Sau khi cứu vợ mình ra khỏi hoang đảo và trở về, Sọ Dừa đã mở tiệc ăn mừng linh đình nhưng lại giấu vợ mình trong buồng. Hai cô chị mừng thầm, trong lòng nghĩ chắc là sẽ thay em làm bà trạng. Họ thi nhau khóc lóc kể lể về việc cô em út chẳng may gặp nạn, làm ra vẻ họ rất thương tiếc đứa em gái của mình. Sọ Dừa không nói một lời nào. Tiệc xong, Sọ Dừa gọi vợ ra. Mọi người vây quanh cô, mừng cô trở về. Hai người chị Ihấy em, vừa hoảng hốt vừa xấu hổ, lẻn ra về lúc nào không biết. Khi nhìn lại, cô út không thấy hai chị, liền sang nhà phú ông hỏi:
- Cha ơi, cha có thấy hai chị của con không?
Phú ông trả lời:
- Cha cũng định sang nhà con để tìm chúng. Cha cũng không biết có chuyện gì xảy ra.
Và thế là họ bắt đầu chia nhau ra tìm, tìm mãi không thấy. Sọ Dừa còn hỏi thăm các vị quan lại xem có thấy họ không. Một năm rồi hai năm trôi qua, cô út không còn trách giận hai người chị độc ác mà chỉ còn nỗi nhớ thương, lo lắng cho họ.
Một hôm, cô bàn với Sọ Dừa rằng:
- Chàng ơi, hai năm qua, chắc các chị găp nhiều nỗi khổ lắm. Ngày mai thiếp muốn lên chùa thắp hương để cầu thần linh trên trời soi đường chỉ lối cho mình tìm ra họ.
- Thế thì hai vợ chồng ta cùng đi.
Trên đường trở về, thấy hai người phụ nữ gầy gò, rất giống chị của mình cô liền chạy theo, hóa ra là họ thật. Cô hỏi:
- Hai chị về nhà đi!
Chị cả trả lời:
- Bọn chị có lỗi với em nhiều lắm. Các chị chẳng còn mặt mũi nào mà về nhà nữa.
Cô em út bảo:
- Hai chị là chị của em, dù có làm chuyện gì không đúng đi nữa thì em cũng tha thứ. Nhớ lại ngày bé, chúng mình yêu thương nhau biết bao. Thôi trở về đi, cha và em đều nhớ thương các chị.
Hai người chị nghe thế liền rưng rưng nước mắt, đắn đo suy nghĩ mãi, cuối cùng họ quyết định:
- Thế thì nghe lời em vậy. Chị em ta cùng về.
Thế là họ đã có những ngày tháng vui vẻ. Hai cô chị đã chăm chỉ làm việc và biết quan tâm đến mọi người. Sau này họ đều lấy được người chồng tử tế và càng yêu thương kính trọng Sọ Dừa và cô em út của mình.
Sau khi gặp được Tấm ở hàng nước của bà lão,nhà vua vui mừng khôn xiết . Người liền truyền võng mác đưa nàng về cung và hậu tạ bà lão đã chăm sóc Tấm.
Phần về 2 mẹ con Cám,sau thời gian lúc đốt khung cửi – là Tấm – và rắc ở xa hoàng cung,cứ tưởng Tấm sẽ không bao giờ xuất hiện nữa,bèn mở cỗ ăn mừng,lấy cớ là mừng Cám thành hoàng hậu chính thức,mời cả làng đến dự.Trong lúc ăn tiệc đột nhiên có tiếng trống,tiếng kèn tiến về phía nhà mẹ con Cám. Mọi người đổ xô ra ngoài sân để xem. Chỉ riêng 2 người tham ăn vẫn ngồi trong phòng ăn uống no nê. Bỗng có 1 tiếng nói vừa lạ vừa quen cất làm mẹ con Cám giật mình,quay lại. Không tin được trước mặt mình là nhà vua cùng…Tấm – có phần lộng lẫy,xinh đẹp hơn trước – đang đứng trước mặt mình. 2 mẹ con bèn quì xuống,lạy lấy lạy để,van xin Tấm tha chết cho họ. Tấm kể lại mọi chuyện với nhà vua.Ngài tức giận,sai binh lính bắt chúng đi chém đầu.Tấm bèn ngăn cản,xin phép vua bắt Cám và mẹ Cám đem vào 1 ngôi làng ven biển cách xa hoàng cung và truyền cho không bao giờ được quay trở về đô nữa. Nhưng Tấm vẫn cử người bí mật dõi theo 2 mẹ con.
