Bài 13. Ngưng đọng hơi nước trong khí quyển. Mưa

1. Ngưng đọng hơi nước trong khí quyển

a. Ngưng đọng hơi nước 

- Không khí đã bão hòa mà vẫn tiếp tục được bổ sung hơi nước hoặc gặp lạnh.

- Có hạt nhân ngưng đọng (những hạt nhỏ li ti như hạt bụi, khói, muối biển,... do gió đưa tới).

b. Sương mù 

- Độ ẩm tương đối cao;

- Khí quyển ổn định theo chiều thẳng đứng;

- Có gió nhẹ.

c. Mây và mưa

- Mây: Không khí càng lên cao càng lạnh, hơi nước ngưng đọng thành những hạt nhỏ và nhẹ, các hạt nước tụ lại thành từng đám ⇒ mây.

- Mưa:

       + Khi các hạt nước trong các đám mây vận động kết hợp với nhau, ngưng tụ thêm, kích thước lớn hơn và rơi xuống ⇒ mưa.

          + Nước rơi gặp nhiệt độ khoảng 0^oC trong điều kiện không khí yên tĩnh ⇒ tuyết rơi.

        + Mưa đá: xảy ra trong điều kiện thời tiết nóng về mùa hạ, các luồng không khí đối lưu từ mặt đất bốc lên rất mạnh.

2. Những nhân tố ảnh hưởng đến lượng mưa

a. Khí áp

- Khu áp thấp: mưa nhiều.

- Khu áp cao: mưa ít hoặc không mưa (vì không khí ẩm không bốc lên được, không có gió thổi đến mà có gió thổi đi).

b. Frông

- Dọc frông không khí bị nhiễu loạn sinh ra mưa.

- Miền có frông, nhất là dải hội tụ nhiệt đới đi qua ⇒ mưa nhiều ⇒ mưa frông hoặc mưa dải hội tụ.

Frông nóng.

Frông lạnh.

c. Gió

- Miền có gió mậu dịch: mưa ít.

- Miền có gió tây ôn đới thổi từ biển vào gây mưa nhiều (Tây Âu, tây Bắc Mĩ).

- Miền có gió mùa: mưa nhiều (vì một nửa năm là gió thổi từ đại dương vào lục địa).

d. Dòng biển

- Vùng ven dòng biển nóng: mưa nhiều (không khí trên dòng biển nóng chứa nhiều hơi nước, gió mang vào lục địa).

- Vùng ven dòng biển lạnh: mưa ít (không khí bị lạnh, không bốc lên được).

e. Địa hình

- Cùng một sườn núi đón gió: càng lên cao, nhiệt độ giảm, mưa nhiều và sẽ kết thúc ở một độ cao nào đó.

- Cùng một dãy núi sườn đón gió ẩm, mưa nhiều; sườn khuất gió mưa ít.

3. Sự phân bố lượng mưa trên Trái Đất

a. Lượng mưa trên Trái Đất phân bố không đều theo vĩ độ

- Mưa nhiều nhất ở vùng xích đạo (vì nhiệt độ cao, khí áp thấp, có nhiều biển, đại dương, diện tích rừng lớn, nước bốc hơi mạnh).

- Mưa tương đối ít ở hai vùng chí tuyến Bắc và Nam (áp cao, diện tích lục địa lớn).

- Mưa nhiều ở hai vùng ôn đới (áp thấp, có gió tây ôn đới từ biển thổi vào).

- Mưa càng ít khi càng về gần hai cực (áp cao,nhiệt độ thấp, khó bốc hơi nước).

b. Lượng mưa phân bố không đều do ảnh hưởng của đại dương

- Ở mỗi đới, từ Tây sang Đông có sự phân bố lượng mưa không đều.

        + Mưa nhiều: gần biển, dòng biển nóng.

      + Mưa ít: xa đại dương, ở sâu trong lục địa, dòng biển lạnh, có địa hình chắn gió không, ở phía nào.

- Nguyên nhân: Phụ thuộc vị trí xa, gần đại dương; ven bờ có dòng biển nóng hay lạnh; gió thổi từ biển vào từ phía đông hay phía tây.

1. Không khí liên tục được cung cấp hơi nước do quá trình bốc hơi từ bề mặt đất và đại dương. Vì vậy, trong không khí bao giờ cũng chứa một lượng hơi nước nhất định, tạo nên độ ẩm không khí.

2. Khi không khí đã bão hòa hơi nước mà vẫn tiếp tục được nhận bổ sung hơi nước hoặc bị lạnh đi thì sẽ xảy ra hiện tượng hơi nước ngưng tụ thành các hạt nước nhỏ, nhẹ tạo thành mây. Khi các hoạt nước đủ nặng sẽ rơi xuống tạo ra mưa.