Bài 9: Thực hành: Quan sát tế bào

I. Yêu cầu cần đạt

Sau khi học xong phần thực hành, học sinh cần đạt được các yêu cầu sau:

- Làm được tiêu bản và quan sát được tế bào nhân sơ (vi khuẩn).

- Làm được tiêu bản tế bào nhân thực và quan sát hình dạng nhân và một số bào quan trên tiêu bản đó.

- Rèn các kĩ năng làm tiêu bản tạm thời và sử dụng kính hiển vi.

- Có thái độ trung thực, ý thức cẩn thận trong thực hành thí nghiệm để có kết quả chính xác và đảm bảo an toàn.

II. Chuẩn bị

1. Dụng cụ, thiết bị

2. Nguyên liệu

- Nước cất; 10 g thuốc nhuộm đỏ (fuchsine kiềm); 6 g xanh methylene; 100 mL ethanol 90%; dầu Set; potassium iodide (KI).

- Các thuốc nhuộm cần được pha với ethanol thành dung dịch gốc nồng độ 10% (tỉ lệ 1 : 12), lọc kĩ và giữ trong lọ thuỷ tinh màu tối có nút mài. Trước buổi thí nghiệm cần pha dung dịch gốc với nước cất vô trùng (thường pha theo tỉ lệ 1 mL dung dịch gốc và 100 mL nước cất).

- Vi khuẩn trong khoang miệng, lá thài lài tía hoặc củ hành tây, tế bào niêm mạc trong khoang miệng.

III. Các tiến hành

1. Làm tiêu bản và quan sát tế bào nhân sơ (vi khuẩn)

- Bước 1: Cố định mẫu

• Nhỏ một giọt nước cất lên lam kính.
• Dùng tăm tre vô trùng lấy một ít cao răng hoà vào giọt nước làm thành dịch huyền phù.
• Dùng que cấy hoặc lá kính dàn mỏng trên lam kính.
• Hong khô vết bôi trong không khí hoặc hơ nhẹ vài lượt (2 - 3 lượt) nhanh phía trên cao của ngọn lửa đèn cồn (tránh hơ quá nóng làm biến dạng hình thái vi sinh vật).

- Bước 2: Nhuộm mẫu vật

• Nhỏ 1 - 2 giọt thuốc nhuộm fuchsine lên vết bôi đã khô, để yên 1 - 2 phút.

- Bước 3: Rửa mẫu nhuộm

• Nghiêng lam kính, dùng bình rửa có vòi hoặc pipet rửa nhẹ bằng nước từ một đầu lam kính cho trôi qua vết bôi đến khi nước rửa không còn màu thuốc nhuộm và thấm (hong).

- Bước 4: Quan sát tiêu bản

• Soi tiêu bản dưới kính hiển vi, lúc đầu dùng vật kính 10x, sau đó dùng vật kính 40x.
• Tiếp tục nhỏ 1 giọt dầu Set lên tiêu bản rồi soi ở hệ kính dầu (vật kính 100x).
• Quan sát, vẽ và nhận xét về kích thước, hình dạng tế bào vi khuẩn.

2. Làm tiêu bản hiển vi và quan sát tế bào nhân thực

- Bước 1: Tách một vảy hành hoặc lá thài lài tía.

- Bước 2:

• Dùng kim mũi mác tạo vết cắt hình vuông nhỏ, kích thước 1 cm x 1 cm ở mặt trong của vảy hành hoặc lá thài lài tía.
• Sử dụng kim mũi mác tác nhẹ lớp tế bào trên cùng của vết cắt. Để quan sát được rõ, cần tách lớp biểu bì càng mỏng càng tốt, nếu không tách được mỏng thì các lớp tế bào chồng lên nhau sẽ rất khó quan sát.

- Bước 3: Đặt lớp tế bào vừa tách được lên lam kính vào chỗ giọt nước cất đã nhỏ sẵn.

- Bước 4: Nhỏ 1 giọt xanh methylene và đậy lamen lên lam kính, để yên trong 2 - 3 phút.

- Bước 5: Thấm khô tiêu bản và đăt lên bàn kính hiển vi, sau đó chỉnh vùng có mẫu vật vào chính giữa thị trường kính hiển vi rồi quay vật kính 10x để quan sát vùng có mẫu vật. Chọn vùng có lớp tế bào mỏng nhất để quan sát sau đó chuyển sang vật kính 40x.

- Bước 6: Quan sát hình thái, phân biệt thành tế bào, màng sinh chất, tế bào chất, vị trí của nhân.

- Bước 7: Vừa quan sát, vừa vẽ hình dạng tế bào và chú thích các thành phần chính của tế bào.

IV. Thu hoạch