Từ khi vào làng,vì 2 mẹ con từ trước tới giờ ăn sung mặc sướng,chưa bao giờ làm việc nặng nhọc,nên không biết lao động như thế nào,người trong làng thương tình,bèn cho vào làm ruộng. Mẹ Cám lười,bèn bảo Cám đi làm thay mình,lấy cớ là tuổi già sức yếu. Cám thương mẹ nên cũng ra đồng làm . Nhưng làm được 1 thời gian,Cám mệt quá,không chịu nổi nữa,bèn ngồi chỗ khối đá,cảm thấy ân hận nên ôm mặt khóc nức nở.Bụt hiện lên hỏi.Cám thút thít,kể lại sự tình.Bụt bảo với Cám :
- Nếu như con muốn chuộc lại lỗi lầm của mình,thì con hãy đến 1 con sông thần cách đây 5 dặm,ở đó,hãy tìm dưới sông 1 chiếc gương thần,nó sẽ giúp con.
Nói đoạn,Bụt biến mất.Cám hớt hả chạy về nhà,kể lại toàn bộ sự việc với mẹ mình. Mẹ Cám nghe thế,liền tất tả chuẩn bị đồ đạc đi cùng với Cám.2 mẹ con đã phải trèo đèo lội suối,chưa kể những lúc mẹ Cám lười nhác,bắt Cám cõng mình qua con đèo cao ngất hay những lúc bà ta đói bụng,bắt Cám phải kiếm thức ăn cho mình. Cám vẫn âm thầm chịu đựng mẹ mình.
Sau nhiều ngày mệt nhọc,vất vả,cuối cùng thì cũng tới được con sông đó. Cám bảo mẹ nằm chờ dưới gốc cây,còn mình thì lặn xuống sông để tìm chiếc gương thần. Nhưng không ai ngờ,là khi mẹ Cám nằm ngủ dưới gốc cây đã bị 1 con hổ vồ tới và ăn thịt.Khi Cám tìm được chiếc gương và ngoi lên bờ,nhìn thấy đống xương,còn cả cái đầu lâu còn dính máu và thịt của mẹ mình,Cám liền nhặt xương mẹ lại và ôm mặt khóc . Bụt lại hiện lên hỏi. Cám nói với bụt là đã tìm thấy chiếc gương,nhưng niềm vui không được trọn vẹn khi mẹ Cám đã chết.Bụt nói :
- Chiếc gương kia chính là điều ước của con,giờ con có 2 lựa chọn : 1 là dùng nó để ước rằng con chưa bao giờ có tội lỗi gì với chị con,2 là dùng nó để ước mẹ con trở về. con sẽ chọn cái nào ?Cám suy nghĩ rất lâu,rồi đáp :
-Thưa bụt,con xin ước để mẹ con trở về bên con. Con cũng không cần sung sướng như lúc trước nữa,con chỉ cần ở bên mẹ con,tròn chữ hiếu với bà ấy là được rồi.
Bụt mỉm cười,và đáp ứng điều ước của Cám. Đống xương mà lúc nãy Cám nhặt lại,hiện trở về thành mẹ Cám,nhưng 1 bên chân phải của bà đã bị con hổ cắn nát,nên mẹ của Cám mất đi 1 chân.
