I.
1. Đọc các văn bản
2. Trả lời câu hỏi.
a. Đặc điểm nổi bật của
Đoạn 1: Nhân vật Dế Choắt ốm yếu, xấu xí.
Đoạn 2: Phong cảnh sông nước Cà Mau rộng lớn, hùng vĩ và đầy sức sống hoang dã.
Đoạn 3: Ngày hội xuân của bầy chim bên cây gạo đỏ.
b. Ghi lại những từ ngữ và hình ảnh ở 3 đoạn.
- Xem ghi nhớ trang 28.
c. Liên tưởng và so sánh.
Đoạn 1:
- Người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện.
- Cánh ngắn củn như người cởi trần mặc áo gi-lê.
- Mặt mũi lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ (giống kẻ mất hồn, giống người điên, khùng).
Đoạn 2:
- Kênh rạch chi chít như mạng nhện.
- Nước ầm ầm như thác
- Rừng đước như hai dãy trường thành.
Đoạn 3:
- Cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim.
- Cây gạo sừng sững như tháp đèn khổng lồ.
- Hoa là lửa; búp là nến…
- Bầy chim gọi nhau trò chuyện, trêu ghẹo, tranh cãi…
Sự độc đáo ở đây là tác giả đã gợi được cho người đọc những khám phá bất ngờ, thú vị. Sự vật được miêu tả có hồn và có nét khu biệt.
3. Đoạn văn đã lược đi những liên tưởng so sánh khiến cho sự vật trở nên nghèo nàn, sức gợi hình gợi cảm đã bị giảm đi rõ rệt. Do đó cảnh sông nước Cà Mau mất đ i màu sắc độ đáo, cá thể.
II. Luyện tập
1.
- Tác giả đã quan sát từ xa, từ cao để bao quát Hồ Gươm ; sau đó nhìn cầu Thê Húc dẫ tới đền Ngọc Sơn. Tác giả dừng lại miêu tả mái đền, gốc đa. Sau đó nhìn xa hơn là Tháp Rùa. Tác giả miêu tả tháp từ cao, xuống tường rêu rồi quan sát gò đất nơi Tháp Rùa đứng.
- Điền từ :
(1) Gương bầu dục
(2) Cong cong
(3) Lấp ló
(4) Cổ kính
(5) Xanh um
2.
- Câu 1 :
+ Thân hình đẹp : cả người màu nâu bóng mỡ.
+ Dế tự hào về mình : người tôi rung rỉnh, rất ưa nhìn.
- Câu 2 : Cái đầu.
+ Lực sĩ : to, nổi từng tảng.
+ ương bướng, rất bướng.
- Câu 3: Răng
+ đẹp: đen nhánh
+ khỏe: nhai ngoàm ngoạp như liềm máy.
- Câu 4: Râu.
+ đẹp: dài, cong.
+ hùng dũng tạo nên tư thế.
+ Tự hào: hãnh diện với bà con.
+ Quá đề cao mình một cách kiêu căng: trịnh trọng, khoan thai đưa chân lên vuốt râu…
3. Có thể tham khảo những bài văn tả nhà hoặc phòng để tìm những nét đặc sắc cho mình.
4. Có thể liên tượng so sánh.
- Mặt trời với khuôn mặt hồng tươi cười rạng rỡ.
- Bầu trời trong vắt, bồng bềnh những đám mây hồng.
- Những hàng cây lặng lẽ nghe chim hót.
- Núi đồi như thoa son.
- Những ngôi nhà tranh bốc khói bữa cơm sáng.
Có thể tham khảo :
Ông Trời nổi lửa đằng đông.
Bà Sân vấn chiếc khăn hồng đẹp thay.
[…] Cậu Màu thức dậy từ lâu
Cái tay rửa mặt, cái đầu nghiêng nghiêng.
Mụ Gà cục tác như điên
Làm thằng gà Trống huyên thuyên một hồi.
Cái Na đã tỉnh giấc rồi
Cu Chuối đứng vỗ tay cười, vui sao ?
Chị Tre chải tóc bờ ao
Nàng Mây áo trắng ghé vào soi gương.
(Buổi sáng nhà em – Trầ Đăng Khoa)
5. Tả dòng sông.
Câu 1: Đọc các đoạn văn (SGK)
Câu 2: Trả lời câu hỏi
a.
- Đoạn (1): Đọc đoạn văn ta hình dung được dáng vẻ gầy gò, yếu ớt của Dế Choắt.
- Đoạn (2): Cho ta hình dung về cảnh bầu trời, sông nước Cà Mau.
