Từ xưa cha ông ta đã có câu:
“Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chùm lại nên hòn núi cao”
Từ thủa ban đầu cha ông ta đã đề cao tinh thần đoàn kết đối với cộng đồng dân tộc ta. Nhận thức đó đã được đúc kết thành những bài ca dao, tục ngữ để truyền lại cho con cháu đời sau. Một trong những truyện mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc, dưới hình thức ngụ ngôn dí dỏm là truyện Chân, tay, tai, mắt, miệng.
Truyện kể về hành động dại dột của Chân, Tay, Tai, Mắt vì suy bì, ghen tỵ với Miệng mà bảo nhau đồng loạt không làm gì, để lão Miệng tự kiếm lấy miếng ăn. Hành động dại dột thiếu suy nghĩ ấy đã làm cho cả đồng bọn mệt mỏi, rã rời. Nhận ra sai lầm tất cả kéo nhau đến lão Miệng giảng hòa. Rồi ai làm việc đấy mọi người lại sống hòa thuận như xưa.
Thông qua truyện người xưa muốn khẳng định: trong xã hội, trong một tập thể, tất cả mọi người đều có liên quan chặt chẽ với nhau. Không có ai có thể tách rời cộng đồng chỉ có đoàn kết với nhau, yêu thương, gắn bó, nương tựa lẫn nhau mới tạo ra sức mạnh. Nếu chia rẽ sẽ dẫn tới suy thoái diệt vong. Do đó mọi người phải biết hợp tác với nhau tôn trọng công sức của nhau.
Kết cấu truyện ngắn gọn, bố cục rõ rằng và đầy đủ các nhân vật, tình tiết, mâu thẫn như một màn kịch nhỏ và hoàn cảnh xảy ra mâu thuẫn chính là cuộc trao đổi giữa Chân, Tay, Tai, Mắt về sự cống hiến và hưởng thụ.
Truyện kể rằng: Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai và lão Miệng từ xưa vẫn sống với nhau rất thân thiết. Bỗng một hôm cô Mắt cho rằng lão Miệng quanh năm không phải làm việc mà lại được hưởng tất cả những miếng ngon, miếng lành; còn mọi người suốt ngày quần quật mà chẳng được miếng gì. Ys kiến của cô Mắt đưa ra nhanh chóng được cậu Chân, cậu Tay và bác Tai ủng hộ. Cả bọn hăm hở đến gặp lão Miệng và tuyên bố rằng: Từ nay chúng tôi không làm để nuôi ông nữa. Lâu nay chúng tôi đã cực khổ vất vả vì ông nhiều rồi. Câu nói ấy chứa đựng sự bất bình mà mọi người đã chịu đựng bấy lâu nay. Chẳng thèm nghe lão Miệng phân trần phải trái. Bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay đều lắc đầu mà rằng: không, không phải bàn bạc gì nữa từ nay trở đi ông phải lo lấy mà sống. Còn chúng tôi, chúng tôi sẽ không làm gì cả. Xưa nay chúng tôi có biết cái gì ngọt bùi ngon lành mà làm cho cực!
Nếu mới nghe qua thì lí sự của chúng có vẻ đúng, bởi thực tế là Mắt nhìn, Tay làm, Tai nghe và Chân đi…để kiếm sống chứ còn Miệng chỉ có ăn uống, hưởng thụ nào có mệt nhọc gì đâu? Kẻ làm nhiều mà không được hưởng thụ gì, còn kẻ không làm lại được hưởng tất. Chúng bất bình, tẩy chay lão Miệng để lão biết thân. Chúng nào biết rằng việc nhai nuốt của lão Miệng cũng là một việc làm rồi. Việc biến thức ăn thành chất bổ dưỡng để nuôi cơ thể trong đó có Chân, Tay, Tai, Mắt ….. Người có khỏe thì mắt mới tinh, tai mới thính, chân, tay mới nhanh nhẹn được. Trong cơ thể con người mỗi bộ phận đều có chức năng riêng nhưng tất cả phối hợp chặt chẽ với nhau để duy trì sự sống. Nếu một bộ phận suy yếu và ngừng hoạt động con người sẽ bị bệnh hoặc có thể chết.
May mắn là trong bọn họ bác Tai đã hiểu ra nguyên nhân của tình cảnh đáng sợ ấy nên giải thích cho cô Mắt cậu Chân cậu Tay: Chúng ta lầm rồi các cháu ạ. Chúng ta nếu không làm cho lão Miệng có ăn thì chúng ta sẽ bị tê liệt cả. Lão Miệng không đi làm nhưng lão có công việc là nhai. Như vậy cũng là làm việc chứ không phải ăn không ngồi rồi. Trước kia sống với nhau thân thiết thế nay tự dưng chúng ta gây chuyện. Lão Miệng có ăn thì chúng ta mới khỏe khoắn được. Chúng ta nên nói lại với lão các cháu có đi không?
Trước lời nói có tình có nghĩa của bác Tai, cả bọn đã nghe ra và gắng gượng dậy đi theo bác Tai đến nhà lão Miệng. Suốt bảy ngày không có cái ăn lão Miệng cũng rơi vào tình trạng sống dở chết dở: nhợt nhạt cả hai môi, hai hàm thì khô như rang, không buồn nhếch mép.
Tất cả mọi người vội vàng ai vào việc nấy: Bác Tai, cô Mắt vực lão Miệng dậy. Còn cậu Chân, cậu Tay thì đi tìm thức ăn cho lão Miệng. Lão Miệng ăn xong dần dần hồi phục lại. Và như phép lạ lập tức Bác tai, Mắt, Tay, Chân tự nhiên đỡ mệt nhọc và thấy trong mình khoai khoái như trước.
