Bài 18. Lực có thể làm quay vật

I. TÁC DỤNG LÀM QUAY CỦA LỰC

Trong thí nghiệm ở hình 18.2, lực tác dụng lên thanh nhựa có thể làm cho thanh nhựa quay quanh trục thép nằm ngang tại O. Trục thép là trục quay của thanh nhựa.

Lực tác dụng lên một vật có thể làm quay vật quanh một trục hoặc một điểm cố định.

II. MÔMEN LỰC

Trong trò chơi bập bênh, khi ngồi gần trục quay giống như bố của mình (hình 18.3a), bạn nhỏ không thể nâng bố lên. Muốn nâng được bố lên, bạn nhỏ phải ngồi xa trục quay hơn so với bố (hình 18.3b). Người bố cũng có thể được nâng lên nếu có người lớn khác ngồi vào vị trí của bạn nhỏ.

Ta có thể biểu diễn lực do bố và bạn nhỏ tác dụng lên bập bênh trong hai trường hợp trên như ở hình 18.4. Trong đó, đoạn OA là khoảng cách từ trục quay đến giá của lực (đường thẳng trùng với mũi tên biểu diễn lực) do bố tác dụng lên bập bênh. Đoạn OB là khoảng cách từ trục quay đến giá của lực do bạn nhỏ tác dụng lên bập bênh.

Khi lực tác dụng làm quay vật quanh một trục hoặc một điểm cố định, tác dụng làm quay của lực sẽ càng lớn nếu lực có giá trị lớn và khoảng cách từ trục quay đến giá của lực càng lớn.

Người ta chọn một đại lượng có liên hệ với cả độ lớn của lực và khoảng cách từ trục quay đến giá của lực để đặc trưng cho tác dụng làm quay của lực. Đại lượng này được gọi là mômen lực.