Nhiệm vụ 5: Ứng xử phù hợp với các tình huống giao tiếp trong gia đình

1. TÌM HIỂU VỀ CÁCH ỨNG XỬ PHÙ HỢP TRONG GIA ĐÌNH

a. Ứng xử phù hợp trong gia đình là gì?

- Ứng xử phù hợp trong gia đình là việc bạn biết cách lựa chọn lời nói, hành động và thể hiện thái độ, cảm xúc một cách khéo léo, đúng mực, phù hợp với từng hoàn cảnh giao tiếp cụ thể (khi vui, buồn, căng thẳng, có mâu thuẫn...) và phù hợp với vai vế, mối quan hệ giữa các thành viên. Mục đích là để thể hiện sự tôn trọng, yêu thương, thấu hiểu lẫn nhau và giữ gìn hòa khí, sự ấm áp trong gia đình. 

- Ví dụ: Khi em phạm lỗi và bị bố mẹ nhắc nhở, thay vì im lặng hoặc cãi lại, việc em lễ phép lắng nghe, nhận lỗi và giải thích nhẹ nhàng chính là một cách ứng xử phù hợp.

b. Vì sao cần ứng xử phù hợp trong các tình huống giao tiếp gia đình?

- Gia đình là nơi chúng ta gắn bó và tương tác nhiều nhất. Cách chúng ta ứng xử trong những tình huống khác nhau sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến không khí và mối quan hệ trong gia đình.

+ Giúp duy trì sự hòa thuận, ấm áp: Ứng xử khéo léo giúp giải quyết các mâu thuẫn một cách nhẹ nhàng, tránh làm tổn thương nhau và giữ gìn không khí vui vẻ, đầm ấm.

+ Tăng cường sự thấu hiểu và gắn kết: Khi biết cách đặt mình vào vị trí của người khác để chia sẻ niềm vui, nỗi buồn, các thành viên sẽ càng hiểu và gắn bó với nhau hơn. 

+ Thể hiện sự trưởng thành và tôn trọng: Cách bạn ứng xử cho thấy mức độ trưởng thành trong suy nghĩ và sự tôn trọng của bạn đối với ông bà, cha mẹ và anh chị em.

+ Là nền tảng cho giao tiếp hiệu quả: Biết cách ứng xử phù hợp giúp việc giao tiếp trở nên dễ dàng hơn, tránh được những hiểu lầm không đáng có.

- Ví dụ: Khi em trai làm vỡ lọ hoa, thay vì quát mắng (ứng xử chưa phù hợp), em có thể bình tĩnh hỏi han xem em có bị thương không và nhẹ nhàng nhắc nhở em lần sau cẩn thận hơn. Cách ứng xử này vừa giải quyết được vấn đề, vừa giữ được tình cảm anh em.

2. HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH ỨNG XỬ TRONG CÁC TÌNH HUỐNG GIAO TIẾP GIA ĐÌNH

a. Đóng vai xử lí các tình huống

Bây giờ, em hãy thử đặt mình vào vị trí của nhân vật trong các tình huống sau và suy nghĩ cách ứng xử phù hợp nhất.

- Tình huống 1 (Bố mẹ to tiếng về việc học của em trai):

+ Phân tích: Bố mẹ đang căng thẳng và có thể không chú ý đến cảm xúc của em. Việc em cần làm là thể hiện sự quan tâm và cố gắng xoa dịu tình hình một cách khéo léo.

+ Cách ứng xử: Em không nên xen vào cuộc tranh cãi của bố mẹ. Ví dụ, em có thể lặng lẽ đến bên cạnh em trai, thể hiện sự đồng cảm. Sau khi bố mẹ đã bình tĩnh hơn, em có thể lựa lời nói chuyện riêng với từng người: "Con thấy bố mẹ có vẻ căng thẳng về việc học của em...", hoặc nói chuyện với em trai để tìm hiểu khó khăn và động viên em cố gắng hơn.

- Tình huống 2 (Mẹ đạt kết quả xuất sắc trong công việc):

+ Phân tích: Đây là một tin vui lớn của mẹ và cả gia đình. Em cần thể hiện sự chia vui một cách chân thành và có thể tạo thêm bất ngờ.

+ Cách ứng xử: Em nên nói lời chúc mừng mẹ ngay lập tức. Ví dụ: "Con chúc mừng mẹ ạ! Mẹ giỏi quá!". Để tạo bất ngờ, em có thể cùng anh/chị bí mật chuẩn bị một bữa ăn nhẹ, một tấm thiệp tự làm hoặc một món quà nhỏ để tặng mẹ.

- Tình huống 3 (Bố đi làm về mệt và khó chịu vì nhà bừa bộn):

+ Phân tích: Bố đang mệt mỏi và có thể dễ cáu gắt. Em cần thể hiện sự thấu cảm và trách nhiệm.

+ Cách ứng xử: Em không nên tỏ ra khó chịu hay tranh cãi. Ví dụ, em nên nhẹ nhàng nói: "Con xin lỗi bố ạ, con sẽ dọn dẹp ngay bây giờ. Bố đi làm về mệt, bố vào nghỉ ngơi đi ạ". Sau đó, em nên nhanh chóng dọn dẹp lại nhà cửa.

- Tình huống 4 (Mẹ nhắc nhở về việc chơi điện tử):

+ Phân tích: Mẹ đang thể hiện sự quan tâm và lo lắng. Cách trả lời của bạn nam là chưa phù hợp, thể hiện sự thiếu tôn trọng.

+ Cách ứng xử phù hợp (Nếu là bạn nam): Em nên trả lời một cách lễ phép và giải thích rõ ràng. Ví dụ: "Dạ, con biết rồi ạ. Con chỉ đi đạp xe một lát cho khỏe người thôi chứ không có đi chơi điện tử đâu mẹ".

- Tình huống 5 (Bố xem nhật ký và thấy bàn bừa bộn):

+ Phân tích: Bố có thể đang lo lắng hoặc tò mò, nhưng hành động xem nhật ký là xâm phạm riêng tư. Bạn nữ phản ứng lại cũng khá gay gắt.

+ Cách ứng xử phù hợp (Nếu là bạn nữ): Em cần giữ bình tĩnh và nói chuyện rõ ràng với bố. Ví dụ: "Con xin lỗi vì bàn con hơi bừa bộn, con sẽ dọn ngay ạ. Nhưng bố ơi, nhật ký là chuyện riêng tư của con, lần sau bố đừng đọc khi chưa được con cho phép nhé ạ, con cảm thấy không thoải mái".

b. Chia sẻ thêm về những tình huống ứng xử trong gia đình em

- Cuối cùng, em hãy suy nghĩ và chia sẻ thêm về những tình huống ứng xử khác mà em đã gặp trong gia đình mình và cách em đã xử lý chúng. Việc chia sẻ này giúp em và các bạn cùng học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau.