Bài 11: Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) và cách mạng tháng mười Nga năm 1917

I. Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 – 1918)

1. Nguyên nhân

- Sự phát triển không đồng đều của chủ nghĩa tư bản, làm nảy sinh những mâu thuẫn không thể điều hoà giữa các nước đế quốc

- Mâu thuẫn lớn nhất liên quan đến vấn đề thị trường và thuộc địa.

- Sự hình thành hai khối quân sự đối đầu: phe Liên minh gồm Đức, Áo - Hung, I-ta-li-a (1882) và phe Hiệp ước gồm Anh, Pháp, Nga (1907). 

=> “sự kiện Xéc-bi” ngày 28-6-1914 đã trở thành ngòi nổ của chiến tranh.

2. Hậu quả và tác động

- Cuộc chiến tranh đế quốc phi nghĩa đối với cả hai bên tham chiến.

- Kết thúc với sự thất bại thuộc về phe Liên minh. Hậu quả và tác động của chiến tranh rất nặng nề, bao trùm cả thế giới.

- Tổn thất về người, hậu quả to lớn về cơ sở vật chất nhiều thành phố, làng mạc, đường sá, nhà máy,... bị phá huỷ. 

- Sau chiến tranh, các nước châu Âu dù thắng trận hay bại trận đều trở thành “con nợ” của nước Mỹ.

- Mỹ và Nhật Bản đã thu được nhiều nguồn lợi từ chiến tranh. 

- Nước Mỹ không bị chiến tranh tàn phá, nhờ buôn bán vũ khí và cho các nước châu Âu vay nợ đã giàu lên, thu nhập quốc dân tăng gấp đôi. 

- Nhật Bản chiếm lại một số đảo của Đức, nâng cao vị thế ở khu vực Đông Nam Á và Thái Bình Dương,..

- Thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga và sự ra đời của nước Nga Xô viết (1917) đã đánh dấu bước chuyển biến lớn trong cục diện chính trị thế giới.

- Sau Hội nghị hoà bình ở Véc-xai (1919 – 1920) và Oa-sinh-tơn (1921 – 1922), một trật tự thế giới mới được xác lập gắn với vai trò của nước Mỹ. 

- Chiến tranh kết thúc nhưng mâu thuẫn giữa các nước đế quốc vẫn không được giải quyết.

II. Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917

1. Nguyên nhân bùng nổ

- Tháng 2-1917 (theo lịch Nga), Đảng Bôn-sê-vích lãnh đạo nhân dân làm cách mạng, lật đổ chế độ phong kiến Nga hoàng. 

- vấn đề hoà bình, tự do và vấn đề ruộng đất vẫn chưa được giải quyết, chính quyền cách mạng vẫn chưa thuộc về giai cấp vô sản.

- Sau Cách mạng tháng Hai nước Nga có hai chính quyền song song tồn tại: Chính phủ tư sản lâm thời và các Xô viết đại biểu công nhân, binh lính. 

=> Trước tình hình đó, VI. Lê-nin và Đảng Bôn-sê-vích đã chuẩn bị kế hoạch, tiếp tục lãnh đạo nhân dân làm cách mạng lật đổ Chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản.

2. Diễn biến chính

3. Ý nghĩa lịch sử và tác động

- Xoá bỏ chính quyền của giai cấp tư sản và địa chủ, lập nên chính quyền Xô viết của nhân dân lao động. 

- Nước Nga bước vào thời kì tự do và xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa.

- Cổ vũ mạnh mẽ phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, chỉ ra cho họ con đường đấu tranh chống lại chủ nghĩa tư bản để đi tới thắng lợi

- Mở ra con đường giải phóng cho các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới.

- Tác động sâu sắc đến tiến trình lịch sử nhân loại và cục diện chính trị thế giới: Nước Nga Xô viết ra đời, đã chặt đứt một khâu yếu nhất của hệ thống đế quốc chủ nghĩa, dẫn tới sự ra đời của chế độ xã hội chủ nghĩa đối lập với chế độ tư bản chủ nghĩa.