Lí thuyết
PHONG TRÀO DÂN TỘC DÂN CHỦ Ở VIỆT NAM TỪ 1919 ĐẾN 1925
I. NHỮNG CHUYỂN BIẾN MỚI VỀ CHÍNH TRỊ, KINH TẾ, VĂN HÓA, XÃ HỘI Ở VIỆT NAM SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤT
1. Chính sách khai thác thuộc địa lần thứ hai của thực dân Pháp
* Hoàn cảnh lịch sử
- Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, trật tự Vecxai – Oasinhtơn được thiết lập có lợi cho các nước thắng trận trong đó có Pháp.
- Tuy nhiên, sau chiến tranh ở Pháp bị thiệt hại nặng nề.
- Năm 1917, Cách mạng tháng Mười Nga thành công, quốc tế cộng sản ra đời có tác động mạnh đến cách mạng Việt Nam.
=> Trong bối cảnh đó Pháp tiến hành cuộc khai thác lần hai ở Đông Dương.
- Thời gian : từ sau Chiến tranh thế giới thứ nhất đến trước khủng hoảng kinh tế thế giới 1929 – 1933.
- Mục đích :
+ Bù đắp thiệt hại sau chiến tranh.
+ Khôi phục lại địa vị trong thế giới tư bản.
* Nội dung khai thác
- Trong cuộc khai thác lần này Pháp tăng cường đầu tư với tốc độ nhanh, quy mô lớn : vốn đầu tư tăng (1924 – 1929) lên 4 tỉ Phrăng.
- Trong nông nghiệp: thu hút vốn nhiều nhất chủ yếu đầu tư vào đồn điền cao su, cà phê.
- Tuy nhiên, sau chiến tranh ở Pháp bị thiệt hại nặng nề.
- Năm 1917, Cách mạng tháng Mười Nga thành công, quốc tế cộng sản ra đời có tác động mạnh đến cách mạng Việt Nam.
=> Trong bối cảnh đó Pháp tiến hành cuộc khai thác lần hai ở Đông Dương.
- Thời gian : từ sau Chiến tranh thế giới thứ nhất đến trước khủng hoảng kinh tế thế giới 1929 – 1933.
- Mục đích :
+ Bù đắp thiệt hại sau chiến tranh.
+ Khôi phục lại địa vị trong thế giới tư bản.
* Nội dung khai thác
- Trong cuộc khai thác lần này Pháp tăng cường đầu tư với tốc độ nhanh, quy mô lớn : vốn đầu tư tăng (1924 – 1929) lên 4 tỉ Phrăng.
- Trong nông nghiệp: thu hút vốn nhiều nhất chủ yếu đầu tư vào đồn điền cao su, cà phê.
- Trong công nghiệp: coi trọng việc khai thác mỏ (mỏ than), ngoài ra mở mang một số ngành chế biến muối, xay xát, dệt...
- Thương nghiệp: có bước phát triển mới, nhưng do Pháp nắm độc quyền, nhất là ngoại thương.
- Giao thông vận tải: Pháp rất chú trọng vào phát triển giao thông đường sắt, đường bộ để phục vụ vận chuyển hàng hóa.
- Tài chính: Pháp còn tăng thuế để tăng ngân sách Đông Dương. Lập ra Ngân hàng Đông Dương, nắm trọn quyền chỉ huy kinh tế Đông Dương, phát hành giấy bạc và cho vay lãi.
* Nhận xét:
- Pháp hạn chế phát triển công nghiệp nặng.
- Những chính sách chỉ nhằm khai thác, bóc lột, phục vụ cho lợi ích tư bản Pháp (chính sách thực dân), kìm hãm sự phát triển kinh tế Việt Nam.
2. Chính sách về chính trị, văn hóa, giáo dục của thực dân Pháp
Sau chiến tranh thế giới thứ nhất, chính sách thống trị của Pháp về chính trị, văn hóa, giáo dục cơ bản không khác trước. Chúng nắm hết mọi quyền hành, tiến hành khủng bố, đàn áp phong trào yêu nước, kìm hãm nhân dân ta trong sự dốt nát, lạc hậu. Tuy nhiên, thực dân Pháp cũng có một số cải cách nhằm xoa dịu phong trào đấu tranh của nhân dân ta.
*Chính trị: tăng thêm người Việt vào làm ở các phòng thương mại, canh nông, mở rộng Hội đồng Quản hạt Nam kì, lập thêm Viện Dân biểu Trung Kì và Bắc Kì.
