến động theo chu kì mùa	Nhiều loài lưỡng cư (ếch, nhái,...) có số lượng tăng vào mùa mưa và giảm vào mùa khô.
Biến động không theo chu kì	Vào tháng 3 năm 2002, rừng tràm U Minh bị cháy đã làm giảm số lượng của nhiều loài sinh vật.
Biến động theo chu kì nhiều năm	Số lượng cá thể thỏ rừng (Lepus americanus) và mèo rừng Bắc Mỹ (Lynx canadensis) biến động với chu kì 9 - 10 năm.
Biến động không theo chu kì	Đến tháng 11 năm 2023, trên thế giới đã có hơn 6,9 triệu người tử vong do dịch COVID-19.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)