Bài 12. Thông tin tế bào

I. Khái niệm về thông tin giữa các tế bào

- Sinh vật đơn bào tiếp nhận và trả lời các kích thích từ môi trường sống đảm bảo sự tồn tại và sinh trưởng, phát triển, sinh sản của chúng.

- Ở sinh vật đa bào, thông tin được truyền giữa các tế bào tạo cơ chế điều chỉnh, phối hợp hoạt động đảm bảo tính thống nhất trong cơ thể.

- Thông tin giữa các tế bào là quá trình tế bào tiếp nhận, xử lí và trả lời các tín hiệu được tạo ra từ các tế bào khác.

- Có hai kiểu truyền thông tin phổ biến giữa các tế bào:

• Truyền tin nội tiết.
• Truyền tin ngoại tiết.

II. Quá trình truyền thông tin giữa tế bào

1. Tiếp nhận

- Phân tử tín hiệu liên kết với thụ thể đặc hiệu ở tế bào đích, làm thay đổi hình dạng của thụ thể dẫn đến sự hoạt hoá thụ thể.

- Có hai loại thụ thể:

• Thụ thể nội bào (thụ thể bên trong tế bào): phân tử tín hiệu đi qua màng và liên kết với thụ thể 
• Thụ thể màng: phân tử tín hiệu liên kết với thụ thể bên ngoài tế bào.

2. Truyền tin nội bào

- Truyền tin nội bào là quá trình tín hiệu hoá học được truyền trong tế bào thông qua sự tương tác giữa các phân tử dẫn đến đáp ứng tế bào.

- Thụ thể được hoạt hoá sẽ hoạt hoá các phân tử nhất định trong tế bào:

• Khi thụ thể màng được hoạt hoá, sẽ hoạt hoạt hoá các phân tử truyền tin nội bào thành các chuỗi tương tác liên tiếp tới các phân tử đích trong tế bào.
• Khi thụ thể bên trong tế bào chất được hoạt hoá, phức hợp tín hiệu - thụ thể đi vào nhân và tác động đến DNA và hoạt hoá sự phiên mã gene nhất định.

- Sự hoạt hoá các phân tử trong tế bào diễn ra theo thứ tự, từ phân tử này đến phân tử kia.

- Từ một phân tử tín hiệu ngoài tế bào có thể hoạt hoá một loạt các phân tử truyền tin bên trong tế bào.

⇒ Quá trình truyền thông tin từ phân tử tín hiệu là quá trình khuếch đại thông tin.

3. Đáp ứng

- Sự truyền tin nội bào dẫn đến kết quả là những thay đổi trong tế bào dưới nhiều dạng khác nhau như tăng cường, dịch mã, tăng hay giảm quá trình trao đổi một hoặc một số chất, tăng cường vận chuyển qua màng tế bào, phân chia tế bào.

1. Thông tin giữa các tế bào là quá trình tiếp nhận, xử lí và trả lời các tín hiệu được tạo ra từ các tế bào khác.

2. Quá trình thông tin giữa các tế bào gồm ba giai đoạn: tiếp nhận, truyền tin nội bào và đáp ứng.

3. Trong quá trình tiếp nhận, phân tử tín hiệu liên kết với thụ thể làm thay đổi hình dạng thụ thể dẫn đến hoạt hoá thụ thể.

4. Trong quá trình truyền tin nội bào, thụ thể được hoạt hoá sẽ hoạt hoá các phân tử nhất định trong tế bào theo chuỗi tương tác tới các phân tử đích.

5. Đáp ứng tế bào là những thay đổi trong tế bào đích như tăng cường phiên mã, dịch mã, thay đổi quá trình trao đổi một hay một số chất.