Điều ước mất. Chiếc gương cũng mất . Cám cõng mẹ Cám trở về nhà. Và khi vừa về đến nhà,Cám đã thấy lồng đèn,hoa treo rực rỡ.tiếng kèn tiếng trống vang, và Tấm đã chạy đến ôm lấy Cám,nói rằng :
- Chị đã biết hết tất cả.Em thật dũng cảm,chị thật khâm phục em khi đã sử dụng điều ước duy nhất để cứu sống dì. Em và dì có bằng lòng dọn vào cung và ở cùng chị và hoàng thượng không ?
Cám nghẹn ngào nói không nên lời,bật khóc.Rồi 2 người được đưa về hoàng cung. Ít năm sau,Cám được nhà vua ban lệnh cho cưới người em thứ 2 của ngài – là 1 dũng tướng tài ba. Còn mẹ Cám từ đó cũng không còn ác độc như trước nữa,bà cạo tóc đi tu và náu thân nơi cửa phật.Từ đó,họ sống với nhau hạnh phúc và không còn bất cứ thù oán gì với nhau nữa.
Lần thứ năm ông lão ra biển nhờ cá vàng giúp đỡ cũng là lần biển cả nổi cơn dông tố kinh khủng nhất như để phản đối sự đòi hỏi quá mức của mụ vợ. Cá vàng thương ông lão - vị ân nhân tốt bụng của mình mà đã đáp ứng nhiều yêu cầu của mụ.
Lòng tham của mụ vợ ngày càng đi quá xa. Từ một nông dân quèn ngồi bên cái máng lợn cũ sứt mẻ thành một bà nhất phẩm phu nhân rồi nữ hoàng với cung điện nguy nga, lộng lẫy và người hầu kẻ hạ tấp nập. Sự tham lam đã làm mụ mờ mắt mà vô ơn quên đi, đối xử tệ bạc với người chồng tội nghiệp. Tưởng rằng đã thoả mãn nhu cầu của mụ vợ thì không ngờ một lần nữa ộng lão lại lóc cóc đi ra biển. Lần này không binh thường như những lần trước, mụ muốn làm Long Vương ngự trên biển và bắt cá vàng hầu hạ theo ý muốn. Có lẽ được hưởng quá nhiều sự sung sướng của cuộc sống trần gian mà mụ ta muốn được đến một không gian mới. Nhưng mụ đã không biết rằng, cá vàng rất tức giận và sẽ không bao giờ đáp ứng yêu cầu của mụ nữa.
Ông lão vẫn kiên nhẫn đứng trên bờ biển chờ đợi câu trả lời của cá vàng. Mặc dù biết lần này mụ vợ của lão đã quá đáng nhưng ông cũng mong cá vàng sẽ giúp như những lần trước để ông không phải khổ sở vì mụ ta. Một lúc lâu sau, cá vàng xuất hiện. Nhìn ông lão với ánh mắt thông cảm, cá vàng lên tiếng: “Ông lão ơi. Tôi rất biết ơn vì ông đã cứu mạng tôi. Nếu không có ông thì tôi cũng không thể vẫy vùng trên biển cả được nữa. Vậy nên tôi rất muốn trả ơn ông, trả ơn thật hậu để đáp đền lòng tốt của ông. Những lần trước tôi đều giúp ông làm cho mụ vợ thỏa nguyện. Nhưng lần này thì không được đâu ông lão ạ. Tôi không thể để mụ vợ ông ngang ngược làm Long Vương, lại càng không thể phục tùng mụ ta. Như thế, danh dự của một cá vàng thần kì của biển cả này sẽ bị xúc phạm. Dù không làm được điều ông mong muốn nhưng tôi có cách này giúp ông không bị mụ vợ la mắng...”. Ông lão khuôn mặt rạng ngời xin cá vàng giúp, ông lão thấy mình cũng không chịu được sự quái ác của mụ ta nữa.