Kết thúc câu truyện bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, lão Miệng sống hòa thuận với nhau như lúc trước. Mỗi người một việc không ai tị ai cả.
Từ câu truyện trên mượn các bộ phận trong cơ thể để nói từng còn người. Tác giả muốn gửi gắm chúng ta một bài học.
Trong xã hội chúng ta mỗi người có một kiến thức khác nhau một trình độ khác nhau, một công việc khác nhau chúng ta không nên so bì tị nạnh nhau. Mà phải biết đoàn kết tôn trọng lẫn nhau. Sống trong cùng một cộng đồng thì không thể tách rời nhau được. Phải biết yêu thương đùm bọc giúp đỡ lẫn nhau để cùng phát triển. Mỗi người vì mọi người, mọi người vì mỗi người.
Từ thuở xa xưa, tổ tiên chúng ta đã nhận thức rất đúng về vai trò của đoàn kết và mối quan hệ chặt chẽ giữa cá nhân với cộng đồng. Nhận thức đó đã được đúc kết thành bài học bổ ích gửi gắm trong tục ngữ, ca dao và truyện cổ dân gian. Một trong những truyện mang ý nghĩa giáo dục thấm thìa, sâu sắc dưới một hình thức ngụ ngôn dí dỏm, thú vị là truyện Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng.
Truyện kể về hành động dại dột của Chân, Tay, Tai, Mắt vì suy bì, ganh tị với Miệng mà bảo nhau đồng loạt không làm việc, để cho lão Miệng tự kiếm lấy miếng ăn. Hành động nông nổi thiếu suy nghĩ ấy khiến cho cả bọn mệt mỏi, rã rời. Hiểu ra sai lầm, tất cả kéo nhau đến giảng hoà với lão Miệng. Rồi ai làm việc nấy, mọi người lại sống hoà thuận như xưa.
Trong truyện ngụ ngôn này, nhân vật là những bộ phận của cơ thể con người đã được nhân hoá.
Thông qua truyện, người xưa muốn khẳng định: Trong xã hội, trong một tập thể, tất cả mọi người đều có liên quan chặt chẽ với nhau. Không ai có thể tách rời khỏi cộng đồng và chỉ có đoàn kết, gắn bó, nương tựa lẫn nhau mới có thể tạo ra sức mạnh. Nếu chia rẽ sẽ dẫn tới suy thoái, diệt vong. Do đó mọi người phải biết hợp tác với nhau và tôn trọng công sức của nhau.
Kết cấu truyện ngắn gọn. bố cục rõ ràng và có đầy đủ nhân vật, tình tiết, mâu thuẫn như một màn kịch nhỏ và hoàn cảnh nảy sinh mâu thuẫn chính là cuộc trao đổi giữa Chân, Tay, Tai, Mắt về sự cống hiến và hưởng thụ.
Truyện kể rằng: Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai, lão Miệng từ xưa vẫn sống với nhau rất thân thiết. Bỗng một hôm, cô Mắt cho rằng lão Miệng quanh năm không phải làm việc mà lại được hưởng tất cả những miếng ngon miếng lành ; còn mọi người suốt ngày quần quật mà chẳng được gì. Ý kiến của cô Mắt nêu ra nhanh chóng được cậu Chân, cậu Tay và bác Tai ủng hộ. Cả bọn hăm hở đến gặp lão Miệng để nói thẳng với lão rằng: … Từ nay chúng tôi không làm để nuôi ông nữa. Lâu nay, chúng tôi đã cực khổ, vất vả vì ông nhiều rồi. Câu nói ấy chứa đựng sự bất bình mà mọi người cố chịu đựng bấy lâu. Chẳng thèm nghe lão Miệng phân trần phải trái. Bác Tai, cô Mái, cậu Chân, cậu Tay đều lắc đầu mà rằng : Không, không phải bàn bạc gì nữa, từ nay trở đi, ông phải lo lấy mà sống. Còn chúng tôi, chúng tôi sẽ không làm gì cả. Xưa nay, chúng tôi có biết cái gì ngọt bùi ngon lành mà làm cho cực!
