Dải đất uốn cong hình chữ S nằm hiền hòa bên bờ Thái Bình Dương, mang tên Việt Nam, trải qua bao thăng trầm biến cố lịch sử, tuy bé nhỏ mà oai hùng một cõi. Việt Nam ta vốn nổi tiếng với nhiều danh lam thắng cảnh tuyệt đẹp, hài hòa giữa tự nhiên và những giá trị văn hóa truyền thống như danh thắng Non Nước - Ngũ Hành Sơn ở Đà Nẵng hay khu di tích danh thắng Hương Sơn tại Hà Tây, nay là Hà Nội. Không chịu thua kém, Hải Phòng của chúng ta cũng có một danh lam thắng cảnh rất nổi tiếng ấy là di tích Núi Voi, với vẻ đẹp hoang sơ của núi rừng đi kèm với những đình đền cổ kính hấp dẫn biết bao khách du lịch khi lần đầu đặt chân tới.
Di tích Núi Voi nằm trong địa bàn huyện xã An Tiến, huyện An Lão, Hải Phòng, cách trung tâm thành phố chừng 20km, rộng khoảng 300 ha. Có câu thơ rất hay vịnh về di tích Núi Voi như này:
"Kiến An có núi ông Voi
Có sông Văn Úc, có đồi Thiên Văn"
Nói như thế để biết rằng di tích Núi Voi là một trong những di tích được xếp hạng là danh lam thắng cảnh cấp quốc gia sớm nhất của thành phố cảng Hải Phòng, vào ngày 28/4/1962. Nằm giữa một vùng bát ngát đồng lúa xanh rờn, là ngọn núi Voi cao nhất ở phía Bắc Kiến An, ngay cạnh ven sông Lạch Tray. Người ta gọi đấy là núi Voi bởi dãy núi khi nhìn từ xa xa trông giống hình một con voi khổng lồ, rất kỳ vĩ và độc đáo, làm nên nét riêng cho khu di tích này. Đặc biệt nơi đây còn là một địa điểm khảo cổ lớn và quan trọng cho nền khảo cổ học của Việt Nam tại vùng ven biển Đông Bắc, nằm giữa hành lang Đông Tây của nước ta. Người ta đã tìm thấy những di tích của người Việt cổ, những công cụ bằng đá, bằng đồng thuộc nền văn hóa Đông Sơn, điều đó đã chứng tỏ bề dày lịch sử của khu di tích đã bắt nguồn từ thuở dựng nước của các Vua Hùng và có thể còn xa hơn thế nữa.
Sơ lược đôi chút về lịch sử, đây là nơi nữ tướng Lê Chân dưới trướng Hai Bà Trưng dựng cờ khởi nghĩa, chiêu binh mãi mã, tích trữ lương thực chuẩn bị cho cuộc kháng chiến chống giặc phương Bắc đô hộ. Có lẽ nhờ địa hình thuận lợi phù hợp nên nhà Mạc về sau cũng chọn đó là căn cứ đóng quân để bảo vệ vùng cửa ngõ Dương Kinh (nay thuộc xã Ngũ Đoan, huyện Kiến Thụy ngày nay). Đến thời kháng chiến chống Pháp, Núi Voi cũng lại là căn cứ khỏi nghĩa của các lãnh tụ Lãnh Tư, Cử Bình. Có thể nói Núi Voi là chứng nhân cho nhiều sự kiện lịch sử trong suốt những năm tháng kháng chiến chống quân xâm lược của dân tộc.
Nơi đây có phong cảnh rất đỗi hoang sơ và trữ tình, một vẻ đẹp mộc mạc, bình yên của làng quê Việt Nam, với những dãy núi nhấp nhô, nằm trải dài len lỏi khắp các cánh đồng lúa rộng lớn. Hai bên là hai con sông với dòng chảy xanh ngắt hiền hòa, ôm ấp lấy núi Voi là sông Lạch Tray và sông Đa Độ, bên trong các dãy núi là các hang động nguyên sơ, độc đáo có tên rất hay như động Voi, động Nam Tào, Bắc Đẩu, hang Già Vị, hang Chiêng, hang Trống, hang Cá Chép... Quần thể di tích bao gồm những ngọn đồi quây quần tụ hội, nằm lụp xụp dưới tán rừng già xanh mát, đi sâu xuống dưới là những thung lũng với đủ thứ cỏ cây, chim muông, tạo nên một không gian hoang sơ, vẹn nguyên của thiên nhiên Việt Nam.
Núi Voi không chỉ đơn thuần có đồi núi với rừng già mà còn có vô số những công trình kiến trúc cổ kính nằm rải rác khắp nơi, mà danh tiếng vẫn còn vang đến tận ngày hôm nay. Tiêu biểu nhất phải kể đến ngôi chùa Long Hoa được xây dựng từ thế kỷ 11, dưới triều đại nhà Lý, đạo Phật phát triển, tuy đến nay ngôi chùa đã bị tàn phá bởi chiến tranh, chỉ còn sót lại tàn tích, nhưng người ta vẫn nhắc về nó như một biểu tượng của vẻ đẹp u tịnh, thâm nghiêm chốn cửa Phật. Tiếp theo đình Chi Lai, không rõ được xây dựng vào lúc nào, là công trình kiến trúc gỗ cổ vẫn còn tồn tại đến hôm nay và rất nổi tiếng, được nhiều du khách ghé thăm, chụp ảnh kỷ niệm. Ngoài ra còn có chùa Chi Lai và đền thờ Cao Sơn Đại Vương là những công trình kiến trúc gỗ cổ đang dần được phục dựng, dần trở thành địa điểm tham quan hấp dẫn mới của Núi Voi.
Không chỉ thu hút khách du lịch bởi vẻ hoang sơ, thanh tịnh của thiên nhiên mà Núi Voi còn hấp dẫn khách du lịch bởi những hoạt động văn hóa dân gian mang đậm bản sắc của người dân miền biển. Tiêu biểu nhất phải kể đến lễ hội Núi Voi, được tổ chức vào Rằm tháng Giêng hàng năm để tôn vinh và tưởng nhớ các vị anh hùng đã chiến đấu để bảo vệ vùng đất An Lão này. Các hoạt động tế lễ, hát chèo, tổ chức các trò chơi dân gian truyền thống càng làm tô điểm thêm những giá trị văn hóa của dân tộc giữa chốn thiên nhiên hùng vĩ và ghi nhiều dấu ấn lịch sử này.
Thắng cảnh Núi Voi là một trong những danh thắng đáng để du khách ghé thăm bởi vẻ đẹp hòa quyện giữa thiên nhiên, văn hóa truyền thống của dân tộc và các giá trị lịch sử đi kèm. Đến đây du khách như được bước vào một khung trời mới vừa nên thơ vừa thi vị trữ tình trước cảnh non xanh, nước biếc bạt ngàn, được tận hưởng bầu không khí trong lành, lại vừa được tìm hiểu thêm về những trang sử vẻ vang hào hùng của dân tộc từ thuở sơ khai đến thời chống Pháp chống Mỹ. Chúng ta cần giữ gìn và phát huy hơn nữa những giá trị văn hóa lịch sử của khu di tích Núi Voi, đồng thời đầu tư và phát triển để thu hút thêm nhiều khách du lịch ghé thăm nhằm quảng bá vẻ đẹp của khu di tích cho bạn bè thế giới.