Theo lời cá vàng chỉ dẫn, ông lão đi về nhà. Mụ vợ lúc này đang là nữ hoàng quyền uy nên lớn tiếng quát tháo tất cả mọi người. Thấy ông lão về mà mình vẫn chưa biến thành Long Vương mụ ta lại nổi cơn thịnh nộ, bắt ông đến gần doạ nạt. Ông lão binh tĩnh nhắn lại lời của cá vàng: Mụ đừng đòi hỏi gì thêm nữa, hãy yên vị là một nữ hoàng sang trọng đi. Ngay tức khắc, ông lão bị lôi ra đánh và rồi lại lủi thủi đi ra biển. Cá vàng hiện lên “Ông lão ơi, ông đừng buồn nhé. Nếu mụ ta không biết trân trọng ông, không biết trân trọng những gì đang có thì mụ ta sẽ mất tất cả. Ông cứ yên tâm quay về đi”. Ông lão nghe lời cá vàng ra về. Và ngạc nhiên, mụ vợ ông không còn là nữ hoàng kiêu sa nữa mà giờ đây trở về là bà nhất phẩm phu nhân rồi. Nhưng ông lão cũng không được yên. Mụ ta giày vò ông, nói cá vàng vô ơn, không đáp ứng được mong muốn của ân nhân mình. Mụ vợ nói nhiều quả khiến ông không chịu được đành phải đi ra biển. Cá vàng lại xuất hiện, khuyên ông lão yên tâm ra về. Và lần này mụ vợ ông không còn ngôi vị gì nữa mà trở về với ngôi nhà nhỏ bên bờ biển. Mụ ta bắt đầu thấy lo lắng. Mỗi lúc mụ ta lại mất đi một thứ vô cùng quí giá, mất hết quyền uy. tiền bạc, mất hết cung điện nguy nga, người hầu kẻ hạ, giờ chỉ còn duy nhất một căn nhà. Mụ ta đang thấy sự trừng phạt của cá vàng. Mụ ta lo sợ rằng nếu còn đòi hỏi nữa chắc sẽ phải quay về với căn lều nát và cái máng lợn sứt mẻ. Mụ ta vô cùng hoang mang, mụ không muốn mình nghèo khổ như xưa, đến một tấm lưới lành lặn cũng không có. Sống trong thiếu thốn, cực nhọc gần hết cuộc đời rồi mụ vẫn chưa một lần được sung sướng. Mụ mong muốn một lần trong đời được hưởng thụ tất cả. Thế nên nhân cơ hội cá vàng trả ơn mụ thực hiện điều ước đó. Mụ không ngờ cá vàng lại hào phóng đến thế nên mỗi ngày đòi hỏi cao thêm. Cuối cùng, mụ nhận ra mình đi quá xa rồi và muốn xin cá vàng một căn nhà rộng, đẹp. Như thức tỉnh sau cơn mê dài, mụ khẩn khoản nhờ ông lão dẫn ra biển gặp cá vàng.
Cá vàng xuất hiện. Không chờ mụ nói gì, cả vàng hô biến và trong chốc lát, mụ ta không chỉ còn cái máng lợn mới, tấm lưới đánh cá lành lặn mà còn cả ngôi nhà rộng đẹp, chắc chắn. Mụ ta ngạc nhiên và sung sướng lắm, tha thiết cảm ơn cá vàng. Cá vảng quẫy đuôi rồi lặn mất xuống đáy biển sâu.
Ông lão cùng vợ trở về nhà, trong lòng biết ơn cá vàng tốt bụng. Mụ vợ đã nhận ra lỗi cùa mình và xin ông lão tha thứ. Từ đó, dựa vào những gì cá vàng giúp đỡ hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn, sống vui vẻ hoà thuận. Vợ ông lão cũng không còn mơ tưởng đến những gì quá xa xôi nữa.