Nếu mới nghe qua thì lí sự của chúng có vẻ đúng, bởi thực tế là Mắt nhìn, Tai nghe, Tay làm, Chân đi… để kiếm sống, chứ còn Miệng thi chỉ có ăn uống, hưởng thụ, nào có phải vất vả, mệt nhọc gì đâu? Kẻ làm nhiều mà không được hưởng thụ gì, còn kẻ không làm lại được hưởng tất. Chúng bất bình, giận dữ, tẩy chay lão Miệng để cho lão biết thân. Chúng không hiểu rằng việc nhai nuốt của lảo Miệng cũng là làm. việc, biến thức ăn thành chất bổ dưỡng nuôi cơ thể, trong đó có Chân, Tay, Tai, Mắt… Người có khỏe thì Mắt mới tinh, Tai mới thính, Chân, Tay mới nhanh nhẹn được. Trong cơ thể con người, mỗi bộ phận có một chức náng riêng nhưng tất cả phối hợp chặt chẽ với nhau để duy trì sự sống. Nếu một bộ phận suy yếu hoặc ngừng hoạt động, con người sẽ bị bệnh hoặc có thể chết. Suy nghĩ nông nổi của Chân, Tay, Tai, Mắt đã phải trả giá. Chúng bảo nhau đồng loạt nghỉ việc. Một ngày, hai ngày rồi ba ngày, cả bọn thấy mệt mỏi, rả rời. Cậu Chân, cậu Tay không còn muốn cất mình lên để chạy nhảy vui đùa như trước nữa. Cô Mắt thì ngày cũng như đêm, lúc nào cũng lờ đờ, hai mi nặng trĩu như buồn ngủ mà ngủ không được. Bác Tai trước kia hay đi nghe hò nghe hát, nghe tiếng gì cũng rõ, nay bỗng thấy lúc nào cũng ù ù như xay lúa ở trong, cả bọn lừ đừ, mệt mỏi như thế cho đến ngày thứ bảy thì không thể chịu được nữa, đành họp nhau lại để bàn… May mắn là trong bọn họ, bác Tai đã hiểu ra nguyên nhân của tình cảnh đáng sợ ấy nên giải thích cho cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay: Chúng ta lầm rồi các cháu ạ. Chúng ta nếu không làm cho lão Miệng có cái ăn thì chúng ta sẽ bị tê liệt cả. Lão Miệng không đi làm, nhưng lão có công việc là nhai. Như vậy cũng là làm việc chứ không phải là ăn không ngồi rồi. Trước kia sống với nhau thân thiết như thế, nay tự dưng chúng ta gây nên chuyện. Lão Miệng có ăn thì chúng ta mới khoẻ khoắn được. Chúng ta nên đến nói lại với lão, các cháu có đi không? Trước lời nói có tình có lí của bác Tai, cả bọn đã nghe ra và cố gượng dậy đi theo bác Tai đến nhà lão Miệng. Suốt bảy ngày không có cái ăn, lão Miệng cũng rơi vào cảnh sống dở chết dở: nhợt nhạt cả hai môi, hai hàm thì khô như rang, khônq buồn nhếch mép. Tất cả mọi người vội vàng ai vào việc nấy: Bác Tai, cô Mắt vực lão Miệng dậy. Còn cậu Chân, cậu Tay thì đi tìm thức ăn cho lão Miệng ăn. Lão Miệng ăn xong, dần dần tỉnh lại. Và như có phép lạ, lập tức bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay tự nhiên thấy đỡ mệt nhọc, rồi thấy trong mình khoan khoái như trước. Từ một sự hiểu lầm dẫn đến hành động không đúng, nay hiểu ra, may mà còn cứu kịp. Kết thúc câu chuyện là cảnh: lão Miệng, bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay lại thân mật, hòa thuận, mỗi người một việc, không ai tị ai cả.Như vậy rõ ràng là Chân, Tay, Tai, Mắt và Miệng có liên quan mật thiết với nhau. Mỗi bộ phận tuy có chức năng riêng nhưng có cùng một nhiệm vụ chung là duy trì và phát triển sự sống của cơ thể. Không thể nói bộ phận nào quan trọng hơn cả. Sự khiếm khuyết bất cứ bộ phận nào cũng gây ảnh hưởng xấu đến toàn bộ hoạt động của con người. Tử quan hệ không thể tách rời giữa các nhân vật, truyện ngụ ngôn này đã Khéo léo đặt ra bài học cho con người. Trong cuộc sống, một cá nhân không thể tồn tại nếu tách khỏi cộng đồng. Mối quan hệ giữa người với người, giữa cá nhân với cộng đồng là hết sức quan trọng. Truyện tuy ngắn gọn nhưng là lời khuyên khéo léo và thiết thực: Mỗi người vì mọi người, mọi người vì mỗi người. Bởi vì suy nghĩ, hành động, cách ứng xử của cá nhân không chỉ tác động đến bản thân mà còn ảnh hưởng chung đến cả cộng đổng, tập thể. Điều thú vị là qua truyện ngụ ngôn này, ông cha ta đã khẳng định: Trong xã hội, mỗi người có một năng lực, một trình độ khác nhau, do đó sự phân công công việc và cách thức đóng góp cũng khác nhau. Không nên suy bì, tị nạnh một cách nông nổi, thiếu suy nghĩ dẫn đến hậu quả xấu, ảnh hưởng đến lợi ích chung. Bên cạnh việc đoàn kết hỗ trợ lẫn nhau, mỗi thành viên phải tự giác làm việc theo sự phân công của xã hội. Khi làm việc phải cống hiến hết sức mình cho cả cộng đồng. Có như vậy xã hội mới ngày càng tốt đẹp hơn.
Ở hai truyện Ếch ngồi đáy giếng, Đeo nhạc cho mèo, những con vật đã được nhân hoá có những hành động, ý nghĩ của con người. Đến truyện Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng, nghệ thuật biến hoá đổi sang hướng khác. Đó là nhân hoá các bộ phận trên cơ thể con người.
Tác giả đã thổi hồn và gắn hành động, ngôn ngữ cho năm bộ phận quan trọng để cấu tạo nên một con người. Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng biết nói, biết nghĩ, hành động và trở thành cô, cậu, bác, lão. Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai, ai cũng tự cho mình có nhiều công lao, vất vả. Từ đó họ xúm vào chê trách lão Miệng chỉ ăn mà không làm. Họ đã đình công. Nhưng hậu quả là... tất cả đều phải trả giá : "cả bọn thấy mệt mỏi, rã rời... lão Miệng cũng nhợt nhạt... không buồn nhếch mép". May thay, cuối cùng cả năm người đều tỉnh ngộ... Họ hiểu rằng : trong một cơ thể thống nhất, chân, tay, tai, mắt, miệng có quan hệ khăng khít với nhau, bộ phận nọ hỗ trợ bộ phận kia, tất cả đều có công, tất cả bình đẳng như nhau. Từ câu chuyện Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng, tác giả truyện ngụ ngôn này nhắc chúng ta bài học : Trong một tập thể, mỗi thành viên không thể sống tách biệt mà phải nương tựa vào nhau, gắn bó với nhau để cùng tồn tại, do đó phải biết hợp tác với nhau và tôn trọng công sức của nhau.
