Bài 17. Tách chất khỏi hỗn hợp

Trên thực tế thường gặp các hỗn hợp, chất tinh khiết hoàn toàn là cực hiếm. Do đó cần phải tách chất để sử dụng chất tinh khiết (chất nguyên chất). Vậy có cách nào để tách các chất ra khỏi hỗn hợp không?

I. Nguyên tắc tách chất

Trong tự nhiên và cuộc sống, ta gặp rất nhiều hiện tượng tách chất ra khỏi hỗn hợp theo những cách khác nhau.

Phù sa trong nước sông lắng xuống, tách khỏi nước

Làm bay hơi nước biển, thu được muối ăn

Trong các ví dụ trên, hạt phù sa nặng hơn nước nên lắng xuống đáy sông, muối ăn không bị bay hơi nên làm cho nước biển bay hơi sẽ thu được muối rắn. Vậy có thể tách các chất trong hỗn hợp dựa trên sự khác nhau về tính chất của chúng.

II. Một số cách tách chất

1. Lắng, gạn và lọc

Trong không khí thường có lẫn bụi. Khi lặng gió, sau một thời gian, hạt bụi nặng hơn tự động lắng xuống, giúp làm sạch không khí một cách tự nhiên. Đối với nước đục do bị lẫn đất, bùn, khi để yên, các hạt bùn, đất nặng hơn nước sẽ lắng xuống đáy. Gạn lấy lớp nước ở phía trên ta được nước trong hơn.

Khi các hạt chất rắn lơ lửng, khó lắng xuống, ta có thể lọc để tách chúng ra khỏi chất lỏng hoặc chất khí. Để lọc chất rắn ra khỏi chất lỏng, ta thường dùng phễu lót giấy lọc. Giấy lọc chứa những lỗ nhỏ li ti. Khi chất lỏng chảy qua giấy lọc, những hạt chất rắn có kích thước lớn hơn lỗ này sẽ bị giữ lại.

Bộ dụng cụ lọc đơn giản

2. Cô cạn

Khi chất rắn tan trong chất lỏng, hoặc kích thước hạt chất rắn quá nhỏ không lọc được, làm thế nào để tách chất rắn ra khỏi chất lỏng?

Người ta có thể tách muối ăn từ nước muối bằng cách đun nóng dung dịch này cho đến khi nước bay hơi hết, còn lại muối. Người làm nuối cũng biết lợi dụng nắng, gió để nước bay hơi, thu được muối ăn.

Đun nước bay hơi, thu được muối

Phương pháp cô cạn dùng để tách chất tan rắn ra khỏi dung dịch hoặc huyền phù bằng cách làm cho dung môi bay hơi, thu được chất rắn còn lại. Lưu ý rằng dung dịch chất tan rắn khi bay hơi chỉ có dung môi bay hơi, chất tan không bay hơi thu được ở dạng rắn.

Để cô cạn dung dịch nhanh có thể tăng nhiệt độ (đun sôi), thổi khí trên mặt thoáng và tăng diện tích mặt thoáng.

3. Chiết

Khi hai chất lỏng không tan vào nhau, hỗn hợp sẽ tách thành hai lớp chất lỏng riêng biệt. Dùng cách dụng cụ như bình chiết, phễu chiết ta có thể tách hai chất lỏng ra.

Tách dầu ăn khỏi nước bằng phễu chiết

Dựa vào các tính chất khác nhau có thể áp dụng cách phù hợp để tách chất ra khỏi hỗn hợp:

1. Lọc (tách chất rắn không tan ra khỏi chất lỏng).

2. Lắng (tách các chất rắn lơ lửng nặng hơn ra khỏi các chất nhẹ hơn).

3. Cô cạn (tách các chất khó bay hơi ra khỏi các chất dễ bay hơi).

4. Chiết (tách các chất lỏng không tan vào nhau ra khỏi nhau).