*Văn hóa, giáo dục:
+ Hệ thống giáo dục được mở rộng hơn gồm tiểu học, trung học, cao đẳng, đại học.
+ Sách báo được xuất bản ngày càng nhiều, nhất là những sách báo cổ vũ cho tư tưởng Pháp – Việt đề huề.
+ Văn hóa phương Tây du nhập mạnh vào Việt Nam, phát triển đan xen với văn hóa truyền thống.
*Văn hóa, giáo dục:
+ Hệ thống giáo dục được mở rộng hơn gồm tiểu học, trung học, cao đẳng, đại học.
+ Sách báo được xuất bản ngày càng nhiều, nhất là những sách báo cổ vũ cho tư tưởng Pháp – Việt đề huề.
+ Văn hóa phương Tây du nhập mạnh vào Việt Nam, phát triển đan xen với văn hóa truyền thống.
3. Những chuyển biến mới về kinh tế và giai cấp ở Việt Nam
* Kinh tế:
- Sự đầu tư vốn và các nhân tố kĩ thuật làm kinh tế của Pháp ở Đông Dương có bước phát triển mới. Kinh tế tư bản chủ nghĩa được du nhập vào Việt Nam, dẫn đến sự hình thành một số khu công nghiệp, thành phố, đường sá, cầu cống, nhà ga,...được xây dựng. Nhìn chung kinh tế Việt Nam có bước phát triển mới do có đầu tư kĩ thuật và nhân lực, song còn rất hạn chế.
- Do chính sách kìm hãm của thực dân Pháp mà kinh tế Việt Nam phát triển mất cân đối, lạc hậu, nghèo, mang nặng tính lệ thuộc vào kinh tế Pháp, là thị trường độc chiếm của Pháp.
* Xã hội: do tác động của chính sách khai thác thuộc địa, các giai cấp ở Việt Nam có những chuyển biến mới
- Giai cấp địa chủ: tiếp tục phân hóa, một bộ phận trung, tiểu địa chủ tham gia phong trào dân tộc, dân chủ chống thực dân Pháp và thế lực phản động tay sai. Đa số địa chủ là tay sai của thực dân Pháp, ra sức bóc lột nhân dân ta.
- Giai cấp nông dân: chiếm hơn 90% dân số, là lực lượng đông đảo những bị đế quốc phong kiến tước đoạt ruộng đất, bị bần cùng hóa nên căm thù đế quốc, phong kiến. Vì vậy, họ là lực lượng cách mạng to lớn của dân tộc.
- Tiểu tư sản: số lượng tăng nhanh. Họ có tinh thần chống đế quốc và tay sai, là đội ngũ trí thức nhạy bén với thời cuộc, hăng hái đấu tranh vì độc lập, tự do của dân tộc.
- Giai cấp Tư sản: là giai cấp có số lượng ít, thế lực yếu, bị phân hóa thành tư sản dân tộc và tư sản mại bản. Do mâu thuẫn về quyền lợi với thực dân Pháp nên tư sản dân tộc có tham gia vào phong trào dân tộc dân chủ, nhưng nặng về quyền lợi kinh tế, tinh thần đấu tranh không kiên định, dễ thỏa hiệp khi Pháp nhượng bộ một số quyền lợi kinh tế. Còn tư sản mại bản giàu lên nhờ Pháp, đi theo Pháp, trở thành đối tượng của cách mạng.
- Giai cấp Công nhân: ngày càng phát triển (đến 1929 có 22 vạn người). Ngoài đặc điểm chung của công nhân thế giới, giai cấp công nhân Việt Nam còn có đặc điểm riêng : chịu 3 tầng áp bức (đế quốc, phong kiến, tư sản bản xứ), có quan hệ gắn bó với nông dân, có truyền thống yêu nước, sớm chịu ảnh hưởng của trào lưu cách mạng vô sản.
=> Vươn lên thành giai cấp lãnh đạo cách mạng theo khuynh hướng tiến bộ của thời đại.
- Sự đầu tư vốn và các nhân tố kĩ thuật làm kinh tế của Pháp ở Đông Dương có bước phát triển mới. Kinh tế tư bản chủ nghĩa được du nhập vào Việt Nam, dẫn đến sự hình thành một số khu công nghiệp, thành phố, đường sá, cầu cống, nhà ga,...được xây dựng. Nhìn chung kinh tế Việt Nam có bước phát triển mới do có đầu tư kĩ thuật và nhân lực, song còn rất hạn chế.