Truyện ngụ ngôn tạo cho người đọc những tiếng cười thoải mái sau những giờ làm việc mệt mỏi, nhưng những câu chuyện đó còn làm cho người đọc có 1 thái độ nhận thức đúng về vai trò của đoàn kết và vai trò của cá nhân với cộng đồng , tiêu biểu cho những câu chuyện đó là Truyện ngụ ngôn chân tay tai mắt miệng. Truyện chân tay tai mắt miệng kể về những hành đông sai lầm của Chân tay tai mắt vì sự ganh tị mà họ đã bảo nhau không chịu làm việc để lão miệng tự kiếm ăn, nhưng học lại không hiểu được những sai lầm của học gây ra, khiến cho mấy ngày học mệt dã dời và cuối cùng phải quay lại làm hòa với Miệng để khỏi sự dã dời mệt nhọc. Hiểu được tất cả mọi việc Chân tay tai mắt đã quay laị làm việc như ban đầu, và chúng sống với nhau hòa thuận như xưa. Những nhân vật trong câu chuyện này là những bộ phận trong cơ thể con người và đã được tác giả nhân hóa lên để làm nên 1 nhân vật trong câu chuyện. Những bộ phận chân tay tai mắt miệng đều cùng nằm trên 1 cơ thể con người chúng phải cùng đồng hành cùng tồn tai không có sự tách rời của bộ phận nào hết. Tác giả cũng dựng lên những tình huống như này nhằm để giáo dục con người trong xã hội cần đoàn kết đùm bọc lấy nhau không lên chia bè kéo cánh gây mất tình đoàn kết trong 1 tập thể cộng đồng. Nếu tách rời khỏi cộng đồng con người sẽ không thể tồn tại được, xã hội là môi trường để con người hình thành nhân cách của mình. Con người có sự đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau trong công việc của mình mới là điều kiện để học học hỏi kinh nghiệm từ xã hội, rút ra những bài học cho bản thân. Đây là nền tảng để con người tự đánh giá về bản thân mình những điểm đã được và những điểm chưa làm được trong cuộc sống . Sống trong 1 xã hội cần có sự hòa đồng giữa các thành viên trong xã hội. Trong câu chuyện nổi lên với tình huống rất đặc sắc khi cuộc trò chuyện của : Cô mắt cậu chân, cậu tay, Bác tai,lão miệng từ xưa tới nay vẫn chung sống hòa bình nhưng bỗng một hôm cô Mắt cho rằng Lão Miệng quanh năm không phải làm việc vất vả những những điều ngon, lạ hắn đều được hưởng còn ta thì lao động vất vả cả năm nhưng không được hưởng thụ gì . Ý kiến của cô nhanh chóng được cậu chan cậu tay và Bác tai ủng hộ . Họ khéo nhau đến gặp Lão miệng mà nói rằng từ nay chúng tôi sẽ không làm việc cho ông hưởng thụ nữa ông tự kiếm sống mà ăn, chúng tôi bấy lâu nay đã vất vả rồi. Chẳng thèm nghe Lão Miệng phân lẽ đúng sai Bác Tai, Cô Mái Cậu Chân, Cậu Tay đều lắc đầu cho rằng từ nay chúng tôi sẽ không làm gì nữa. Chỉ với sự ganh đua ghen ghét giữa các bộ phận mà đã đưa ra những hành động sai lầm họ chia bè kép cánh gây mất đoàn kết trong cộng đồng xã hội . Khi mới nghe thì tưởng rằng như những lý lẽ của các bộ phận đó đúng, nhưng họ lại không hiểu được những hậu quả sau này, họ bảo nhau đồng loạt không làm việc, một ngày 2 ngày rồi 3 ngày cả bọn thấy mệt mỏi rã rời . Cậu chân thì không còn vui đùa như trước nữa, Cô mắt thì ngày cũng như đêm lờ mờ …. Cho đến ngày thứ 7 khi họ không thể chịu được nữa họ mới gọi nhau hội chung lại bàn bạc. May mắn là trọng bọn họ có bác tai đã hiểu ra nguyên nhân của tình cảnh đáng sợ ấy nên lần lượt mới giải thích cho chân tay mắt nghe. Bác nói chúng ta đã lầm rồi các cháu ạ chúng ta có đi làm việc cho lão miệng ăn chúng ta mới khỏi bị tê liệt. Lão miệng không đi làm nhưng lão có nhiệm vụ là nhai chứ không phải là Lão chỉ ăn không ngồi rồi . Bác đã đến tìm lão miệng các cháu có đi không. Khi nghe lời giải thích của Bác Tai họ hiểu được và đã đi đến tìm Lão miệng, Lão không có cái gì ăn nên 2 môi cũng nhợt nhạt, hai hàm thì khô như rang, không buồn nhếch mép. Tất cả các bộ phận đã ra đỡ và nâng lão miệng dậy và cho ăn kịp thời may mắn vẫn cứu thoát được, khi ăn xong các bộ phận đều trở nên tươi tỉnh. Kết thúc câu chuyện đó là cuộc sống hòa thuận giữa các bộ phận , mỗi bộ phận tuy có chức năng riêng nhưng đều có chung 1 nhiệm vụ đó là suy trì sự sống cho con người . Bởi lẽ qua cau chuyện này muốn giáo dục con người trong xã hội không nên ghen ghét và ganh tị lẫn nhau mỗi người có 1 trình độ khác nhau nên sẽ được phân công ở 1 trình độ khác nhau vì vậy cần phải có sự đoàn kết để hoàn thành được công việc chứ không nên gây mất đoàn kết cộng đồng, làm giảm tính hiệu quả của công việc. Truyện đã lại lại cho người đọc 1 bài học về sự đoàn kết giữa những cá nhân với những tập thể cộng đồng, không thể tác cá nhân ra khỏi môi trường xã hội cộng đồng được vì khi đó con người sẽ không phát triển toàn diện cả về trí lực và thể lực.
