Bài 41. Hệ thần kinh và các giác quan ở người

I. HỆ THẦN KINH

1. Tìm hiểu cấu tạo và chức năng của hệ thần kinh

- Hệ thần kinh bao gồm bộ phận trung ương và bộ phận ngoại biên.

- Bộ phận trung ương có chức năng tiếp nhận, tổng hợp, xử lí thông tin và đưa ra các tín hiệu để trả lời các kích thích. Bộ phận ngoại biên có chức năng dẫn truyền xung thần kinh giữa các cơ quan và trung ương thần kinh.

- Sự kết hợp giữa bộ phận trung ương và bộ phận ngoại biên giúp hệ thần kinh thực hiện chức năng điều khiển, điều hoà và phối hợp mọi hoạt động của các cơ quan, hệ cơ quan trong cơ thể thành một thể thống nhất, đảm bảo sự thích nghi với những thay đổi của môi trường bên trong cũng như môi trường bên ngoài cơ thể.

2. Tìm hiểu một số bệnh về hệ thần kinh và cách phòng, chống

- Thiếu máu não là tình trạng giảm tuần hoàn máu lên não. Bệnh gây ra các triệu chứng như giảm thị lực, chóng mặt, đau đầu, ...

- Nguyên nhân gây thiếu máu não có thể do xơ vữa động mạch, thoái hoá đốt sống cổ, máu đông gây cản trở dòng tuần hoàn, ...

- Mất ngủ là các rối loạn ảnh hưởng đến não, tuỷ sống và dây thần kinh. Cơ thể bị mất ngủ do căng thẳng; bị rối loạn giấc ngủ vì thay đổi lịch làm việc hoặc do chênh lệch múi giờ; sử dụng các chất gây nghiện, các chất kích thích (như cà phê, trà, thuốc lá, rượu, ...); ...

- Sức khoẻ con người phụ thuộc chủ yếu vào trạng thái hoạt động của hệ thần kinh. Để phòng bệnh liên quan đến hệ thần kinh, cần:

+ Đảm bảo giấc ngủ hằng ngày để phục hồi khả năng làm việc của hệ thần kinh sau một ngày làm việc căng thẳng.

+ Tránh suy nghĩ lo âu.

+ Xây dựng một chế độ làm việc và nghỉ ngơi hợp lí, có chế độ dinh dưỡng hợp lí.

+ Tránh sử dụng, lạm dụng các chất kích thích, chất gây nghiện gây hại cho hệ thần kinh.

II. CÁC GIÁC QUAN

1. Tìm hiểu cấu tạo, chức năng của mắt; một số bệnh, tật về mắt và cách phòng, chống

- Mắt - cơ quan thị giác thực hiện chức năng quan sát, thu nhận lại hình ảnh, màu sắc của sự vật chuyển về trung ương thần kinh (não bộ) để xử lí và lưu trữ.

- Cấu tạo ngoài của mắt gồm các bộ phận: lông mày, lông mi, mi mắt, ...

- Chúng ta có thể nhìn được vật là do các tia sáng phản chiếu từ vật đi tới màng lưới qua một hệ thống môi trường trong suốt gồm màng giác, thuỷ dịch, thuỷ tinh thể, dịch thuỷ tinh.

- Một số tật, bệnh về mắt thường gặp: tật khúc xạ (cận thị, viễn thị, ...), bệnh đau mắt đỏ, bệnh đục thuỷ tinh thể,

Tật khúc xạ ở mắt

Các bệnh về mắt

- Viêm kết mạc (đau mắt đỏ) do virus, vi khuẩn xâm nhập. Bệnh có khả năng lây lan nếu dùng chung khăn mặt, chậu với người bệnh, ... Bệnh gây đau, sưng, ngứa, đỏ, chảy nước mắt, có thể giảm thị lực, ...

- Để phòng bệnh đau mắt đỏ, nên vệ sinh mắt thường xuyên; hạn chế dụi mắt, không nên dùng chung khăn mặt, đồ dùng cá nhân với người bệnh; ...

- Đục thuỷ tinh thể (đục nhân mắt) có thể do lão hoá, chấn thương mắt, tiếp xúc với tia tử ngoại, di truyền, ... Bệnh gây giảm thị lực, nhìn mờ, thậm chí có thể dẫn đến mù loà, ...

- Để phòng bệnh, nên bảo vệ mắt khỏi tác hại của ánh sáng; không để mắt tiếp xúc trực tiếp với tia UV; không sử dụng các thiết bị điện tử trong thời gian dài, liên tục; cung cấp vitamin A, E; ...

2. Tìm hiểu các bệnh tật về mắt trong trường học, tuyên truyền chăm sóc và bảo vệ mắt

a) Mục tiêu

- Trình bày một số bệnh tật về mắt trong trường học: tên bệnh tật, nguyên nhân, cách phòng ngừa, ...

- Tuyên truyền chăm sóc và bảo vệ đôi mắt qua các hình thức khác nhau như: thuyết trình, phỏng vấn,...

b) Chuẩn bị: sổ ghi chép, bút, máy ghi âm, phiếu khảo sát phỏng vấn, phiếu điều tra,...

c) Sản phẩm dự kiến: bảng kết quả, tranh, ảnh, phim tài liệu, ... giới thiệu các bệnh/tật về mắt; tuyên truyền chăm sóc và bảo vệ mắt.

d) Thực hiện dự án: Học sinh tiến hành tìm hiểu theo hướng dẫn của giáo viên.

3. Tìm hiểu cấu tạo của tai; một số bệnh về thính giác và cách phòng, chống

- Tai – cơ quan thính giác đảm nhiệm chức năng cảm nhận âm thanh và điều chỉnh thăng bằng cho cơ thể.

- Sóng âm thanh từ nguồn âm phát ra được vành tai hứng lấy, truyền qua ống tai và làm rung màng nhĩ. Khi sóng âm đến màng nhĩ, làm cho màng nhĩ rung động.

- Các rung động truyền qua chuỗi xương tai đến ốc tai. Các tế bào thần kinh cảm giác trong ốc tai chuyển đổi các rung động này thành các xung thần kinh, sau đó, truyền về não bộ và cho ta nhận biết âm thanh.

Một số bệnh về thính giác:

- Viêm tai ngoài là tình trạng viêm xảy ra ở niêm mạc ống tai ngoài, do tổn thương hoặc bị vi khuẩn xâm nhập vào da. Các triệu chứng ngứa, đau tai; có cảm giác bùng lỗ tai; ...

- Viêm tai giữa là tình trạng viêm nhiễm, tích tụ dịch mủ ở trong tai giữa; gây các triệu chứng đau nhức trong tai thường xuyên, đau đầu kéo dài, ù tai, có dịch trong tai, ...

- Để phòng bệnh về tai, cần giữ vệ sinh tai, mũi, họng; tránh nơi có tiếng ồn hoặc tiếng động mạnh, ...