Bài 6. Ai Cập và Lưỡng Hà cổ đại

1. Điều kiện tự nhiên của Ai Cập và Lưỡng Hà

- Ai Cập là một thung lũng hẹp và dài nằm dọc lưu vực sông Nin, giáp Địa Trung Hải và Biển Đỏ.

- Lưỡng Hà là tên gọi vùng đất nằm giữa sông Ti-grơ và sông Ơ-phrát, giáp vịnh Ba Tư (còn gọi là vịnh Péc-xích).

- Thuận lợi:

+ Các dòng sông cung cấp nguồn nước dồi dào cho sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp của cư dân nơi đây.

+ Hằng năm, sau mỗi mùa nước lũ, các dòng sông bồi đắp phù sa tạo nên những đồng bằng màu mỡ, thuận lợi cho phát triển nông nghiệp.

+ Các dòng sông còn trở thành con đường giao thông chính, kết nối các vùng, thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế hàng hải ở Ai Cập và Lưỡng Hà.

! Hê-rô-đốt - nhà sử học Hy Lạp cổ đại từng viết: "Ai Cập là tặng phẩm của sông Nin".

2. Quá trình thành lập nhà nước của người Ai Cập và người Lưỡng Hà

a. Quá trình thành lập nhà nước của người Ai Cập

- Thời gian: khoảng năm 3200 TCN, Mê-nét thống nhất các công xã thành nhà nước Ai Cập.

- Đứng đầu nhà nước là Pha-ra-ông, có quyền lực tối cao và được người dân tôn kính như một vị thần.

b. Quá trình thành lập nhà nước của người Lưỡng Hà

- Thời gian: khoảng thiên niên kỉ IV TCN, người Xu-me xây dựng các nhà nước thành bang; sau đó, nhiều nhà nước của người Ác-cát, Ba-bi-lon... ra đời.

- Đứng đầu nhà nước là En-xi, có quyền lực tối cao, là người ban hành luật pháp, chỉ huy quân đội.

3. Những thành tựu văn hoá chủ yếu của Ai Cập và Lưỡng Hà

- Lịch pháp:

+ Cư dân Ai Cập làm ra lịch từ rất sớm. Theo lịch của người Ai Cập một năm có 360 ngày, chia làm 12 tháng, mỗi tháng có 30 ngày. Họ cũng biết làm đồng hồ bằng cách đo ánh sáng mặt trời, một ngày chia làm 24 giờ.

+ Cư dân Lưỡng Hà dựa trên quan sát sự chuyển động của Mặt Trăng quay quanh Trái Đất đã chia một năm làm 12 tháng, mỗi tháng có 29 hoặc 30 ngày.

- Quan niệm thế giới tâm linh: 

+ Cư dân Ai Cập tin rằng linh hồn có thể trở lại với thể xác để hồi sinh. Vì vậy, họ có tục ướp xác.

+ Cư dân Ai Cập và Lưỡng Hà đều tôn thờ rất nhiều vị thần tự nhiên, như thần Mặt trời, thần Sông Nin.

- Chữ viết: cư dân Ai Cập viết chữ trên giấy Pa-pi-rút, cư dân Lưỡng Hà viết chữ trên đất sét (còn gọi là chữ hình nêm).

- Toán học:

+ Hình học: người Ai Cập biết tính diện tích hình tam giác, hình tròn.

+ Số học: cư dân Lưỡng Hà sử dụng hệ thống đếm lấy số 60 làm cơ sở.

- Kiến trúc: cư dân Ai Cập và Lưỡng Hà xây dựng nên những công trình kiến trúc đồ sộ như kim tự tháp, tượng Nhân sư ở Ai Cập; thành Ba-bi-lon và vườn treo Ba-bi-lon ở Lưỡng Hà.

! Với người Ai Cập cổ đại, kim tự tháp là công trình được xây dựng và sử dụng như một lăng mộ dành cho nhà vua. Theo sử sách, các nhà vua ngay sau khi lên ngôi, việc đầu tiên họ làm sẽ là bắt đầu xây dựng kim tự tháp cho chính mình.

! Khu lăng mộ Gi-za (Ai Cập) và vườn treo Ba-bi-lon được công nhận là kỳ quan thế giới cổ đại.

1. Điều kiện tự nhiên của Ai Cập và Lưỡng Hà

- Ai Cập nằm dọc sông Nin, Lưỡng Hà nằm bên lưu vực hai con sông Ti-grơ và Ơ-phrát.

- Các con sông giúp phát triển sản xuất nông nghiệp, thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế hàng hải ở Ai Cập và Lưỡng Hà.

2. Quá trình thành lập nhà nước của người Ai Cập và người Lưỡng Hà

- Nhà nước Ai Cập thành lập vào khoảng năm 3200 TCN, đứng đầu là Pha-ra-ông.

- Khoảng cuối thiên niên kỉ IV TCN, nhiều nhà nước thành bang ra đời ở Lưỡng Hà, đứng đầu là một En-xi.

3. Những thành tựu văn hóa chủ yếu của Ai Cập và Lưỡng Hà

Các cư dân Ai Cập và Lưỡng Hà đã làm ra lịch, có những quan niệm về thế giới tâm linh, sáng tạo ra chữ, giỏi về toán học, xây dựng nên những công trình kiến trúc đồ sộ...