Chương IX. Thần kinh và giác quan - Hỏi đáp

tiểu não phát triển mạnh ở những loài động vật có hoạt động phức tạp và động vật có vú và chim

Tiểu não được phát triển mạnh ở động vật có vú và chim.

Điều hòa , điều khiển và phối hợp mọi hoạt động của các cơ quan , hệ cơ quan trong cơ thể thành một khối thống nhất , đảm bảo cho cơ thể thích nghi với những thay đổi của môi trường sống

Hệ thần kinh có chức năng thực hiện sự thống nhất giữa cơ thể và môi trường bên ngoài, điều phối hoạt động tất cả các cơ quan và môi trường bên trong cơ thể nhờ tính cảm ứng. Những kích thích thu nhận từ các giác quan và các cảm thụ quan được phản ứng trở lại (làm co cơ, kích thích các tuyến bài tiết), nhờ các cấu trúc thần kinh truyền xung động từ cơ quan trung ương đến tận các mô, nội tạng.

Các tật của mắt
1. Cận thị là tật mà mắt chỉ có khả năng nhìn gần
Ở người bị cận thị, khi nhìn như người bình thường, ảnh của vật thường ở phía trước màng lưới, muốn cho ảnh rơi đúng trên màng lưới để nhìn rõ phải đưa vật lại gần hơn.
Nguyên nhân cận thị có thể là tật bẩm sinh do cầu mắt dài, hoặc do không giữ đúng khoảng cách trong vệ sinh học đường, làm cho thể thủy tinh luôn luôn phồng, lâu dần mất khả năng dãn

Cách khắc phục trong những trường hợp này : muốn nhìn rõ vật ở khoảng cách bình thường phải đeo kính cận (kính có mặt lõm - kính phân kì) để làm giảm độ hội tụ, làm cho ảnh lùi về đúng màng lưới

2. Viễn thị là tật mà mắt chỉ có khả năng nhìn xa (trái với cận thị)
Với khoảng cách như người bình thường nhìn rõ, thì ở người viễn thị, ảnh của vật thường hiện phía sau màng lưới, muốn nhìn rõ phải đầy vật ra xa.
Nguyên nhân có thể là do cầu mắt ngắn, hoặc ở người già thể thủy tinh bị lão hóa, mất tính đàn hồi, không phồng được

Cách khắc phục : muốn nhìn rõ vật ở khoảng cách bình thường, phải tăng độ hội tụ để kéo ảnh của vật từ phía sau về đúng màng lưới bằng cách đeo thêm kính lão (kính hội tụ)

0. Quan sát hình 28.1, mô tả khái quát cấu tạo hệ thần kinh của ng`. Hãy chú thích tên các bộ phận cấu tạo nên hệ cơ quan này (các từ gợi ý: hạch thần kinh, não bộ, tủy sống, dây thần kinh)

1.Đơn vị cấu tạo của hệ thần kinh.

2. Cấu tạo của não bộ.

hình 28.1:

1:não bộ

2:tủy sống

3:hạch thần kinh

4:dây thần kinh

Khác biệt cơ bản nhất của 2 phân hệ thần kinh này chính là tác dụng đối lập của chúng lên cùng 1 cơ quan trong cơ thể. 
Thông thường, phân hệ giao cảm thường làm tăng hoạt động của cơ quan đó (ví dụ: tăng nhu động ruột), còn phân hệ đối giao cảm thì làm giảm (giảm nhu động ruột)
Phân hệ giao cảm truyền tín hiệu qua dây thần kinh giao cảm, còn phân hệ đối giao cảm thì theo dây thần kinh đối giao cảm. 
Trung khu của phân hệ giao cảm nằm ở sừng bên chất xám ( từ đốt 1 đến đốt 3) tủy sống, còn đối giao cảm ở não giữa, hành não và đốt tủy cùng. 
Bộ phận ngoại biên phân hệ giao cảm gồm các dây thần kinh và hạch, hạch xa cơ quan gần trung tâm, sợi trước hạch ngắn , sợi sau hạch dài; Ngoại biên phân hệ đối giao cảm: Chất trắng: hình thành các dây thần kinh: hạch gần cơ quan và xa trung tâm; sợi trước hạch dài và sợi sau hạch ngắn. 
Sự hoạt động đối lập mà thống nhất giữa 2 phân hệ này giúp điều hòa một cách nhịp nhàng các hoạt động sống sinh lý của cơ thể.