- Đoạn (3): Cho ta hình dung về vẻ đẹp đầy sức sống của mùa xuân.
b. Các từ ngữ, hình ảnh chủ yếu thể hiện điều đó là:
- Đoạn 1: gầy gò, lêu nghêu, ngắn ngủn, bè bè, ...
- Đoạn 2: bủa giăng chi chít như mạng nhện, trời xanh, nước xanh, tiếng sóng rì rào, cá nước bơi hàng đàn đen trũi, ...
- Đoạn 3: chim ríu rít, cây gạo sừng sững, hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, chào mào, sáo sậu, sáo đen, ... đàn đàn lũ lũ, ...
Người viết cần phải có năng lực quan sát, liên tưởng, tưởng tượng, so sánh, ví von, ...
c. Có thể tìm những câu như:– Ở đoạn (1): ... người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện; mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ, ...
– Đoạn (2): ... chi chít như mạng nhện, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá bơi hàng đàn đen trũi, ...
– Đoạn (3): Cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ, hàng ngàn bông hoa như hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, ...
Sự độc đáo ở đây là tác giả đã gợi được cho người đọc những khám phá bất ngờ, thú vị. Sự vật được miêu tả có hồn và có nét khác biệt.
Câu 3:
Việc lược bỏ đi các từ ngữ mang ý nghĩa so sánh, liên tưởng làm cho đoạn văn chẳng những không thể hiện được hết những nét riêng của sông nước Cà Mau (dòng Năm Căn) mà còn làm cho đoạn văn kém đi sự hấp dẫn. Ví dụ này cho thấy quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét có vai trò vô cùng quan trọng trong sự miêu tả của nhà văn.
II. LUYỆN TẬPCâu 1:
a. Điền từ
(1) Gương bầu dục
(2) Cong cong
(3) Lấp ló
(4) Cổ kính
(5) Xanh um
b.
Tác giả đã quan sát từ xa, từ cao để bao quát Hồ Gươm; sau đó nhìn cầu Thê Húc dẫ tới đền Ngọc Sơn. Tác giả dừng lại miêu tả mái đền, gốc đa. Sau đó nhìn xa hơn là Tháp Rùa. Tác giả miêu tả tháp từ cao, xuống tường rêu rồi quan sát gò đất nơi Tháp Rùa đứng.
Câu 2:
Những hình ảnh tiêu biểu, đặc sắc làm nổi bật thân hình đẹp, cường tráng nhưng tính tình rất ương bướng, kiêu căng của Dế Mèn là: cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được; đầu – to và nổi từng mảng, rất bướng; răng đen nhánh – như hai lưỡi liềm máy; sợi râu tôi dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng; tôi – hãnh diện ... với cặp râu ấy lắm; cứ chốc chốc tôi lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vốt râu.
Câu 3:
Tuỳ vào đặc điểm của ngôi nhà hoặc căn phòng mình đang ở mà mỗi người lại có thể lựa chọn những đặc điểm riêng (của nơi mình ở) để mà miêu tả. Chú ý những điểm nổi bật cần lưu ý là: màu sơn, khung cửa sổ, góc học tập, cách bố trí nội thất trong phòng, ...
Câu 4: Có thể liên tưởng so sánh:
- Mặt trời với khuôn mặt hồng tươi cười rạng rỡ.
- Bầu trời trong vắt, bồng bềnh những đám mây hồng.
- Những hàng cây lặng lẽ nghe chim hót.
- Núi đồi như thoa son.
- Những ngôi nhà tranh bốc khói bữa cơm sáng.
Câu 5: Hãy viết một đoạn văn miêu tả cảnh một dòng sông hoặc một khu rừng mà em có dịp quan sát ( có thể quan sát trực tiếp hay qua truyền hình).
Quê tôi nằm trên một triền đê ở ven sông Hồng. Buổi chiều, vào những ngày hè oi ả, cả lũ nhóc chúng tôi lại rủ nhau ra sông tắm mát. Hàng chục đứa hò reo ngụp lặn, trêu đùa nhau náo loạn cả một khoảng sông. Những ngày đó con sông hiền lắm, cứ lặng lờ trôi. Trên mặt sông, những con sóng nhỏ nối tiếp nhau xô nhẹ vào bờ. Tiếng sóng vỗ ì oạp nghe rất vui tai. Hai bên bờ sông, người giặt giũ, người gánh nước, nói chuyện vui cười nhộn nhịp âm vang. Đẹp nhất trên khúc sông thủa ấy là những đồng ngô nối tiếp, nối tiếp nhau xanh đến ngút ngàn. Tuổi thơ, con sông và cuộc sống với tôi khi ấy thật thanh bình, nên thơ và êm ả biết bao!
