Mưa

Câu 1. Bài thơ tả cơn mưa ở vùng nào và vào mùa nào?

Cơn mưa dược tả qua hai giai đoạn: lúc sắp mưa và lúc đang mưa. Dựa vào thứ tự miêu tả,em hãy tìm bố cục của bài thử.

(a. Bài thơ tả cơn mưa rào mùa hạ ở quê hương tác giả, vùng Nam Sách, tỉnh Hải Dương.

Cơn mưa được miêu tả theo trình tự thời gian: lúc sắp mưa và lúc đang mưa, qua các trạng thái hoạt động của sự vật và loài vật. Dựa vào thứ tự miêu tả, bố cục bài thơ có thể chia làm 3 đoạn:

+Đoạn 1: Từ đầu đến... Dầu tròn - Trọc lốc: Quang cảnh lúc trời sắp mưa.

+Đoạn 2: Từ Chớp - Rạch ngang trời... đến Cây lá hả hê: Quang cảnh trong cơn mưa.

+Đoạn 3: Phần còn lại: Tư thế hiên ngang của con người giữa khung cảnh dữ dội của cơn mựa. )

Câu 2. Nhận xét về thể thú, cách ngắt nhịp, gieo vần trong bài thơ và nêu tác dụng đối với việc thể

hiện nội dung (tả trận mưa rào ồ làng quê).

(Bài thơ viết theo thể tự do, các câu thơ rất ngắn; nhịp thơ nhanh, gấp gáp. Cách gieo vần linh hoạt không theo lề lối thông thường. Tất cả các đặc điểm trên góp phần miêu tả sinh động cảnh tượng một trận mưa rào, trong đó các loài côn trùng, các con vật, cây cỏ, gió mây đều vội vàng, hối hả, bị cuốn hút vào sự thay đổi đột ngột của thiên nhiên. )

Câu 3. Bài thơ dã miêu tả rất sinh động trạng thái và hoạt động của nhiều cây cối, loài vật trước và .trong cơn mưa. Em hãy tìm hiểu:

a) Hình dáng, trạng thái, hoạt động của mỗi loài lúc sắp mưa và trong cơn mưa. Tìm những động từ và tính từ miêu tả và nhận xét về việc sử dụng các từ ấy.

b) Nêu các trường hợp sử dụng phép nhân hoá Đềmiêu tả thiên nhiên trong bài thơ. Hãy phân tích tác dụng của biện pháp ấy trong một số trường hợp đặc sắc.

a. Cảnh vật quen thuộc trong đời sống hằng ngày được tác giả đưa vào bài thơ trở nên rất sinh động thông qua nghệ thuật miêu tả hình dáng, trạng thái, hoạt động của mỗi loài.

Đây là khung cảnh lúc trời sắp mưa: Những con mối-Bay ra-Mối trẻ-Bay cao - Mối già- Bay thấp - Gà con - Rối rít tìm nơi - Ân nấp. Nhịp điệu thơ khẩn trương, gấp gáp như báo hiệu một cơn mưa lớn đang kéo đến gần. Động từ bay được lặp lại nhiều lần, các tính từ trẻ, già, cao, thấp, rối rít có tác dụng gợi tả, gợi hình đặc biệt. Người đọc như được chứng kiến tận mắt khung cảnh sinh động đó.

Từ hình ảnh cây cỏ gà lay động trước gió, tác giả hình dung ra: cỏ gà rung tai nghe; còn những cành tre bị gió thổi mạnh thì được nhân hoá: Bụi tre tần ngần gỡ tóc.

Trời chuyển mưa giông, mây đen vần vũ, gió thổi ù ù như tiếng cối xay lúa. Trời bắt đầu mưa. Mưa rơi Lộp bộp trên tàu cau, tàu chuối. Mưa nặng hạt hơn. Đất trời trắng xoá. Mưa to, gió lớn. Sau những ngày tháng khô hạn, đất gặp nước sủi bọt, bong bóng nổi đầy sân. Chú Cóc sung sướng nhảy chồm chồm, sấm chớp đì đùng, chó sợ hãi sủa inh ỏi. Cây bưởi, cây na trong vườn hả hê đón những hạt mưa đầu mùa mát rượi.

b. Nét nổi bật nhất trong nghệ thuật miêu tả của bài thơ là phép nhân hoá được sử dụng rộng rãi và tài tình: ông trời, Mặc áo giáp đen, Ra trận, Muôn nghìn cây mía, Múa gươm, Kiến, Hành quân, Đầy đường... Những đám mây đen che phủ bầu trời trông giống như lớp áo giáp uy nghi của một dũng tướng khi ra trận. Còn Muôn nghìn cây mía lá nhọn sắc quay cuồng trong cơn gió mạnh được nhà thơ hình dung như những lưỡi gươm đang múa loang loáng trong tay các chiến binh. Kiến nối đuôi nhau đi thành từng đàn như một đoàn quân đang hành quân ra trận.

