Bài 1: Pháp luật và đời sống

1. Khái niệm pháp luật

a. Pháp luật là gì?

Pháp luật là hệ thống các qui tắc xử sự chung do nhà nước ban hành và đảm bảo thực hiện bằng quyền lực nhà nước. 

b. Các đặc trưng của pháp luật

- Tính qui phạm phổ biến: Pháp luật là những qui tắc xử sự chung, áp dụng với tất cả mọi người, trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. (khác các qui phạm xã hội khác- đạo đức xã hội).

- Tính quyền lực, bắt buộc chung: Pháp luật do nhà nước ban hành, bảo đảm thực hiện, bắt buộc mọi tổ chức, cá nhân, bất kì ai cũng phải thực hiện, bất kì ai vi phạm cũng đều bị xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật (Là điểm khác đạo đức). 

- Tính xác định chặt chẽ về mặt hình thức:

+ Hình thức thể hiện của Pháp luật là các văn bản qui phạm Pháp luật

+ Thẩm quyền ban hành văn bản QPPL của các cơ quan nhà nước được quy định trong Hiến pháp và Luật Ban hành văn bản QPPL

+ Các văn bản QPPL nằm trong một hệ thống thống nhất: Văn bản do cơ quan cấp dưới ban hành không được trái với văn bản của cơ quan cấp trên; nội dung của tất cả các văn bản đều phải phù hợp, không được trái Hiến pháp vì Hiến pháp là luật cơ bản của Nhà nước.

2. Bản chất của pháp luật

Pháp luật vừa mang bản chất giai cấp, vừa mang bản chất xã hội.

a. Bản chất giai cấp của pháp luật

- Pháp luật do Nhà nước ban hành phù hợp với ý chí nguyện vọng của giai cấp cầm quyền mà nhà nước là đại diện 

b. Bản chất xã hội của pháp luật

- Pháp luật mang bản chất xã hội vì:

+ Các qui phạm pháp luật bắt nguồn từ thực tiễn đời sống xã hội; do thực tiễn cuộc sống đòi hỏi.

+ Pháp luật không chỉ phản ánh ý chí của giai cấp thống  trị mà còn phản ánh nhu cầu, lợi ích của các giai cấp và các tầng lớp dân cư khác nhau trong xã hội.

+ Các QPPL được thực hiện trong thực tiễn đời sống xã hội, vì sự phát triển của xã hội. 

3. Mối quan hệ giữa pháp luật với kinh tế, chính trị, đạo đức.

a. Quan hệ giữa pháp luật với kinh tế 

- Tác động tích cực: thì kinh tế phát triển

- Tác động tiêu cực: kìm hãm sự phát triển kinh tế xã hội.

b. Quan hệ giữa pháp luật với chính tri

c. Quan hệ giữa pháp luật với đạo đức

- Pháp luật có cơ sở từ đạo đức và bảo vệ đạo đức.

- Nhà nước luôn đưa những quy phạm đạo đức vào trong các qui phạm pháp luật

- Các quy phạm pháp luật luôn thể hiện các quan niệm về đạo đức.

Ví dụ: công bằng, bình đẳng, tự do, lẽ phải... đều là giá đạo đức mà con người luôn hướng tới.

- Để so sánh pháp luật và đạo đức các em hãy theo dõi bảng sau:

4. Vai trò của pháp luật trong đời sống xã hội

a. Pháp luật là phương tiện để nhà nước quản lí xã hội

Quy định về giao thông đường bộ sẽ đảm bảo an toàn, trật tự giao thông.

- Không có pháp luật thì xã hội không có trật tự, ổn định→ không tồn tại và phát triển.

- Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật → phát huy được quyền lực của mình → kiểm soát được mọi hoạt động của cá nhân, tổ chức, cơ quan.

- Nhà nước quản lí xã hội bằng pháp luật sẽ đảm bảo:

+ Tính dân chủ (vì phù hợp với lợi ích ý chí của nhân dân).

+ Tính thống nhất (vì pháp luật có tính bắt buộc chung).

+ Tính có hiệu lực (vì pháp luật có sức mạnh cưỡng chế).

- Để tăng cường pháp chế trong quản lí nhà nước phải: Xây dựng pháp luật; tổ chức thực hiện pháp luật, đưa pháp luật vào đời sống; bảo vệ pháp luật.

- Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật:

+ Có hệ thống pháp luật.

+ Tổ chức thực hiện pháp luật.

+ Kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm.

Nếu vi phạm pháp luật sẽ bị xử lí theo các chế tài khác nhau dựa vào mức độ vi phạm.

b. Pháp luật là phương tiện để công dân thực hiện và bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của mình

- Quyền và nghĩa vụ của công dân được quy định ở các vản bản pháp luật → căn cứ vào các quy định này mà công dân thực hiện quyền của mình.

Luật an ninh mạng sẽ bảo vệ công dân trong không gian mạng.

- Pháp luật là phương tiện để công dân bảo vệ các quyền lợi ích hợp pháp của mình thông qua các văn bản luật.

- Công dân phải chấp hành pháp luật, tuyên truyền cho mọi người, tố cáo những người vi phạm pháp luật.

→ Như vậy: Pháp luật vừa quy định quyền công dân vừa quy định cách thức để công dân thực hiện. 

Trong quá trình học tập, nếu có bất kỳ thắc mắc nào, các em hãy để lại câu hỏi ở mục hỏi đáp để cộng đồng Hoc24.vn cùng thảo luận và trả lời nhé . Chúc các em học tốt!