Hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp ở Việt Nam.

- Điểm công nghiệp:

+ Chế biến chè và sữa bò ở Mộc Châu.

+ Chế biến cà phê ở Tây Nguyên.

+ Chế biến gỗ ở Đắk Nông.

- Khu công nghiệp:

+ Khu chế xuất Tân Thuận.

+ Khu công nghệ cao Hòa Lạc.

+ Khu công nghiệp Yên Phong (Bắc Ninh).

- Trung tâm công nghiệp: Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh,..

- Vùng công nghiệp:

+ Vùng 1: các tỉnh trung du và miền núi Bắc Bộ trừ Quảng Ninh.

+ Vùng 2: các tỉnh Đồng bằng Sông Hồng và Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh.

+ Vùng 3: các tỉnh từ Quảng Bình đến Ninh Thuận.

+ Vùng 4: các tỉnh thuộc Tây Nguyên trừ Lâm Đồng.

+ Vùng 5: các tỉnh thuộc Đông Nam Bộ và Lâm Đồng, Bình Thuận.

+ Vùng 6: các tỉnh thuộc Đồng bằng Sông Cửu Long.

- Tổ chức lãnh thổ công nghiệp là việc bố trí, sắp xếp các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp để tạo nên không gian lãnh thổ công nghiệp các cấp khác nhau trên cơ sở sử dụng hợp lí các điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội nhằm đạt hiệu quả cao nhất về kinh tế, xã hội và môi trường.

- Ví dụ: Tổ chức lãnh thổ công nghiệp hình thành và phát triển các khu công nghiệp, trung tâm công nghiệp, từ đó thu hút người dân đến lao động và làm việc, giải quyết vấn đề việc làm và tạo thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống cho công nhân.

- Tổ chức lãnh thổ công nghiệp là việc bố trí, sắp xếp các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp để tạo nên các không gian lãnh thổ công nghiệp các cấp khác nhau.

- Các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp: điểm công nghiệp, khu công nghiệp, trung tâm công nghiệp, vùng công nghiệp.

- Mỗi hình thức có đặc điểm và vai trò khác nhau đối với sự phát triển kinh tế, xã hội ở mỗi quốc gia.

Vai trò, đặc điểm của một số hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp

- Điểm công nghiệp.

   + Đồng nhất với một điểm dân cư.

   + Gồm 1 - 2 xí nghiệp nằm gần nguồn nguyên - nhiên liệu công nghiệp hoặc vùng nguyên liệu nông sản.

   + Không có mối liên hệ giữa các xí nghiệp.

- Khu công nghiệp tập trung.

   + Khu vực có ranh giới rõ ràng (vài trăm ha), có vị trí thuận lợi (gần cảng biển, quốc lộ lớn, gần sân bay).

   + Tập trung tương đối nhiều các xí nghiệp với khả năng hợp tác sản xuất cao.

   + Sản xuất các sản phẩm vừa để tiêu dùng trong nước, vừa xuất khẩu.

   + Các xí nghiệp dịch vụ hỗ trợ sản xuất công nghiệp.

- Trung tâm công nghiệp.

   + Gắn với đô thị vừa và lớn, có vị trí địa lí thuận lợi.

   + Bao gồm khu công nghiệp, điểm công nghiệp và nhiều xí nghiệp công nghiệp có mối liên hệ chặt chẽ về sản xuất, kĩ thuật, công nghệ.

   + Có các xí nghiệp nòng cốt (hay hạt nhân).

   + Có các xí nghiệp bổ trợ và phục vụ.

- Vùng công nghiệp.

   + Có các ngành phục vụ và bổ trợ.

* Phân biệt vai trò của các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp

- Điểm công nghiệp:

+ Đơn vị cơ sở cho các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp khác.

+ Giải quyết việc làm tại địa phương.

+ Đóng góp vào nguồn thu của địa phương.

+ Góp phần thực hiện công nghiệp hóa tại địa phương.

- Khu công nghiệp:

+ Góp phần thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước.

+ Thúc đẩy chuyển giao công nghệ hiện đại.

+ Giải quyết việc làm, nâng cao chất lượng nguồn lao động.

+ Tạo nguồn hàng tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

- Trung tâm công nghiệp: góp phần định hướng chuyên môn hóa cho vùng lãnh thổ và tạo động lực phát triển cho khu vực lân cận.

- Vùng công nghiệp: thúc đẩy hướng chuyên môn hóa cho vùng lãnh thổ, góp phần khai thác có hiệu quả các nguồn lực theo lãnh thổ.

* Phân biệt đặc điểm của các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp

- Điểm công nghiệp:

+ Hình thức tổ chức đơn giản nhất, gồm một số cơ sở sản xuất nằm trong phạm vi của một điểm dân cư hoặc xa điểm dân cư.

+ Các cơ sở sản xuất thường phân bố gần nguồn nhiên, nguyên liệu (hoặc vùng nông sản).

+ Giữa các cơ sở sản xuất không có hoặc có rất ít mối liên hệ với nhau.

- Khu công nghiệp tập trung:

+ Có ranh giới rõ ràng, không có dân cư sinh sống.