Cách miêu tả của Trần Đăng Khoa thật lạ lùng, đặc sắc. Từ cây bưởi trĩu quả: Hàng bưởi đu đưa, Bế lũ con, Đầu tròn, Trọc lốc... đến cảnh: Chớp, Rạch ngang trời, Khô khốc, Sấm, Ghé xuống sân, Khanh khách, Cười, Cây dừa, Sải tay, Bơi, Ngọn mùng tơi, Nhảy múa... đều được miêu tả bằng trí tưởng tượng phong phú, bay bổng của trẻ thơ.

Bài thơ không chỉ miêu tả cơn mưa với sấm chớp, gió mưa... mà còn miêu tả hoạt động của vạn vật và con người. Thông qua đó, người đọc hình dung ra đầy đủ cảnh tượng một cơn mưa rào mùa hạ và tác động của nó đối với vạn vật trên mặt đất. )

Câu 4. Gần hết bài thơ chỉ miêu tả thiên nhiên, đến cuối bài mới xuất hiện hình ảnh con người:

Bố em đi cày về Đội sấm Đội chớp Đội cả trời mưa...

Em hãy nhận xét về ỷ nghĩa biểu tượng cho tư thế, sức mạnh và vẻ dẹp của con người trước thiên nhiên trong hình ảnh trên.

(Cả bài thơ toàn tả cảnh thiên nhiên, chỉ có bốn dòng cuối tả con người, nhưng hình ảnh con người vẫn hiện lên rất đẹp. Hình ảnh trên được xây dựng theo lối ẩn dụ khoa trương. Người cha đi cày về dưới trời mưa tầm tã đã được đứa con đón nhận bằng ánh mắt yêu thương, cảm phục: Bố em đi cày về, Đội sấm, Đội chớp, Dội cả trời mưa...

Nghệ thuật tương phản được sử dụng Đềđặc tả vẻ đẹp khỏe mạnh, kiên cường của con người lao động trước khung cảnh dữ dội của cơn mưa. Đúng hơn, tác giả đã sử dụng thiên nhiên như là cái phông nền Đềlặmnổi bật tư thế mạnh mẽ của con người. )

Bốn câu thơ nói về con người. Cụ thể hơn, Trần Đăng Khoa nói về người bố thân yêu của mình. Đây là một hình ảnh đẹp, giàu chất nhân văn. Thứ nhất, người bố đi cày về. Hình ảnh ấy không hề xa lạ mà hết sức gần gũi với làng quê (và quen thuộc đối với cả tác giả), nhưng đặt trong khung cảnh của bài thơ, người cha mang vẻ đẹp vững chãi, khỏe mạnh, hiên ngang giữa mưa gió đầy trời. Thứ hai, vẻ đẹp ấy nâng cao nhờ cách nói ẩn dụ với sự lặp lại của ba lần đội (sự lặp lại có tính nâng cao, tô đậm). Đối tượng đội là sấm - chớp - mưa, tức vũ trụ. Với cách nói này, kích thước của con người được nâng cao lên, mang dáng dấp của những nhân vật huyền thoại. Như vậy, ở đây, nhà thơ vừa nói được cái bình thường (đi cày), vừa nói được cái cao cả, phi thường (chiến thắng, đội cả sự dữ dội của thiên nhiên).

Để miêu tả cơn mưa tác giả đã sử dụng biện pháp nhân hóa

Những đặc sắc nghệ thuật cơ bản của bài thơ:

- Cách tạo không khí: Lúc sắp mưa, không khí rất khẩn trương. Không khí ấy được tạo nên bởi hoạt động của các loài vật (mối,gà,kiến), của cây cối (cỏ gà, bụi tre, hàng bưởi) và của mây, gió. Khi trời mưa, cách miêu tả cũng rất sống động : âm thanh (ù ù, lộp bộp), tốc độ (rơi, rơi), kết quả (mù trắng nước, sủi bọt, cóc nhảy chồm chồm, chó sủa, cây lá hả hê).

- Sử dụng nghệ thuật nhân hóa: Nghệ thuật này khiến cho cây cối, thiên nhiên cũng hoạt động như con người:

+ Ông trời - Mặc áo giáp đen - Ra trận

+ Cỏ gà rung tai - Nghe

+ Bụi tre - Tần ngần - Gỡ tóc

+ Hàng bưởi - Bế lũ con - Đầu tròn - Trọc lốc

+ Sấm - Ghé xuống sân - Khanh khách - Cười

Những hình ảnh nhân hóa này cho thấy khả năng quan sát tinh tế của nhà thơ. Các sự vật, hiện tượng được nói đến đều chính xác nhưng hết sức ngộ nghĩnh. Đây là một trong những những nguyên nhân cốt yếu tạo nên sức hấp dẫn của thơ Trần Đăng Khoa thời niên thiếu.