Trong những bài học mà cha ông ta vẫn truyền lại cho thế hệ trẻ có bài học về sự đoàn kết giữa cá nhân và tập thể. Không có cá nhân tách biệt, cũng không có tập thể mà chỉ có một người. Mối quan hệ giữa cá nhân và tập thể vẫn biểu hiện rất rõ trong cuộc sống của mỗi người. Câu chuyện “Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng” đã phản ánh được đúng đắn mối quan hệ gắn bó ấy. Cha ông ta đã kín đáo gửi gắm quan niệm sống cũng như bài học qua câu chuyện dân gian hàm chứa ý nghĩa sâu sắc này.
“Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng” là câu chuyện hài hước, dí dỏm kể về cuộc sống của cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai, lão Miệng. Chỉ vì sự ganh ghét, đố kị của cô Mắt đã dẫn đến tình huống cả bọn cùng tẩy chay lão Miệng, vì nghĩ rằng lão Miệng không phải làm gì nhưng cũng được hưởng thụ mọi miếng ngon ở trên đời. Suy nghĩ của cô Mắt đã khiến cho cậu Chân, cậu Tay và bác Tai cùng đồng tình ủng hộ.
Và diễn biến câu chuyện cứ thế trở nên phức tạp hơn. Khi nghe sự giải thích của cô Mắt thì tất cả mọi người đều tìm đến lão Miệng và nói “Từ nay chúng tôi không làm để nuôi ông nữa. Lâu nay chúng tôi đã cực khổ, vất vả vì ông nhiều rồi”. Mặc dù câu nói thể hiện sự tức giận, bực mình, bức bội bấy lâu nay nhưng suy nghĩ của cô Mắt không phải là không có lí. Vì cô Mắt chỉ nghĩ rằng lão Miệng không phải làm việc vất vả gì, chỉ việc ăn nên gây ra sự ghen ăn tức ở là đúng. Nhưng cô Mắt đã không biết rằng lão Miệng cũng làm, việc mà lão làm hằng ngày chính là nhai thức ăn, giúp nuôi sống cơ thể, để cho các bộ phận khác trên cơ thể có thể khỏe mạnh để hoạt động được.
Tuy nhiên lời giải thích của lão Miệng không được ai lắng nghe và đồng cảm. Sự rạn nứt, tan vỡ của các bộ phận trên cơ thể người cũng từ đó mà hình thành. Một tập thể từng hòa thuận, đoàn kết với nhau giờ bị tách biệt, chia bè kéo cánh.
Và chính suy nghĩ phiến diện của cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai đã dẫn đến nhiều hậu quả tai hại, và cái giá mà họ phải trả cũng rất đắt. Vì không phải làm việc để nuôi lão Miệng nên các bộ phận đó trở nên uể oải, mệt nhọc, không có động lực và tinh thần làm việc. Cậu Chân, cậu Tay cũng không vận động, chạy nhảy nhiều như trước nữa. Cô Mắt không còn tinh anh, suốt ngày mệt mỏi. Tất cả mọi người đều rơi vào trạng thái mệt mỏi, không thiết tha làm việc. Đây chính là hậu quả mà cả bọn phải trả giá, và việc họp nhau bàn lại mọi chuyện cũng xuất phát từ đây.
Bác Tai là người lớn tuổi nhất, đã ngộ ra điều mà bấy lâu nay mọi người vẫn nghĩ không đúng. Bác đã giải thích cho mọi người “Chúng ta lầm rồi các cháu ạ….” Chính lời nói chí lí như thế này đã thuyết phục được cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay cùng đi đến nói chuyện với lão Miệng.
Những ngày cô Mắt, cậu Chân, cậu tay và bác Tai không làm việc, không có gì để ăn nên lão Miệng cũng trở nên mệt mỏi và không còn sức sống.
Như vậy qua chi tiết này có thể thấy được nếu như trong một tập thể không có sự đồng lòng và hợp sức của tất cả mọi người thì tập thể đó sẽ rơi vào bệ rạc và không còn một thể thống nhất. Bởi vậy trách nhiệm của mỗi cá nhân là phải cố gắng vì tập thể chứ không phải vì chính bản thân mình.
Câu chuyện kết thúc trong sự hòa thuận, vui vẻ của cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai, lão Miệng. Sự hòa thuận này xuất phát từ sự thấu hiểu cho nhau, đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau.
Từ câu chuyện hài hước, dí dỏm trên mà chúng ta mới ý thức được mối quan hệ gắn bó khăng khít giữa cá nhân và tập thể, cách ứng xử của từng cá nhân trong một tập thể cũng hoàn toàn quan trọng, quyết định đến sự tồn tại của tập thể đó.
Từ xưa cha ông ta đã có câu:
“Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chùm lại nên hòn núi cao”
Từ thủa ban đầu cha ông ta đã đề cao tinh thần đoàn kết đối với cộng đồng dân tộc ta. Nhận thức đó đã được đúc kết thành những bài ca dao, tục ngữ để truyền lại cho con cháu đời sau. Một trong những truyện mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc, dưới hình thức ngụ ngôn dí dỏm là truyện Chân, tay, tai, mắt, miệng.