- Do chính sách kìm hãm của thực dân Pháp mà kinh tế Việt Nam phát triển mất cân đối, lạc hậu, nghèo, mang nặng tính lệ thuộc vào kinh tế Pháp, là thị trường độc chiếm của Pháp.
* Xã hội: do tác động của chính sách khai thác thuộc địa, các giai cấp ở Việt Nam có những chuyển biến mới
- Giai cấp địa chủ: tiếp tục phân hóa, một bộ phận trung, tiểu địa chủ tham gia phong trào dân tộc, dân chủ chống thực dân Pháp và thế lực phản động tay sai. Đa số địa chủ là tay sai của thực dân Pháp, ra sức bóc lột nhân dân ta.
- Giai cấp nông dân: chiếm hơn 90% dân số, là lực lượng đông đảo những bị đế quốc phong kiến tước đoạt ruộng đất, bị bần cùng hóa nên căm thù đế quốc, phong kiến. Vì vậy, họ là lực lượng cách mạng to lớn của dân tộc.
- Tiểu tư sản: số lượng tăng nhanh. Họ có tinh thần chống đế quốc và tay sai, là đội ngũ trí thức nhạy bén với thời cuộc, hăng hái đấu tranh vì độc lập, tự do của dân tộc.
- Giai cấp Tư sản: là giai cấp có số lượng ít, thế lực yếu, bị phân hóa thành tư sản dân tộc và tư sản mại bản. Do mâu thuẫn về quyền lợi với thực dân Pháp nên tư sản dân tộc có tham gia vào phong trào dân tộc dân chủ, nhưng nặng về quyền lợi kinh tế, tinh thần đấu tranh không kiên định, dễ thỏa hiệp khi Pháp nhượng bộ một số quyền lợi kinh tế. Còn tư sản mại bản giàu lên nhờ Pháp, đi theo Pháp, trở thành đối tượng của cách mạng.
- Giai cấp Công nhân: ngày càng phát triển (đến 1929 có 22 vạn người). Ngoài đặc điểm chung của công nhân thế giới, giai cấp công nhân Việt Nam còn có đặc điểm riêng : chịu 3 tầng áp bức (đế quốc, phong kiến, tư sản bản xứ), có quan hệ gắn bó với nông dân, có truyền thống yêu nước, sớm chịu ảnh hưởng của trào lưu cách mạng vô sản.
=> Vươn lên thành giai cấp lãnh đạo cách mạng theo khuynh hướng tiến bộ của thời đại.
II. PHONG TRÀO DÂN TỘC DÂN CHỦ Ở VIỆT NAM TỪ 1919 - 1925
1. Hoạt động của Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh và một số người Việt Nam ở nước ngoài
* Phan Bội Châu
- Cách mạng tháng Mười Nga làm thay đổi quan điểm cách mạng của Phan Bội Châu => Từ đó ông chuyển sang nghiên cứu, tìm hiểu cách mạng tháng Mười.
- Tháng 6/1925, Phan Bội Châu bị bắt (tại Trung Quốc) rồi bị kết án và cuối cùng đưa về an trí tại Huế.
* Phan Châu Trinh
- Tiếp tục các hoạt động cách mạng yêu nước tại Pháp.
- Năm 1925 về nước tiếp tục hoạt động theo đường lối cũ.
* Người Việt Nam yêu nước tại nước ngoài.
- Tại Pháp: nổi bật nhất là những hoạt động cách mạng theo khuynh hướng vô sản của Nguyễn Ái Quốc, ngoài ra còn có hoạt động yêu nước của Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Phan Văn Trường,...tham gia chuyển tài liệu, sách báo tiến bộ về nước, góp phần thức tỉnh nhân dân.
- Tại Trung Quốc: nhóm thanh niên yêu nước: Lê Hồng Sơn, Hồ Tùng Mậu, Nguyễn Công Viễn thành lập Tâm Tâm xã (1924). Ngày 19/6/1924, tiếng bom Sa Diện của Phạm Hồng Thái gây tiếng vang lớn nhưng cuối cùng thất bại. Hành động của Phạm Hồng Thái là "Chim én nhỏ báo hiệu mùa xuân"
2. Hoạt động của tư sản dân tộc, tiểu tư sản và công nhân Việt Nam
* Tư sản dân tộc
- Sau chiến tranh tư sản Việt Nam mở cuộc vận động tẩy chay hàng ngoại dùng hàng nội.
