Nội dung lý thuyết
1. Đọc đoạn trích sau:
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
- Chào anh. - Đến bậu cửa, bỗng nhà họa sĩ già quay lại chụp lấy tay người thanh niên lắc mạnh. - Chắc chắn rồi tôi sẽ trở lại. Tôi ở với anh ít hôm được chứ?
Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho anh nắm, cẩn trọng, rõ ràng, như người ta cho nhau cái gì chứ không phải là cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt anh - những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy.
- Chào anh.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
2. Suy nghĩ và trả lời câu hỏi:
a) Đoạn trích kể về ai và về sự việc gì?
b) Ở đây, ai là người kể các nhân vật và sự việc trên (Gợi ý: có phải là một trong các nhân vật: ông họa sĩ già, cô kĩ sư, anh thanh niên hay là một người nào đó?) Những dấu hiệu nào cho ta biết ở đây các nhân vật không phải là người kể chuyện? (Gợi ý: Chuyện được kể theo ngôi thứ mấy? Nếu là một trong ba nhân vật trên thì ngôi kể và lời văn phải thay đổi như thế nào?...)
c) Những câu "giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ" ; "những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy",... là nhận xét của người nào, về ai?
d*) Hãy nêu những căn cứ để có thể nhận xét: Người kể chuyện ở đây dường như thấy hết và biết tất cả mọi việc, mọi hành động, tâm tư, tình cảm của các nhân vật.
Trả lời:
a) Chuyện kể về phút chia tay người họa sĩ già, cô kĩ sư và anh thanh niên.
b) Người kể không xuất hiện, không phải là một trong ba nhân vật được nhắc đến. Trong đoạn văn, có thể thấy các nhân vật đều được miêu tả một cách khách quan. Nếu là một trong ba nhân vật trên thì phải xưng "tôi", hoặc xưng tên. Như thế người kể chuyện ở đây là nhân xưng, không xuất hiện trong câu chuyện.
c) Những câu "giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ" ; "những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy",... chính là nhận xét của người kể chuyện về anh thanh niên và suy nghĩ của anh. Lời nhận xét thứ hai, người kể chuyện như hòa vào làm một với nhân vật anh thanh niên để nói hộ những suy nghĩ và tình cảm của anh. Câu nói đó không chỉ nói hộ anh thanh niên mà còn là tiếng lòng của rất nhiều người trong hoàn cảnh đó. Vì vậy, nếu đó là lời nói của anh thanh niên thì sẽ không còn đảm bảo tính khái quát và khách quan nữa.
d) Căn cứ vào chủ thể đứng ra kể chuyện, đối tượng được miêu tả, ngôi kể, điểm nhìn và lời văn, có thể nhận xét: Người kể chuyện ở đây dường như thấy và biết hết tất cả mọi chuyện, mọi việc, mọi hành động, tâm tư, tình cảm của các nhân vật.
1. Trong văn bản tự sự, ngoài hình thức kể chuyện theo ngôi thứ nhất (xưng "tôi") còn có hình thức kể chuyện theo ngôi thứ ba. Đó là người kể chuyện giấu mình nhưng có mặt khắp nơi trong văn bản. Người kể này dường như biết hết mọi việc, mọi hành động, tâm tư, tình cảm của các nhân vật.
2. Người kể chuyện có vai trò dẫn dắt người đọc đi vào câu chuyện: giới thiệu nhân vật và tình huống, tả người và tả cảnh, đưa ra các nhận xét, đánh giá về những điều được kể.