Lĩnh vực

Nét chính

Kinh tế

*Nông nghiệp:

- Kinh tế bị ảnh hưởng do xung đột Nam - Bắc triều, ruộng đất bị bỏ hoang, không có người cày cấy

- Sau khi xung đột chấm dứt, nông nghiệp dần ổn định trở lại.

* Thủ công nghiệp:

* Thương nghiệp:

- Chợ làng, chợ huyện... xuất hiện làng buôn và trung tâm buôn bán.

- Buôn bán lớn (buôn chuyến, buôn thuyền) xuất hiện.

- Buôn bán giữa miền xuôi và miền ngược phát triển, thóc gạo ở Gia Định được đem ra các dinh miền Trung để bán,...

- Thuyền buôn các nước Bồ Đào Nha, Hà Lan, Pháp, Anh đến Việt Nam buôn bán tấp nập:

+ Bán vũ khí, thuốc súng, len dạ, bạc, đồng,...

+ Mua: tơ lụa, đường gốm, nông lâm sản.

- Thương nhân nhiều nước đã tụ hội lập phố xá, cửa hàng buôn bán lâu dài.

Tôn giáo

Văn hóa

- Văn học chữ Hán: mất dần vị thế độc tôn.

- Văn học chữ Nôm: được dùng nhiều trong sáng tác thơ văn. Nhà thơ Nôm nổi tiếng: Nguyễn Bỉnh Khiêm, Phùng Khắc Hoan, Đào Duy Từ…

- Văn học dân gian: hình thành và phát triển mạnh với nhiều thể loại phong phú, mang đậm tính dân tộc, dân gian.

- Văn học chữ Quốc ngữ đã xuất hiện nhưng chưa phổ biến.

- Sử học: Ô châu  cận lục, Đại Việt thông sử, Phủ biên tạp lục,  Đại Việt sử ký tiền biên, Thiên Nam ngữ lục.

- Địa lý: Thiên nam tứ chi lộ đồ thư.

- Quân sự: Khổ trướng khu cơ của Đào Duy Từ.

- Triết học có Nguyễn Bỉnh Khiêm, Lê Quý Đôn.

- Y học có Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác .

- Kỹ thuật: đúc súng đại bác theo kiểu phương Tây, đóng thuyền chiến, xây thành luỹ.

- Nghệ thuật điêu khắc chuyên nghiệp, tinh tế, phong phú, tiêu biểu là các hình trang trí trên đình làng, chùa, tượng thờ.

- Các hình thức sinh hoạt văn hóa như đua thuyền, đánh cầu, đánh vật,.. trở nên phổ biến.

- Nghệ thuật sân khấu: hát chèo (Đàng Ngoài), hát tuồng (Đàng Trong) phát triển.

Lĩnh vực

Thành tựu tiêu biểu

Hành chính

Chia cả nước thành 30 tỉnh và 1 phủ (Thừa Thiên).

Luật pháp

Năm 1815, nhà Nguyễn ban hành bộ Hoàng Việt luật lệ (còn gọi là Luật Gia Long)

Nông nghiệp

Khai hoang, lập được hai huyện mới là Tiền hải (Thái Bình) và Kim Sơn (Ninh Bình).

Thủ công nghiệp

Đúc được Cửu đỉnh (chín chiếc đỉnh đồng đặt trước sân Thế Miếu)

Văn học

Nhiều tác phẩm văn hóa có giá trị, như: Truyện Kiều của Nguyễn Du; Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu,…

Nghệ thuật

biểu diễn

Nhã nhạc (nhạc cung đình) phát triển đến đỉnh cao.

Văn nghệ dân gian xuất hiện hàng loạt làn điệu dân ca.

Hội họa

Hội họa phát triển với nhiều dòng tranh dân gian, tiêu biểu là tranh Đông Hồ (Bắc Ninh), tranh Hàng Trống,...

Kiến trúc,

điêu khắc

Các công trình nổi tiếng như: kinh thành Huế, chùa Thiên Mụ, Cửu đỉnh (Thừa Thiên Huế),…

Lịch sử

Nhiều công sử học được biên soạn, như: Khâm định Việt sử thông giám cương mục, Đại Nam thực lục (Quốc sử quán triều Nguyễn), Lịch triều hiến chương loại chí (Phan Huy Chú),…

Địa lí

Nhiều công trình địa lí có giá trị, như: Nhất thống địa dư chí (Lê Quang Định), Gia Định thành thông chí (Trịnh Hoài Đức),...

