Đọc: Bài thơ "Đường núi" của Nguyễn Đình Thi

Nội dung lý thuyết

Các phiên bản khác

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

Gia tài' lớn của nhà thơ Vũ Quần Phương

- Vũ Quần Phương, sinh năm 1940, quê ở Nam Định.

- Ông là nhà thơ, nhà phê bình văn học.

- Tác phẩm tiểu biểu: Hoa trong cây (1977), Vầng trăng trong xe bò (1988), Vết thời gian (1996), Bình thơ (2012),…

2. Tác phẩm

 a. Xuất xứ

- Văn bản “Bài thơ Đường núi của Nguyễn Đình Thi” trích trong Thơ hay có lời bình 100 bài, NXB Thanh niên, 2001, tr.79-81).

b. Thể loại: 

@2840764@

II. Khám phá văn bản

1. Cảm nhận chung về bài thơ và bài bình thơ

- Trước khi đọc bài bình của Vũ Quần Phương: cảm nhận vẻ đẹp trong trẻo, thanh bình của bức tranh thiên nhiên; sức sống mãnh liệt, lòng yêu đời, yêu cuộc sống của con người nơi vùng núi và qua đó cảm nhận được tình yêu tha thiết của nhà thơ Nguyễn Đình Thi đối với đồng đất núi rừng làng mạc nước non mình.

- Sau khi đọc bài bình của Vũ Quần Phương: ta thấy được sự tài hoa, tinh tế của Nguyễn Đình Thi trong lựa chọn từ ngữ, hình ảnh giàu sức gợi tả, gợi cảm; sáng tạo nên âm điệu lắng lại, chơi vơi, thanh nhẹ; tạo được một luống không khí thân yêu trong trẻo run rẩy phủ lấy phong cảnh; sự nối liền trong bức tranh siêu thực nhiều mảng không gian, khung cảnh khác nhau;...

2. Những đánh giá, cảm nhận của Vũ Quần Phương về bài thơ

- Những câu văn mang tính chất khái quát chủ đề của bài thơ: "Bài thơ như bức tranh chấm phá vài nét chiều rừng tiết kiệm cả nét lẫn màu ấy lại thấy nổi rõ lên lòng yêu đất đai thôn bản say đắm của người viết hay tài năng của tác giả: Cái tài của Nguyễn Đình Thi ở bài thơ này là tạo được một luồng không khí thân yêu trong trẻo run rẩy phủ lấy phong cảnh..."

- Những câu đánh giá về cách thể hiện cảm xúc của nhà thơ: "Âm điệu câu thơ là âm điệu của nội tâm, vần bị bỏ rơi. Chỗ nào tâm tình lắng lại thì âm điệu câu thơ lắng lại, chơi vơi, thanh nhẹ. Câu thơ 5 chữ hay 6 chữ không phải do vần điệu thể loại quy định mà do tâm tình tác giả..."

- Lời bình về đặc sắc của một câu thơ bất kì trong bài thơ: "Độ dài câu thơ có tác dụng như một sự ngưng đọng, sự lắng nghe từ trong kí ức người những ánh lửa bếp chiều, những tia khói xanh trên mái lá. Hai câu thơ kết dài tới 7 âm tiết như một sự ngân nga của tâm trí."

3. Sự đồng cảm của người bình thơ với bài thơ

* Một số biểu hiện của sự đồng cảm của người bình thơ:

- Cảm nhận, thấu hiểu được những rung động, tình cảm tinh tế, kín đáo của nhà thơ dành cho thiên nhiên, con người nơi đầy;

- Cảnh vật trong bài thơ được điểm xuyết, lướt qua khá nhanh và vội, cái tạo nên tính liền mạch ở đầy chính là cảm xúc của người viết,... Cũng chính nhờ sự đồng cảm sâu sắc với bài thơ nên nhà phê bình mới có sự phát hiện rất tinh tế là âm điệu câu thơ chính là âm điệu của nội tâm chứ không phải âm điệu được tạo nên bởi cách hiệp vần, vần đã bị bỏ rơi.

*Luồng không khí thân yêu trong trẻo run rẩy phủ lấy phong cảnh ở trong bài thơ Đường núi được thể hiện: buổi chiều vùng núi, có lối mòn, nắng nhạt, nhà sàn, khói bếp, gió nổi, trăng lên, áo chàm, tiếng hát, cánh đồng,... Nhưng đúng như Vũ Quần Phương khẳng định, cái làm chúng ta xúc động chính là cảm xúc, tình cảm của nhà thơ ẩn chứa sau khung cảnh đó. Phong cảnh bài thơ mang đậm vị tâm hồn của tác giả, đó là tâm hồn yêu say đắm đồng đất núi rừng làng mạc nước non mình, là cái nhìn ngất ngây với sương mây, rì rào với tiếng suối,... Đằng sau mỗi cảnh sắc thiên nhiên ta đều cảm nhận được tiếng reo vui lặng thầm của nhà thơ: Ôi những vạt ruộng vàng/ Chiều nay rung rinh lúa ngả/ Dải áo chàm bay múa/ Tiếng ai hát trên nương...

4. Hoàn thiện một bài bình thơ

- Làm rõ hơn nét lạ của bài thơ mà nhà phê bình Vũ Quần Phương đã chỉ ra: Âm điệu câu thơ là âm điệu của nội tâm, vần bị bỏ rơi.

- Phân tích chi tiết, cụ thể hơn về thời gian nghệ thuật trong bài thơ: việc nhà thơ lựa chọn thời khắc buổi chiều có ý nghĩa như thế nào đối với việc khơi gợi cảm xúc của nhân vật trữ tình.

- Bổ sung phần phân tích hiệu quả thẩm mĩ của việc sử dụng biện pháp tu từ như nhân hoá trong việc giúp cho cảnh vật thiên nhiên nơi vùng núi trở nên gần gũi, giàu sức sống hơn: Dải áo chàm bay múa, Bờ tre đang reo ánh lửa,...

- Cảm nhận về tác dụng gợi hình, gợi cảm của các từ láy được nhà thơ sử dụng liên tiếp trong bài thơ: nhạt nhạt, ngây ngất, rì rào, rung rinh, văng vẳng, chập chùng.

III. Tổng kết

1. Đặc sắc

- Về chủ đề: Tác giả đã chỉ ra bức tranh phác thảo những nét mộc mạc, đậm chất trữ tình của con người và cảnh sắc miền núi.

- Về giá trị nội dung và nghệ thuật: Tác giả đã cảm nhận được vẻ đẹp của những hình ảnh độc đáo và âm điệu câu thơ…

- Về cảm xúc của Nguyễn Đình Thi: Tác giả đã chỉ ra được những rung cảm tinh tế của tâm hồn thiết tha yêu thiên nhiên rừng chiều…

2. Những yêu cầu đối với một bài bình thơ:

- Có bố cục rõ ràng;

- Sử dụng ngôn ngữ trong sáng, giàu cảm xúc, giàu hình ảnh;

- Nêu được những ý kiến đánh giá xác đáng về nghệ thuật và nội dung, phát hiện được những tầng ý nghĩa, những câu thơ, ý thơ, hình ảnh thơ mới lạ, thú vị;

- Thể hiện được sự tinh tế trong cảm nhận, sự đồng cảm tâm hồn giữa người viết với tác giả bài thơ.