Truyện kể về hành động dại dột của Chân, Tay, Tai, Mắt vì suy bì, ghen tỵ với Miệng mà bảo nhau đồng loạt không làm gì, để lão Miệng tự kiếm lấy miếng ăn. Hành động dại dột thiếu suy nghĩ ấy đã làm cho cả đồng bọn mệt mỏi, rã rời. Nhận ra sai lầm tất cả kéo nhau đến lão Miệng giảng hòa. Rồi ai làm việc đấy mọi người lại sống hòa thuận như xưa.
Thông qua truyện người xưa muốn khẳng định: trong xã hội, trong một tập thể, tất cả mọi người đều có liên quan chặt chẽ với nhau. Không có ai có thể tách rời cộng đồng chỉ có đoàn kết với nhau, yêu thương, gắn bó, nương tựa lẫn nhau mới tạo ra sức mạnh. Nếu chia rẽ sẽ dẫn tới suy thoái diệt vong. Do đó mọi người phải biết hợp tác với nhau tôn trọng công sức của nhau.
Kết cấu truyện ngắn gọn, bố cục rõ rằng và đầy đủ các nhân vật, tình tiết, mâu thẫn như một màn kịch nhỏ và hoàn cảnh xảy ra mâu thuẫn chính là cuộc trao đổi giữa Chân, Tay, Tai, Mắt về sự cống hiến và hưởng thụ.
Truyện kể rằng: Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai và lão Miệng từ xưa vẫn sống với nhau rất thân thiết. Bỗng một hôm cô Mắt cho rằng lão Miệng quanh năm không phải làm việc mà lại được hưởng tất cả những miếng ngon, miếng lành; còn mọi người suốt ngày quần quật mà chẳng được miếng gì. Ys kiến của cô Mắt đưa ra nhanh chóng được cậu Chân, cậu Tay và bác Tai ủng hộ. Cả bọn hăm hở đến gặp lão Miệng và tuyên bố rằng: Từ nay chúng tôi không làm để nuôi ông nữa. Lâu nay chúng tôi đã cực khổ vất vả vì ông nhiều rồi. Câu nói ấy chứa đựng sự bất bình mà mọi người đã chịu đựng bấy lâu nay. Chẳng thèm nghe lão Miệng phân trần phải trái. Bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay đều lắc đầu mà rằng: không, không phải bàn bạc gì nữa từ nay trở đi ông phải lo lấy mà sống. Còn chúng tôi, chúng tôi sẽ không làm gì cả. Xưa nay chúng tôi có biết cái gì ngọt bùi ngon lành mà làm cho cực!
Nếu mới nghe qua thì lí sự của chúng có vẻ đúng, bởi thực tế là Mắt nhìn, Tay làm, Tai nghe và Chân đi…để kiếm sống chứ còn Miệng chỉ có ăn uống, hưởng thụ nào có mệt nhọc gì đâu? Kẻ làm nhiều mà không được hưởng thụ gì, còn kẻ không làm lại được hưởng tất. Chúng bất bình, tẩy chay lão Miệng để lão biết thân. Chúng nào biết rằng việc nhai nuốt của lão Miệng cũng là một việc làm rồi. Việc biến thức ăn thành chất bổ dưỡng để nuôi cơ thể trong đó có Chân, Tay, Tai, Mắt ….. Người có khỏe thì mắt mới tinh, tai mới thính, chân, tay mới nhanh nhẹn được. Trong cơ thể con người mỗi bộ phận đều có chức năng riêng nhưng tất cả phối hợp chặt chẽ với nhau để duy trì sự sống. Nếu một bộ phận suy yếu và ngừng hoạt động con người sẽ bị bệnh hoặc có thể chết.
May mắn là trong bọn họ bác Tai đã hiểu ra nguyên nhân của tình cảnh đáng sợ ấy nên giải thích cho cô Mắt cậu Chân cậu Tay: Chúng ta lầm rồi các cháu ạ. Chúng ta nếu không làm cho lão Miệng có ăn thì chúng ta sẽ bị tê liệt cả. Lão Miệng không đi làm nhưng lão có công việc là nhai. Như vậy cũng là làm việc chứ không phải ăn không ngồi rồi. Trước kia sống với nhau thân thiết thế nay tự dưng chúng ta gây chuyện. Lão Miệng có ăn thì chúng ta mới khỏe khoắn được. Chúng ta nên nói lại với lão các cháu có đi không?
Trước lời nói có tình có nghĩa của bác Tai, cả bọn đã nghe ra và gắng gượng dậy đi theo bác Tai đến nhà lão Miệng. Suốt bảy ngày không có cái ăn lão Miệng cũng rơi vào tình trạng sống dở chết dở: nhợt nhạt cả hai môi, hai hàm thì khô như rang, không buồn nhếch mép.
Tất cả mọi người vội vàng ai vào việc nấy: Bác Tai, cô Mắt vực lão Miệng dậy. Còn cậu Chân, cậu Tay thì đi tìm thức ăn cho lão Miệng. Lão Miệng ăn xong dần dần hồi phục lại. Và như phép lạ lập tức Bác tai, Mắt, Tay, Chân tự nhiên đỡ mệt nhọc và thấy trong mình khoai khoái như trước.
Kết thúc câu truyện bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, lão Miệng sống hòa thuận với nhau như lúc trước. Mỗi người một việc không ai tị ai cả.
Từ câu truyện trên mượn các bộ phận trong cơ thể để nói từng còn người. Tác giả muốn gửi gắm chúng ta một bài học.
