Bài 1: Vị trí và phạm vị lãnh thổ Việt Nam

I. Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ Việt Nam

1. Đặc điểm vị trí địa lí

- Việt Nam nằm trên bán đảo Đông Dương và ở gần trung tâm khu vực Đông Nam Á.

- Nước ta vừa gắn với lục địa Á-Âu, vừa tiếp giáp với Biển Đông và thông ra Thái Bình Dương.

- Phần lãnh thổ đất liền kéo dài từ vĩ độ 8°34′B đến vĩ độ 23°23'B và từ kinh độ 109°28′Đ đến kinh độ 109°28′Đ. Vùng biển kéo dài tới khoảng vĩ độ 6°50′B và từ khoảng kinh độ 101°Đ đến khoảng kinh độ 117°20’Đ trên Biển Đông.

- Vị trí địa lý của Việt Nam có các đặc điểm nổi bật bao gồm: nằm trong vùng nhiệt đới bán cầu Bắc, trong khu vực hoạt động của gió mùa châu Á; trên đường di lưu và di cư của nhiều loài sinh vật trên đất liền và trên biển; ở nơi giao nhau của hai vành đai sinh khoáng lớn là Thái Bình Dương và Địa Trung Hải; chịu ảnh hưởng mạnh của biến đổi khí hậu và có nhiều thiên tai.

2. Phạm vi lãnh thổ

- Lãnh thổ Việt Nam bao gồm vùng đất, vùng biển và vùng trời.

- Vùng đất bao gồm đất liền, các đảo và quần đảo với tổng diện tích đất của các đơn vị hành chính là 331 344 km.

- Đường biên giới trên đất liền của Việt Nam tiếp giáp với ba quốc gia là Trung Quốc, Lào và Campuchia, chiều dài gần 5 000 km.

- Đường bờ biển của Việt Nam có chiều dài 3 260 km, kéo dài từ Quảng Ninh đến Kiên Giang, hình chữ S.

- Vùng biển của Việt Nam thuộc Biển Đông có diện tích khoảng 1 triệu km và có hàng nghìn đảo, quần đảo trong đó có Hoàng Sa và Trường Sa.

- Vùng trời rộng lớn bao trùm lên trên lãnh thổ, bao gồm không gian trên đất liền, mở rộng đến hết ranh giới ngoài của lãnh hải và không gian trên các đảo, quần đảo.

II. Ảnh hưởng của vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ đối với sự hình thành đặc điểm địa lí tự nhiên Việt Nam

- Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ là nhân tố quan trọng gây ra tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa và sự phân hoá da dạng của thiên nhiên nước ta.

- Khí hậu của nước ta có tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa với nhiệt độ trung bình cao, lượng mưa và độ ẩm lớn, có hai mùa gió, và phân hoá từ bắc xuống nam và từ đông sang tây.

- Vị trí địa lí của nước ta làm cho nước ta chịu ảnh hưởng nhiều của thiên tai và biến đổi khí hậu như bão, lũ lụt, hạn hán, nước biển dâng.

- Đối với sinh vật: Vị trí địa lí của nước ta nằm trên đường di lưu và di cư của sinh vật, do đó Việt Nam có tài nguyên sinh vật phong phú, đa dạng, không chỉ ở sinh vật nhiệt đới mà còn ở các loài cận nhiệt đới và ôn đới.

- Đối với khoáng sản: Vị trí địa lí của nước ta nằm ở nơi giao nhau của hai vành đai sinh khoảng lớn là Thái Bình Dương và Địa Trung Hải, do đó Việt Nam có nguồn tài nguyên khoáng sản đa dạng với nhiều loại như than, dầu mỏ, khí tự nhiên, sắt, đồng, bô-xit, a-pa-tít, đá vôi, sét, cao lanh.