+ Vị trí phân bố thuận lợi để vận chuyển hàng hóa và liên hệ với bên ngoài.

+ Tập trung tương đối nhiều cơ sở sản xuất công nghiệp. Các cơ sở này sử dụng chung cơ sở hạ tầng sản xuất; được hưởng quy chế riêng, ưu đãi sử dụng đất, thuế quan; ứng dụng mạnh mẽ thành tựu khoa học - công nghệ vào sản xuất; có, khả năng hợp tác sản xuất cao,…

+ Có các cơ sở sản xuất công nghiệp nòng cốt và hỗ trợ.

+ Nhiều hình thức: đặc khu kinh tế, khu chế xuất, khu công nghệ cao, công viên khoa học,...

- Trung tâm công nghiệp:

+ Hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp ở trình độ cao, gắn với đô thị vừa và lớn, có vị trí thuận lợi.

+ Gồm các khu công nghiệp, điểm công nghiệp và cơ sở sản xuất công nghiệp => mối liên hệ chặt chẽ về sản xuất, kĩ thuật, công nghệ.

+ Trong trung tâm công nghiệp gồm nhiều cơ sở sản xuất công nghiệp nòng cốt và bổ trợ.

- Vùng công nghiệp:

+ Hình thức cao nhất của tổ chức lãnh thổ công nghiệp.

+ Có không gian rộng lớn, gồm nhiều điểm, khu và trung tâm công nghiệp, có mối liên hệ mật thiết với nhau trong sản xuất.

+ Có một số hạt nhân tạo vùng tương đồng.

+ Có một vài ngành công nghiệp chủ yếu tạo nên hướng chuyên môn hóa.

Tổ chức lãnh thổ công nghiệp là sự sắp xếp, phối hợp giữa các quá trình và cơ sở sản xuất công nghiệp trên một lãnh thổ nhất định để sử dụng hợp lí các nguồn lực sẵn có nhằm đạt hiệu quả cao về các mặt kinh tế, xã hội và môi trường.

- Đặc điểm:
        + Tập trung tương đối nhiều các xí nghiệp với khả năng hợp tác sản xuất cao, có ưu đãi riêng.
        + Chi phí sản xuất thấp, có các xí nghiệp dịch vụ hỗ trợ.
        + Sản phẩm vừa phục vụ trong nước, vừa xuất khẩu.

- Kể tên một số KCN: khu công nghiệp tập trung (Thái Lan), khu thương mại tự do (Malaixia), đặc khu kinh tế (Trung Quốc), khu chế xuất (Đài Loan, Hàn Quốc…)...

* Hình thức trang trại

- Vai trò: 

+ Thúc đẩy nông nghiệp sản xuất hàng hóa, phát triển kinh tế nông thôn.

+ Giải quyết việc làm và tăng thu nhập cho người dân.

+ Khai thác hiệu quả tài nguyên thiên nhiên và góp phần bảo vệ môi trường.

- Đặc điểm:

+ Mục đích chủ yếu là sản xuất nông sản hàng hóa đáp ứng nhu cầu thị trường.

+ Quy mô sản xuất tương đối lớn.

+ Thường thuê lao động.

+ Tổ chức và quản lí sản xuất tiến bộ, trên cơ sở chuyên môn hóa, thâm canh, áp dụng tiến bộ khoa học kĩ thuật.

* Thể tổng hợp nông nghiệp (vùng sản xuất nông nghiệp tập trung)

- Vai trò:

+ Khai thác thế mạnh của lãnh thổ.

+ Thúc đẩy liên kết kinh tế trong sản xuất, chế biển và tiêu thụ nông sản.

+ Thực hiện công nghiệp hóa nông nghiệp, nông thôn.

- Đặc điểm:

+ Là lãnh thổ có diện tích tương đối lớn, không có ranh giới rõ ràng, sản xuất tập trung một vài cây trồng hoặc vật nuôi.

+ Có mối liên kết giữa các nông hộ, trang trại,…với cơ sở chế biến hoặc tiêu thụ sản phẩm và phát triển thành các chuỗi giá trị nông sản.

+ Áp dụng các tiến bộ khoa học kĩ thuật, tạo ra các nông sản có giá trị và khối lượng lớn làm nguyên liệu cho công nghiệp chế biến hoặc xuất khẩu.

* Vùng nông nghiệp

- Vai trò:

+ Sử dụng có hiệu quả nhất các điều kiện sản xuất của các vùng.

+ Thúc đẩy phân công lao động theo lãnh thổ, chuyên môn hóa và hợp tác hóa giữa các vùng.

- Đặc điểm:

+ Lãnh thổ rộng lớn, có đặc điểm tương đồng về điều kiện sinh thái nông nghiệp, kinh tế - xã hội, có ranh giới xác định.

+ Chuyên môn hóa sản xuất nông nghiệp theo hướng phát huy thế mạnh của vùng với những sản phẩm đặc trưng của vùng.

+ Đa dạng hóa các sản phẩm nông nghiệp nhằm đạt hiệu quả cao.