Rằm tháng giêng

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Hồ Chí Minh (1890 -1969), quê tại xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

- Người là lãnh tụ vĩ đại của dân tộc và cách mạng Việt Nam, người đã lãnh đạo nhân dân ta đấu tranh và giành độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc và xây dựng chủ nghĩa xã hội.

- Hồ Chí Minh là một nhà thơ lớn của dân tộc và là Danh nhân văn hóa thế giới.

- Hồ Chí minh sáng tác nhiều thể loại, để lại một khối lượng tác phẩm lớn:

+ Văn chính luận: Bản án chế độ thực dân Pháp, Tuyên ngôn độc lập, Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến…

+ Truyện, kí: Vi hành, Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu.

+ Thơ: Nhật kí trong tù, Thơ Hồ Chí Minh…

2. Tác phẩm

a. Hoàn cảnh sáng tác

Bài thơ được sáng tác tại chiến khu Việt Bắc, năm 1948 - những năm đàu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.

b. Bố cục

- Phần 1: (Hai câu thơ đầu): Cảnh trăng rằm tháng giêng trên sông ở chiến khu Việt Bắc.

- Phần 2: (Hai câu còn lại): Hình ảnh con người.

II. Đọc - hiểu văn bản

1. Cảnh trăng rằm tháng giêng trên sông ở chiến khu Việt Bắc.

- Hình ảnh trăng: nguyệt chính viên - trăng đúng lúc tròn nhất.

- Gợi không gian cao rộng, bát ngát, tràn đầy ánh trăng.

- Sức sống của mùa xuân: xuân giang, xuân thủy, xuân thiên.

- Ba chữ “xuân” nối tiếp nhau thể hiện sức xuân và sắc xuân đang trỗ dậy và không ngừng chuyển động để lớn dần lên. Khung cảnh tràn đầy sức sống, sông, nước và bầu trời dường như đang giao hòa với nhau.

-> Bức tranh thiên nhiên đêm rằm mùa xuân đẹp, bát ngát, rộng lớn và tràn đầy sức sống.

2. Hình ảnh con người

Yên ba thâm xứ đàm quân sự,

        Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.

- "Yên ba thâm xứ đàm quân sự": bàn việc kháng chiến, bàn việc sinh tử của của dân tộc ở nơi sâu thẳm mịt mù khói sóng.

- Hình ảnh “trăng ngân đầy thuyền”: gợi sức lan tỏa của ánh trăng trong đêm rằm và qua đó thể hiện ý nguyện, mong muốn vươn tới thành công trong sự nghiệp cách mạng.

-> Phong thái ung dung, lạc quan, luôn tin tưởng vào sự nghiệp cách mạng và tâm hồn giao cảm, hào hợp với thiên nhiên của Bác.

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật

- Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt.

- Sử dụng điệp từ.

- Hình ảnh thơ mang màu sắc cổ điển mà vẫn bình dị, tự nhiên.

2. Nội dung

Bài thơ miêu tả cảnh trăng sáng ở chiến khu Việt Bắc trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, qua đó thể hiện tình yêu thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu nước sâu nặng của Bác Hồ.