- Năm 1923, địa chủ, tư sản đấu tranh chống độc quyền cảng Sài Gòn và xuất khẩu gạo ở Nam Kì của tư bản Pháp.
- Năm 1923, tư sản và địa chủ Nam Kì còn thành lập Đảng Lập hiến (1923), đưa ra khẩu hiệu đòi tự do, dân chủ. Khi Pháp nhượng bộ, họ ngừng đấu tranh.
* Tiểu tư sản, Trí thức:
- Do cuộc sống bị chèn ép và bị thực dân Pháp khinh rẻ nên tiểu tư sản, trí thức Việt Nam tham gia đấu tranh rất sôi nổi. Họ thành lập tổ chức chính trị như: Việt Nam Nghĩa đoàn, Hội Phục Việt, Đảng Thanh niên… Hoạt động với nhiều hình thức phong phú, sôi nổi: mít tinh, biểu tình, bãi khóa … lập nhà xuất bản, ra sách báo tiến bộ.
- Tiêu biểu nhất có cuộc đấu tranh đòi thả Phan Bội Châu (1925) và để tang Phan Châu Trinh (1926).
* Công nhân:
- Những năm đầu, công nhân Việt Nam đấu tranh lẻ tẻ, mang tính tự phát. Năm 1920, công nhân ở Sài Gòn - Chợ Lớn đã thành lập Công hội do Tôn Đức Thắng đứng đầu.
- Tháng 8/1925: Công nhân xưởng đóng tàu Ba Son (Sài Gòn) bãi công, ngăn cản thực dân Pháp đưa binh lính người Việt sang đàn áp cách mạng Trung Quốc. Công nhân cũng đòi tăng lương 20%. Kết quả, thực dân Pháp phải nhượng bộ, tăng lương 10%. Thắng lợi của cuộc bãi công Ba Son đã đánh dấu một bước tiến mới của phong trào công nhân nước ta, từ đây công nhân Việt Nam bắt đầu chuyển sang đấu tranh tự giác.
2. Hoạt động của Nguyễn Ái Quốc
- Ngày 05/06/1911, Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước.
- Sau bao năm bôn ba tại nước ngoài, đến cuối năm 1917, Nguyễn Ái Quốc trở lại Pháp, gia nhập Đảng Xã hội Pháp (1919), là đảng tiến bộ ở Pháp lúc bấy giờ.
- Ngày 18/6/1919, Người gửi tới Hội nghị Vecxai Bản yêu sách của nhân dân An Nam, đòi các quyền tự do, dân chủ, bình đẳng cho nhân dân Việt Nam.
- Tháng 7/1920, Nguyễn Ái Quốc đã đọc bản Luận cương Lênin về vấn đề dân tộc và thuộc địa, từ đó Người quyết định lựa chọn con đường cứu nước đi theo khuynh hướng cách mạng vô sản.
- Tháng 12/1920, tại Đại hội Đảng Xã hội Pháp, Người đã bỏ phiếu tán thành việc gia nhập Quốc tế Cộng sản và trở thành người cộng sản Việt Nam đầu tiên, là một trong những người tham gia sáng lập Đảng Cộng sản Pháp
- Năm 1921, Nguyễn Ái Quốc cùng với một số người yêu nước khác, thành lập hội Liên hiệp các thuộc địa ở Pari để tuyên truyền, tập hợp lực lượng chống chủ nghĩa đế quốc. Nguyễn Ái Quốc cũng tham gia sáng lập ra báo Người cùng khổ làm cơ quan ngôn luận của hội, viết bài cho các báo Nhân đạo, Đời sống công nhân, đặc biệt viết cuốn Bản án chế độ thực dân Pháp. Sách báo này đều được bí mật đưa về nước.
- Tháng 6/1923, Nguyễn Ái Quốc sang Liên Xô dự Đại hội Quốc tế Nông dân (10/1923) và dự Đại hội Quốc tế Cộng sản lần V (1924).
.jpg)
- Cuối năm 1924, Nguyễn Ái Quốc về Quảng Châu (Trung Quốc), chuẩn bị lựa chọn những thanh niên yêu nước để thành lập tổ chức tiền thân của Đảng.
=> Đây chính là công lao đầu tiên của Nguyễn Ái Quốc
+ Tìm thấy con đường cứu nước mới cho dân tộc Việt Nam.
+ Chuẩn bị về tư tưởng, chính trị cho sự ra đời của Đảng cộng sản sau này.