B - Cảm ứng ở động vật

Trong đời sống cá thể của động vật, loại phản xạ có điều kiện luôn được bổ sung

Vì: khi điều kiện môi trường, đời sống của động vật thay đổi thì sẽ hình thành phản xạ có điểu kiện khác nhau để thích ngh với MT sống

Xinap là nơi tiếp xúc giữa tế bào thần kinh với tế bào thần kinh hoặc với các tế bào khác

- Có 3 kiểu xinap:

+ Xinap giữa TBTK – TBTK.

+ Xinap giữa TBTK – TB cơ.

+ Xinap giữa TBTK – TB tuyến.

Hình 1: Các loại xinap

Vai trò : Có vai trò dẫn truyền xung thần kinh từ tế bào này sang tế bào khác

II. CẤU TẠO XINAP

Cấu tạo xinap hóa học gồm 3 bộ phận

Chùy xinap:

Ngoài có màng bao bọc gọi là màng trước xinap. Trong chứa ty thể và các bóng chứa chất trung gian hóa học(axêtincôlin, norađrênalin, đôpamin,serôtônin,.....)

Khe xinap:

Là 1 khe nhỏ nằm giữa màng trước và màng sau xinap.

Màng sau xinap:

Trên màng có các thụ thể tiếp nhận chất trung gian hóa học. Có các enzim đặc hiệu có tác dụng phân giải chất trung gian hóa học. Chất trung gian hóa học phổ biến nhất ở thú là axêtincôlin và norađrênalin

Hình 2: Cấu tạo của xinap

III. QUÁ TRÌNH TRUYỀN TIN QUA XINAP

Xung TK truyền qua xinap gồm 3bước:

Hình 3: Quá trình truyền tin qua xinap

Bước 1: Xung thần kinh lan truyền đến chùy xinap → tính thấm của màng chùy xinap biến đổi làm mở kênh Ca²⁺ = Ca²⁺ từ dịch ngoại bào đi vào trong chùy xinap.

Bước 2: Trong chùy xinap, Ca²⁺ tác dụng làm cho 1 số bóng chứa chất trung gian hóa học gắn vào màng trước và vỡ ra, giải phóng chất trung gian hóa học vào khe xinap.

Bước 3: Chất trung gian hóa học gắn vào thụ thể ở màng sau xinap gây hiện tượng mất phân cực( khử cực ) ở màng sau và làm xuất hiện điện thế hoạt động lan truyền đi tiếp.

- Nếu chất trung gian hóa học gây hưng phấn à tác dụng lên màng sau làm thay đổi tính thấm của màng đối với ion Na⁺ à màng sau xuất hiện hưng phấn và tiếp tục truyền đi.

- Nếu chất trung gian hóa học có tác dụng gây ức chế → tác dụng lên màng sau làm thay đổi trạng thái của màng từ phân cực thành tăng phân cực à xuất hiện điện thế ức chế sau xinap. Vậy xung đến xinap dừng lại không được truyền đi nữa.

Tại màng sau xinap , sau khi điện thế hoạt động được hình thành ở màng sau và lan truyền tiếp đi , enzim axêtincôlinesteraza phân hủy axêtincôlin thành axêtat và côlin.

Hai chất này quay trở lại màng trước xinap và được tái tổng hợp lại thành axêtincôlin chứa trong các bóng xinap.

IV.ĐẶC ĐIỂM CỦA QUÁ TRÌNH TRUYỀN TIN QUA XINAP

+ Tốc độ lan truyền chậm do trải qua nhiều giai đoạn và qua môi trường dịch mô.

+ Thông tin được truyền qua xinap nhờ chất trung gian hóa học.

+ Xung thần kinh chỉ được truyền theo một chiều, từ màng trước xinap sang màng sau xi nap.

Tính cảm ứng của động vật đơn bào là khả năng nhận biết các thay đổi của môi trường và phản ứng kịp thời.

*Giống nhau :Cơ thể thực vật và động vật đều có khả năng tiếp nhận các kích thích từ các tác nhân của môi trường và phản ứng với các kích thích đó.

* Khác nhau : về phương thức tiếp nhận và trả lời lại các kích thích đó:

- Ở thực vật :

+ Cảm ứng ở thực vật thường là các phản ứng thường diễn ra chậm ,biểu diễn bằng ứng động và hướng động.

+ Cảm ứng của thực vật do các thành phần đặc biệt bên trong thực hiện

- Ở động vật:

+ Phản xạ ở động vật diễn ra nhanh hơn.

+ Phản xạ ở động vật có sự tham gia của hệ thần kinh.

- Giống nhau: Đều là phản ứng trả lời kích thích => giúp sinh vật thích nghi với môi trường.

- Khác nhau: Phản xạ được điều khiển bởi hệ thần kinh (cảm ứng ở TV ko thông qua hệ TK), tốc độ nhanh, chính xác và hình thức đa dạng (cảm ứng ở TV tốc độ Pư chậm, thiếu chính xác và hình thức kém đa dạng)