 Khác biệt cơ bản nhất của 2 phân hệ thần kinh này chính là tác dụng đối lập của chúng lên cùng 1 cơ quan trong cơ thể. 
 Thông thường, phân hệ giao cảm thường làm tăng hoạt động của cơ quan đó (ví dụ: tăng nhu động ruột), còn phân hệ đối giao cảm thì làm giảm (giảm nhu động ruột) < tất nhiên cũng có TH ngc lại, bạn có thể tham khảo thêm trong SGK sinh 8). 
 Phân hệ giao cảm truyền tín hiệu qua dây thần kinh giao cảm, còn phân hệ đối giao cảm thì theo dây thần kinh đối giao cảm. 
 Trung khu của phân hệ giao cảm nằm ở sừng bên chất xám ( từ đốt 1 đến đốt 3) tủy sống, còn đối giao cảm ở não giữa, hành não và đốt tủy cùng. 
 Bộ phận ngoại biên phân hệ giao cảm gồm các dây thần kinh và hạch, hạch xa cơ quan gần trung tâm, sợi trước hạch ngắn , sợi sau hạch dài; Ngoại biên phân hệ đối giao cảm: Chất trắng: hình thành các dây thần kinh: hạch gần cơ quan và xa trung tâm; sợi trước hạch dài và sợi sau hạch ngắn. 
 Sự hoạt động đối lập mà thống nhất giữa 2 phân hệ này giúp điều hòa một cách nhịp nhàng các hoạt động sống sinh lý của cơ thể.

Có ba loại tế bào hình nón, mỗi loại lại cảm nhận được chính xác từng màu sắc khác nhau trong ba màu : Đỏ (red), xanh lá cây (Green), xanh da trời (Blue). Mỗi một màu sắc khác nhau có thể được cấu thành bởi sự kết hợp theo “liều lượng” khác nhau của ba màu cơ bản này và mắt của chúng ta sẽ cảm nhận được màu sắc đó dựa trên việc từng loại tế bào nón trong võng mạc cảm nhận chúng như thế nào.

Các tế bào nón có thể cảm nhận được màu sắc chỉ bắt đầu từ cường độ ánh sáng của đêm trăng sáng cho tới ánh sáng thường ban ngày. Trong điều kiện ánh sáng yếu, tế bào nón không đủ nhạy cảm để cảm nhận được và lúc này chúng ta chỉ còn sử dụng các tế bào que. Bởi vì tế bào que thì không thể cảm nhận được màu sắc và chi tiết của vật thể nên trong điều kiện ánh sáng yếu, chúng ta chỉ có thể thấy được các màu đen/trắng cũng như vật thể hình khối không rõ ràng.

vì ban đêm ánh sáng yếu, nên chỉ có tế bào que tiếp nhận kích thích ánh sáng nhưng nhiều tế bào que mới liên hệ với 1TBTK thị giác nên làm mờ ảnh đi và ta không nhìn thấy rõ màu sắc của vật

*VD phản xạ có Đk:

+Ai đã từng ăn xoài khi nhìn thấy đĩa xoài thì tiết ra nước bọt

+Phản xạ tập thể dục vào buổi sáng,khi nghe thấy nhạc thì tập thể dục

+Nếu nh ln đã ăn khế chua,về sau thấy khế chua là tiết nước bọt

+Phản xạ xếp hàng vào lớp

+Cá heo chơi bóng

+Cá heo lm xiếc

+Bụi bay trên đg dùng tay che môi

*VD phản xạ KĐK:

+Nếu bị dính tay vào mắt,mắt nhăm lại

+Phản xạ bú ở trẻ mới sinh

+Phản xạ mút tay ở trẻ em

+Trẻ em sinh ra đã biết khóc

Các khí độc hại như: CO; nicotin; CO2; ... có trong sự cháy của rừng, có trong công nghiệp các nhà máy hóa chất, ...

Ảnh hưởng đến hệ hô hấp: Làm tê liệt lớp lông rung; Nguy cơ bị bệnh về đường hô hấp: ung thư phổi; ung thư vòm họng; ...

- Các chất độc hại của nhà máy, nước thải trong công nghiệp, các hóa chất được thải ra môi trường, ...

Ảnh hưởng đến đường tiêu hóa của người, gây những bênh như: Ung thư gan, viêm dạ dày, ...

Bạn có thể mất tiền bạc, có thể mất sức khỏe nhưng kiến thức của bạn, sẽ không mất, nếu bạn trau dồi, bổ sung và hoàn thiện nó từng ngày. Kiến thức sẽ giúp bạn trở thành người đứng bên trên tất cả mọi người. Một người giàu có mà hiểu biết nông cạn, ít học sẽ không được mọi người trọng vọng bằng một người nghèo nhưng từ tốn, giàu kiến thức và uyên bác.

Sự uyên bác này có được chính từ sự tự trau dồi kiến thức, mà kiến thức quý giá nhất, chính từ những tư liệu, tài liệu sống quý giá mà người viết sách đã chắt lọc trong từng câu chữ, ngôn từ của mình.

sen

cồ qúy thạnh

Cung phản xạ vận động:
-Trung ương thần kinh (TƯTK): nằm ở sườn sau của tủy sống
-Thần kinh ngoại biên (TKNB): từ TƯTK đến cơ quan chỉ có một nơron
Cung phản xạ sinh dưỡng:
-TƯTK: nằm ở sườn bên của tủy sống và trụ não
-TKNB: từ TƯTK đến cơ quan có 2 nơron và một hạch thần kinh ( từ trung ương đến hạch là nơron trước hạch; từ hạch đến các cơ quan là nổi sau hạch)

a) Các tật về mắt : Cận thị, viễn thị và loạn thị

b) Nguyên nhân : - Cận thị: Do cầu mắt dài, thể thủy tinh quá phồng

- Viễn thị: Do cầu mắt ngắn, thể thủy tinh lão hóa, mất khả năng điều tiết, bẩm sinh, cầu mắt ngắn hoặc dài, do không dữ đúng khoảng cách, xem TV gần hoặc xem trong bóng tối, học bài trong bóng tối, xem quá chói, sáng

