Nước chăm-pa được thành lập và phát triển như sau:
* Sự thành lập:
- Năm 192 - 193, dưới sự lãnh đạo của Khu Liên nhân dân Tượng Lâm nổi dậy giành độc lập. Khu Liên tự xưng làm vua, đặt tên nước là Lâm Ấp.
* Sự phát triển:
- Về phạm vi lãnh thổ: Các vua Lâm Ấp đã hợp nhất bộ lạc Dừa và Cau ở phía Nam, tấn công các nước láng giềng, mở rộng lãnh thổ. Phía Bắc đến Hoành Sơn (huyện Tây Quyển), phía Nam đến Phan Rang.
- Về kinh tế:
+ Nông nghiệp: phát triển. Sử dụng công cụ sắt, sức kéo của trâu bò, trồng lúa một năm hai vụ, trồng các loại cây ăn quả, cây công nghiệp,…
+ Thủ công nghiệp: nghề làm gốm khá phát triển.
+ Thương nghiệp: Có sự giao lưu, buôn bán với các nước láng giềng.
- Về văn hoá: có chữ viết riêng, sáng tạo ra một nền nghệ thuật đặc sắc, tiêu biểu là các tháp Chăm, đền, tượng, các bức chạm nổi,…
Các thành tựu văn hoá và kinh tế của nước chăm-pa là :
* Kinh tế: đạt trình độ ngang với các nước xung quanh:
- Nông nghiệp:
+ Biết sử dụng công cụ bằng sắt, dùng sức kéo của trâu bò, biết làm ruộng bậc thang và xe guồng nước.
+ Trồng lúa một năm hai vụ, trồng các loại cây ăn quả, cây công nghiệp.
+ Nghề khai thác lâm thổ sản (trầm hương, ngà voi,…) và đánh bắt cá phát triển.
- Thủ công nghiệp: nghề làm gốm khá phát triển.
- Thương nghiệp: Có sự giao lưu, buôn bán với các nước láng giềng.
* Văn hóa:
- Chữ viết: người Chăm đã có chữ viết riêng (từ thế kỉ IV).
- Tôn giáo: Người Chăm theo đạo Bà La Môn và đạo Phật.
- Phong tục, tập quán: ở nhà sàn, ăn trầu cau, tục hỏa táng người chết, bỏ tro vào bình hoặc vò gốm rồi ném xuống sông hay biển.
- Nghệ thuật: người Chăm đã sáng tạo ra một nền nghệ thuật đặc sắc, tiêu biểu là các tháp Chăm, đền, tượng, các bức chạm nổi,…
Thời Hán sau khi chiếm được GC và CC, quân Hán đánh xuống phía nam và chiếm được đất của người Chăm cổ sát nhập vào Nhật Namlập thành huyện Tượng Lâm
Cuối thế kỉ thứ 2 dưới sự lãnh đạo của Khu Liên nhân dan TL nổi dậy dành được độc lập. KL xưng vua đặt tên nước là Lâm Ấp.Các vua LẤ thường xuyên tấn công quân sự các nước láng giềng, mở rộng lãnh thổ. Phias bắc đến HS, phía nam đến Phan Rang. Đổi tên nước thành Chăm - pa
Kinh tế
-sử dụng công cụ bằng sắt dùng trâu bào để kéo cày
-nguồn sống củ yếu là trồng lú nước: 1 năm 2 vụ;sáng tạo ra guồng nước
-biết làm ruộng bậc thang
- biết trồng nhiều loại cây khác nhau
-biết khai thác thổ sản, biết làm đồ gốm, đánh cá,...
-buôn bán với nhân dân GC,ÂĐ, TQ
văn hóa
- có chữ viết riêng(chữ Phạm)
-theo đạo Bà La Môn và đạo Phật
-có tục hỏa táng người chết
-có tục ở nhà sàn, ăn trầu cau
-kiến trúc đặc sắc (tháp Chăm, khu tánh địa Mĩ Sơn)
-có mối quan hệ chặt chẽ với cư dân
*với những thành tựu văn hóa trên đã góp phần làm phong phú, đa dạng nền văn hóa dân tộc