Trong xã hội chúng ta mỗi người có một kiến thức khác nhau một trình độ khác nhau, một công việc khác nhau chúng ta không nên so bì tị nạnh nhau. Mà phải biết đoàn kết tôn trọng lẫn nhau. Sống trong cùng một cộng đồng thì không thể tách rời nhau được. Phải biết yêu thương đùm bọc giúp đỡ lẫn nhau để cùng phát triển. Mỗi người vì mọi người, mọi người vì mỗi người.
Truyện ngụ ngôn “Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng” đã nhân hóa 5 bộ phận của thân thể con người tạo cho mỗi bộ phận một vị thế rất hóm hỉnh: cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai và lão Miệng.
Trước kia, họ vẫn dựa vào nhau mà cùng tồn tại. Nhưng rồi cô Mắt đã khởi xướng một cuộc tẩy chay bất hợp tác với lão Miệng. Cô đã vận động được cậu Chân, cậu Tay, bác Tai kéo đến “nhà” lão Miệng, nói cho lão biết “phải lo lấy mà ăn”; chúng tôi vất vả làm 10 xưa nay mà nào có biết cái gì “ngọt bùi ngon lành” đâu!
Cuộc tẩy chay bắt đầu. Chỉ mấy ngày sau, cô Mắt thì “lờ đờ” cậu Chân, cậu Tay “thì không còn muốn cất mình lên để chạy nhảy, vui đùa như trước nữa”. Bác Tai thì “ù ù nhu xay lúa ở trong”,… Tất cả đều “lừ đừ mệt mồi”’, đến ngày thứ 7 thì “không thể chịu được nữa”. Còn lão Miệng trong thời gian ấy cũng “nhựt nhạt cả hai môi, hàm răng thì khô như rang, không buồn nhếch mép”. Cái “sáng kiến” của cô Mắt thế là hoàn toàn thất bại, gây tác hại cả người lẫn mình!
Anh em ta cùng nhau hân hoan: cậu Tay kiếm thức ăn bỏ vào mồm lão Miệng. Lão nhai và nuốt vào họng, cụ Bụng căng tròn (có một dị bản nói thế), tức thì ai cũng thấy “đã mệt nhọc”, dần dần thấy “khoan khoái” như trước. Từ đó, họ bảo nhau “thân mật sống với nhau, mỗi người một việc, không ai tị ai cả”. Từ thực tế mà họ thấm thìa lẽ đời. Lẽ đời không đơn giản!
Bài học luân lí hàm chứa trong truyện ngụ ngôn “Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng” khá sâu sắc:
Trong cuộc sống đừng a dua, đừng nghe người ta xui dại, làm bậy mà thiệt hại đến mình. Con người không thể sổng riêng biệt một mình mà tồn tại, mà được hạnh phúc. Mỗi người, mỗi bộ phận, mọi tổ chức đều gắn bó trực tiếp hoặc gián tiếp với nhau như các bộ phận trong cơ thể. Cũng đừng cho mình là quan trọng nhất, là “cái rốn của vũ trụ” mà coi thường người khác, hoặc suy bì tị nạnh bon chen trong cuộc sông. Cùng sống, cùng hòa hợp vù tồn tại để mưu cầu hạnh phúc là bài học sâu sắc nhất được rút ru từ truyện ngụ ngôn này.
Trong truyện ngụ ngôn này, nhân vật là những bộ phận của cơ thể con người đã được nhân hoá.
Thông qua truyện, người xưa muốn khẳng định: Trong xã hội, trong một tập thể, tất cả mọi người đều có liên quan chặt chẽ với nhau. Không ai có thể tách rời khỏi cộng đồng và chỉ có đoàn kết, gắn bó, nương tựa lẫn nhau mới có thể tạo ra sức mạnh. Nếu chia rẽ sẽ dẫn tới suy thoái, diệt vong. Do đó mọi người phải biết hợp tác với nhau và tôn trọng công sức của nhau.
Kết cấu truyện ngắn gọn. bố cục rõ ràng và có đầy đủ nhân vật, tình tiết, mâu thuẫn như một màn kịch nhỏ và hoàn cảnh nảy sinh mâu thuẫn chính là cuộc trao đổi giữa Chân, Tay, Tai, Mắt về sự cống hiến và hưởng thụ.
Truyện kể rằng: Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai, lão Miệng từ xưa vẫn sống với nhau rất thân thiết. Bỗng một hôm, cô Mắt cho rằng lão Miệng quanh năm không phải làm việc mà lại được hưởng tất cả những miếng ngon miếng lành ; còn mọi người suốt ngày quần quật mà chẳng được gì. Ý kiến của cô Mắt nêu ra nhanh chóng được cậu Chân, cậu Tay và bác Tai ủng hộ. Cả bọn hăm hở đến gặp lão Miệng để nói thẳng với lão rằng: … Từ nay chúng tôi không làm để nuôi ông nữa. Lâu nay, chúng tôi đã cực khổ, vất vả vì ông nhiều rồi. Câu nói ấy chứa đựng sự bất bình mà mọi người cố chịu đựng bấy lâu. Chẳng thèm nghe lão Miệng phân trần phải trái. Bác Tai, cô Mái, cậu Chân, cậu Tay đều lắc đầu mà rằng : Không, không phải bàn bạc gì nữa, từ nay trở đi, ông phải lo lấy mà sống. Còn chúng tôi, chúng tôi sẽ không làm gì cả. Xưa nay, chúng tôi có biết cái gì ngọt bùi ngon lành mà làm cho cực!
