Để tìm kiếm những người tài giỏi trong thiên hạ, một ông vua đã sai viên quan đi khắp nơi và đưa ra các câu hỏi hóc búa để giúp thử tài mọi người nhưng vẫn chưa tìm ra được ai thực sự tài giỏi.
Khi đi đến cánh đồng thấy hai cha con đang cho trâu cày đất, viên quan bèn hỏi trâu cày một ngày mấy đường. Người cha chưa biết trả lời thế nào thì cậu bé con đã trả lời: nếu như quan trả lời được ngựa một ngày đi được bao nhiêu bước thì cháu sẽ cho quan biết trâu cày một ngày được mấy đường. Viên quan nghe vậy sửng sốt và khẳng định đây chính là nhân tài bèn chạy vội về tâu với vua.
Vua tiếp tục thử tài bằng cách bán cho dân làng cậu bé 3 thùng gạo nếp và 3 con trâu đực dặn nuôi để trong 1 năm ba con trâu đực có thể đẻ thành chín con. Ai nấy đều lo lắng nhưng cậu bé lại bảo lấy gạo nếp và giết trâu để ăn, còn một phần để làm lộ phí cho hai cha con cậu vào kinh. Cậu bé đã chứng minh cho vua thấy rằng 3 con trâu đực không thể đẻ được.
Nhà vua tiếp tục thử tài cậu bé bằng cách ra lệnh từ một con chim sẻ làm sao dọn thành ba cỗ thức ăn. Cậu bé đưa cây kim và nói rằng nhờ vua rèn thành con dao để xẻ thịt chim.
Bây giờ thế lực ngoại bang đang lăm le xâm lược nước ta bèn cho người sang thử tài. Họ cho một vỏ con ốc vặn dài và đố làm sao để xâu được sợi chỉ xuyên qua con ốc đó. Cậu bé đã nghĩ ra cách lấy con kiến càng buộc chỉ ngang lưng, đầu bên kia thì bôi mỡ để dẫn dụ kiến bò sang, kéo được sợi chỉ được xuyên qua con ốc trước sự ngỡ ngàng, thán phục của sứ giả nước ngoài. Vua đã ban thưởng hậu hĩnh cho cậu bé, phong cậu làm trạng nguyên.