Y dược học

Bộ sách Hải Thượng y tông tâm lĩnh của danh y Lê Hữu Trác

Ai Cập cổ đại

Trung Hoa

cổ - trung đại

Ấn Độ

cổ - trung đại

Chữ viết

- Chữ tượng hình (viết trên giấy Pa-pi-rút)

- Giáp cốt văn

- Kim văn

- Tiểu triện,

- Lệ thư

- Khải thư….

- Chữ Bra-mi

- Chữ Phạn

Tư tưởng,

tôn giáo

- Thờ các vị thần tự nhiên

- Tin vào sự bất tử của linh hồn

- Nho giáo

- Đạo giáo

- Tiếp thu Phật giáo của Ấn Độ và sáng tạo ra nhiều tông phái mới

- Phật giáo

- Ấn Độ giáo

Toán học

- Phép đếm lấy số 10 làm sơ sở

- Số Pi = 3.16

- Sách Cửu chương toán thuật…

- Hệ thống 10 chữ số (từ 0 đến 9)

Kiến trúc,

Điêu khắc

- Kim tự tháp

- Tượng nhân sư

- Vạn lí trường thành

- Lăng Li Sơn…

- Chùa hang A-gian-ta

- Đại bảo tháp San-chi

- Lăng Ta-giơ Ma-han

Lĩnh vực

khác

- Lịch

- Lưỡi cày

- Bánh xe…

- Kĩ thuật làm giấy

- La bàn

- Kĩ thuật in

- Thuốc súng

- Kinh Vê-đa

- 2 bộ sử thi Ra-ma-ya-na và Ma-ha-bha-ra-ta

- Vở kịch Sơ-cun-tơ-la

Lĩnh vực

Thành tựu

Nhận xét

Tư tưởng

Nho giáo là hệ tư tưởng và đạo đức của giai cấp phong kiến Trung Quốc

Nho giáo đã đưa Trung Quốc bước vào thời kì thịnh trị, nhưng cũng chính nho giáo kìm hãm sự phát triển của khoa học kĩ thuật. 

Văn học, sử học

Đỉnh cao có thơ Đường, tiểu thuyết thời Minh-Thanh. 

Các bộ Sử kí của Tư Mã Thiên, Tốn Sử, Minh Sử,...

Các thành tựu văn-sử học của Trung Quốc không chỉ ảnh hưởng trong nước mà còn ảnh hưởng đến nhiều quốc gia trong khu vực. Để lại giá trị cao đến tận ngày nay. 

Nghệ thuật

Phong phú và đa dạng. Tiêu biểu như: Tử Cấm Thành, Vạn lí trường thành, tượng Phật, các tác phẩm thư pháp, tranh thủy mặc

Ảnh hưởng đến nhiều quốc gia trong khu vực. Nhiều công trình, tác phẩm còn tồn tại đến ngày nay. 

Nội dung

thành tựu tiêu biểu

Nhà nước

Nhà nước Văn Lang xuất hiện cách ngày nay 2700 năm

Nhà nước Âu Lạc (208 TCN- 179 TCN)

Kinh tế

Khai phá đất đai, mở rộng diện tích trồng lúa nước

Có bước tiến lớn về công cụ và kĩ thuật canh tác nông nghiệp

Chăn nuôi, đánh cá, thủ công nghiệp phát triển

Đỉnh cao là kĩ thuật đúc đồng

Đời sống vật chất

Bữa ăn: cơm rau cá

Lương thực chính: lúa gạo

Trang phục: Phụ nữ mặc váy, yếm, đàn ông đóng khố, ở trần, đi chân đất. 

Tóc để ngang vai hoặc búi

Đi chân đất, dùng đồ trang sức bằng sừng, ngà động vật, đá, kim loại

Nhà ở: chủ yếu nhà sàn

Sống quây quần thành xóm làng định cư

Đi lại: chủ yếu bằng đường thủy, phương tiện thuyền, bè…

Đời sống tinh thần

Tín ngưỡng: thờ vị thần tự nhiên và tín ngưỡng phồn thực

Nghệ thuật: trình độ chế tác tinh xảo, kĩ thuật cao, giàu tính nghệ thuật

Âm nhạc: nhiều loại nhạc cụ và hình thức biểu diễn