Loading... Nếu mới nghe qua thì lí sự của chúng có vẻ đúng, bởi thực tế là Mắt nhìn, Tai nghe, Tay làm, Chân đi… để kiếm sống, chứ còn Miệng thi chỉ có ăn uống, hưởng thụ, nào có phải vất vả, mệt nhọc gì đâu? Kẻ làm nhiều mà không được hưởng thụ gì, còn kẻ không làm lại được hưởng tất. Chúng bất bình, giận dữ, tẩy chay lão Miệng để cho lão biết thân. Chúng không hiểu rằng việc nhai nuốt của lảo Miệng cũng là làm. việc, biến thức ăn thành chất bổ dưỡng nuôi cơ thể, trong đó có Chân, Tay, Tai, Mắt… Người có khỏe thì Mắt mới tinh, Tai mới thính, Chân, Tay mới nhanh nhẹn được. Trong cơ thể con người, mỗi bộ phận có một chức náng riêng nhưng tất cả phối hợp chặt chẽ với nhau để duy trì sự sống. Nếu một bộ phận suy yếu hoặc ngừng hoạt động, con người sẽ bị bệnh hoặc có thể chết. Suy nghĩ nông nổi của Chân, Tay, Tai, Mắt đã phải trả giá. Chúng bảo nhau đồng loạt nghỉ việc. Một ngày, hai ngày rồi ba ngày, cả bọn thấy mệt mỏi, rả rời. Cậu Chân, cậu Tay không còn muốn cất mình lên để chạy nhảy vui đùa như trước nữa. Cô Mắt thì ngày cũng như đêm, lúc nào cũng lờ đờ, hai mi nặng trĩu như buồn ngủ mà ngủ không được. Bác Tai trước kia hay đi nghe hò nghe hát, nghe tiếng gì cũng rõ, nay bỗng thấy lúc nào cũng ù ù như xay lúa ở trong, cả bọn lừ đừ, mệt mỏi như thế cho đến ngày thứ bảy thì không thể chịu được nữa, đành họp nhau lại để bàn… May mắn là trong bọn họ, bác Tai đã hiểu ra nguyên nhân của tình cảnh đáng sợ ấy nên giải thích cho cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay: Chúng ta lầm rồi các cháu ạ. Chúng ta nếu không làm cho lão Miệng có cái ăn thì chúng ta sẽ bị tê liệt cả. Lão Miệng không đi làm, nhưng lão có công việc là nhai. Như vậy cũng là làm việc chứ không phải là ăn không ngồi rồi. Trước kia sống với nhau thân thiết như thế, nay tự dưng chúng ta gây nên chuyện. Lão Miệng có ăn thì chúng ta mới khoẻ khoắn được. Chúng ta nên đến nói lại với lão, các cháu có đi không? Trước lời nói có tình có lí của bác Tai, cả bọn đã nghe ra và cố gượng dậy đi theo bác Tai đến nhà lão Miệng. Suốt bảy ngày không có cái ăn, lão Miệng cũng rơi vào cảnh sống dở chết dở: nhợt nhạt cả hai môi, hai hàm thì khô như rang, khônq buồn nhếch mép. Tất cả mọi người vội vàng ai vào việc nấy: Bác Tai, cô Mắt vực lão Miệng dậy. Còn cậu Chân, cậu Tay thì đi tìm thức ăn cho lão Miệng ăn. Lão Miệng ăn xong, dần dần tỉnh lại. Và như có phép lạ, lập tức bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay tự nhiên thấy đỡ mệt nhọc, rồi thấy trong mình khoan khoái như trước. Từ một sự hiểu lầm dẫn đến hành động không đúng, nay hiểu ra, may mà còn cứu kịp. Kết thúc câu chuyện là cảnh: lão Miệng, bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay lại thân mật, hòa thuận, mỗi người một việc, không ai tị ai cả.Như vậy rõ ràng là Chân, Tay, Tai, Mắt và Miệng có liên quan mật thiết với nhau. Mỗi bộ phận tuy có chức năng riêng nhưng có cùng một nhiệm vụ chung là duy trì và phát triển sự sống của cơ thể. Không thể nói bộ phận nào quan trọng hơn cả. Sự khiếm khuyết bất cứ bộ phận nào cũng gây ảnh hưởng xấu đến toàn bộ hoạt động của con người. Tử quan hệ không thể tách rời giữa các nhân vật, truyện ngụ ngôn này đã Khéo léo đặt ra bài học cho con người. Trong cuộc sống, một cá nhân không thể tồn tại nếu tách khỏi cộng đồng. Mối quan hệ giữa người với người, giữa cá nhân với cộng đồng là hết sức quan trọng. Truyện tuy ngắn gọn nhưng là lời khuyên khéo léo và thiết thực: Mỗi người vì mọi người, mọi người vì mỗi người. Bởi vì suy nghĩ, hành động, cách ứng xử của cá nhân không chỉ tác động đến bản thân mà còn ảnh hưởng chung đến cả cộng đổng, tập thể. Điều thú vị là qua truyện ngụ ngôn này, ông cha ta đã khẳng định: Trong xã hội, mỗi người có một năng lực, một trình độ khác nhau, do đó sự phân công công việc và cách thức đóng góp cũng khác nhau. Không nên suy bì, tị nạnh một cách nông nổi, thiếu suy nghĩ dẫn đến hậu quả xấu, ảnh hưởng đến lợi ích chung. Bên cạnh việc đoàn kết hỗ trợ lẫn nhau, mỗi thành viên phải tự giác làm việc theo sự phân công của xã hội. Khi làm việc phải cống hiến hết sức mình cho cả cộng đồng. Có như vậy xã hội mới ngày càng tốt đẹp hơn.