- Loạn thị: Do giác mạc không phẳng nên tia sáng không hội tụ được

c) Biện pháp bảo vệ: - Cận thị: Đeo kính mặt lõm(kính phân kì)

- Viễn thị : Đeo kính mặt lồi( kính lão)

- Loạn thị: Đeo kính thấu kính không phẳng cho phép nhìn rõ các vật

* Đối với những người có bệnh mắt tì phải rửa nước muối pha loãng thường xuyên. Dùng khăn riêng để lau. Ăn nhiều chất có vitamin A

Chúc bạn học tốt

Các biện pháp phòng tránh các tật và bệnh về mắt :

- Không dùng tay bẩn dụi vào mắt.
- Tránh học hay đọc sách báo ở nơi thiếu ánh sáng hoặc lúc đi trên tàu xe.
- Giữ khoảng cách thích hợp khi đọc sách
- Rửa mắt thường xuyên bằng nước muối loãng.
- Không dùng chung khăn để tránh các bệnh về mắt
- Ăn uống thức ăn có sinh tố A để tránh bệnh quáng gà , bệnh khô giác mạc

- Các khí độc hại như: CO; nicotin; CO_2; ... có trong sự cháy của rừng, có trong công nghiệp các nhà máy hóa chất, ...

\(\rightarrow\) Ảnh hưởng đến hệ hô hấp: Làm tê liệt lớp lông rung; Nguy cơ bị bệnh về đường hô hấp: ung thư phổi; ung thư vòm họng; ...

- Các chất độc hại của nhà máy, nước thải trong công nghiệp, các hóa chất được thải ra môi trường, ...

\(\rightarrow\) Ảnh hưởng đến đường tiêu hóa của người, gây những bênh như: Ung thư gan, viêm dạ dày, ...

​chức năng của hệ thần kinh gồm:

-chức năng của hệ thần kinh vận động:tham gia điều khiển hoạt động của các cơ vẫn, là hoạt động có ý thức

-chức năng của hệ thần kinh sinh dưỡng:tham gia điều hòa hoạt động của các cơ quan sinh dưỡng và cơ quan sinh sản, là hoạt động không có ý thức

Sự hình thành và ức chế các-phản xạ có điều kiện ở người là hai quá trình thuận nghịch quan hộ mật thiết với nhau, là cơ sở để hình thành thói quen, tập quán, nếp sống có văn hóa.

1/Về nguồn gốc :
Phản xạ có điều kiện được hình thành trong đời sống và phải qua quá trình tập luyện.Thí nghiệm phản xạ reo mừng của trẻ nhỏ khi gặp người thân
2/Về cơ sở thần kinh :
Trung ương thần kinh của phản xạ có điều kiện nằm ở vỏ đại não.Thí dụ chim bồ câu bị phá võ não không còn nhận ra những hạt thức ăn thường dùng.
3/Về tính chất và khả năng di truyền :
Phản xạ có điều kiện có tính cá thể và không di truyền .Thí dụ cùng một công cụ tập luyện nhưng các con có được tập luyện theo các mục đích khác nhau,về sau sẽ có phản xạ khác nhau.
4/Về thời gian tồn tại:
Phản xạ có điều kiện không bền vững , dễ mất đi nếu không được củng cố
5/Mối tương quan giữa kích thích và phản xạ:
Phản xạ có điều kiện biểu hiện không tương ứng với kích thích , cùn một kích thích có thể gây ra nhiều phản xạ khác nhau

Sự phối hợp hoạt động của các tế bào a và b của đảo tụy trong tuyến tụy khi lượng đường trong máu giảm hay tăng chính là để giữ cho nồng độ đường trong máu được ổn định.
Khi lượng đường trong máu giảm sau các hoạt động mạnh hoặc đói kéo dài, không chỉ các tế bào a của đảo tụy hoạt động tiết glucagôn mà còn có sự phối hợp hoạt động của cả 2 tuyến trên thận. Tuyến này tiết cooctizôn để góp phần vào sự chuyển hóa lipit và prôtêin làm tăng đường huyết.

Chức năng của tuyến tuy là tiết ra dịch tuy giúp cho sự biến đổi thức ăn trong ruột non. Ngoài ra, tuyến tuy còn có vai trò tiết hoocmôn tham gia điều hoà đường huyết.

Cụ thể: Tuyến tụy :

- Insulin - Tăng cường chuyển hoá glucổzơ thành glicôgen (ở gan và cơ).

- Glucagon - Tăng cường chuyển hoá gỉicôgen thành glucôzơ (xảy ra ở gan).