Bài 20: Dụng cụ cơ khí

Tóm tắt lý thuyết

I. Dụng cụ đo và kiểm tra 

1. Thước đo chiều dài

a. Thước lá

• Được chế tạo bằng thép, ít co giãn và không gỉ.

  • Dày : 0,9 – 1,5 mm

  • Rộng: 10 – 25 mm

  • Dài: 150 – 1000 mm

  • Vạch đo: 1mm

b. Thước cặp

• Cấu tạo gồm 8 bộ phận

  • 1: Cán

  • 2, 7: Mỏ kẹp

  • 3: Khung động

  • 4: Vít hãm

  • 5: Thang chia độ chính

  • 6: Thước đo chiều sâu

  • 8: Thang chia độ của du xích

• Chế tạo bằng thép ( inox ) không gỉ có độ chính xác cao ( 0,1 đến 0,05 mm ).

• Dùng để đo đường kính trong, đường kính ngoài và chiều sâu của lỗ với kích thước không lớn lắm.

c. Thước đo góc

• Có hình dạng chữ L, tam giác vuông có các góc đặc biệt.

• Thước đo góc có cấu tạo như hình vẽ

• Êke, ke vuông: đo và kiểm tra các góc đặc biệt.

• Thước đo góc vạn năng: xác định các góc bất kì.

II. Dụng cụ tháo, lắp và kẹp chặt 

• Mỏ lết, Cờ lê : dùng tháo lắp

  • Gồm phần mở và phần cán, phần mở của mỏ lết có thể điều chỉnh.

  • Dùng để tháo – lắp các loại bulông – đai ốc

• Tua vít: tháo lắp ốc vít

  • Gồm phần đầu và phần cán, phần đầu có dạng dẹp hoặc chữ thập.

  • Dùng để tháo – lắp các loại vít.

• Êtô:  dùng để kẹp chặt vật khi gia công

  • Gồm má động, má tĩnh, tay quay.

  • Dùng để kẹp chặt vật dựa vào khả năng chịu lực của trục vít.

• Kìm: 

  • Gồm phần mỏ và phần cán. 

  • Dùng để kẹp giữ vật nhờ vào lực của bàn tay.

III. Dụng cụ gia công 

• Búa: 

  • Đầu búa và cán búa.

  • Dùng để tạo một lực đóng vào một vật khác.

• Cưa: 

  • Khung cưa, vít điều chỉnh, chốt, lưỡi cưa, tay cầm.

  • Dùng để cắt các loại vật liệu.

• Đục: dùng để chặt kim loại

  • Phần đầu, thân và lưỡi đục.

  • Dùng để chặt đứt hay đục rãnh.

• Dũa:

  • Lưỡi dũa và cán dũa.

  • Dùng để tạo độ nhẵn, phẳng trên bề mặt vật liệu.

 → Các dụng cụ cầm tay đơn giản trong ngành cơ khí bao gồm:

• Dụng cụ đo,dụng cụ tháo lắp và kẹp chặt, dụng cụ gia công.

• Chúng dùng để xác định hình dạng, kích thước và tạo ra các sản phẩm cơ khí

• Hiện nay để nâng cao năng suất , ta đã sử dụng rất nhiều máy thế cho các dụng cụ bằng tay. Song,  người thợ hoặc người bình thường cũng phải thành thạo việc sử dụng các dụng cụ bằng tay- đó cũng là cơ sở quan trọng để làm việc. 

Bài tập minh họa

Bài 1:

Có mấy loại dụng cụ đo và kiểm tra? Công dụng của chúng? Nếu cấu tạo của thước cặp? 

Hướng dẫn giải

• Thước đo chiều dài gồm:

• Thước lá: Được chế tạo bằng thép hợp kim, dùng để đo độ dài của chi tiết hoặc xác định kích thước của sản phẩm.

• Thước cặp: Thước cặp được chế tạo bằng thép hợp kim, dùng để đo đường kính trong, đường kính ngoài và chiều sâu lỗ.. với những kích thước không lớn lắm.

• Thước đo góc:

  • Gồm êke, ke vuông, thước đo góc vạn năng 

  • Thước đo góc có cấu tạo gồm gồm cán, mỏ, khung động và vít hàm, thang đo độ chính xác, thang đo sâu, thang đô độ dài của du xích. 

Bài 2:

Hãy nêu cách sử dụng các dụng cụ tháo, lắp và kẹp chặt?

Hướng dẫn giải

• Cờ lê, tua vít, mỏ lét  và dụng cụ kẹp chặt: eto ,kìm

• Gồm mặt động, mặt tĩnh, bánh răng và phần cán

  • Dùng để tháo lắp các loại bu lông-đai ốc

• Gồm phần đầu phần thân và phần cán

  • Dùng để tháo lắp các loại vít có đầu xẻ rãnh.

• Gồm má động, má tĩnh, tay quay

  • Dùng để kẹp chặt vật khi gia công

• Gồm phần mỏ và phần cán

  • Dùng để kẹp chặt vật bằng lực của bàn tay

• Gồm 2 mặt tĩnh và phần cán

  • Dùng để tháo lắp các loại bu lông-đai ốc

Bài 3:

Nêu công dụng của các dụng cụ gia công? 

Hướng dẫn giải

• Búa: dùng để đóng, tháo.

• Cưa: cắt vật liêu.

• Đục: đục lỗ, cắt vật liệu.

• Dũa: mài, dũa vật liệu.