Vạn Lí Trường Thành là một trong những công trình kiến trúc vĩ đại nhất trong lịch sử nhân loại. Tuy nhiên, bức tường thành này không phải được xây dựng trong một thời gian ngắn, mà là kết quả của quá trình nhiều thế kỉ nối tiếp nhau.
Ngay từ thời Xuân Thu – Chiến Quốc (thế kỉ VII – IV TCN), các nước chư hầu ở miền Bắc Trung Quốc như Yên, Triệu, Ngụy, Tần đã xây dựng những đoạn tường thành bằng đất nện, gỗ và đá để ngăn chặn sự xâm nhập của các bộ tộc du mục phương Bắc, đặc biệt là người Hung Nô. Tuy vậy, các đoạn thành này rời rạc, chưa có sự liên kết thống nhất.
Đến năm 221 TCN, sau khi thống nhất Trung Quốc, Tần Thủy Hoàng cho nối liền các đoạn thành cũ lại với nhau, đồng thời xây mới nhiều đoạn khác, tạo thành một tuyến phòng thủ dài hàng nghìn kilômét. Đây chính là bước khởi đầu để hình thành Vạn Lí Trường Thành dưới dạng một công trình lớn. Quá trình xây dựng vô cùng gian khổ, phải huy động hàng vạn binh lính, nông dân và cả tù nhân. Nhiều người chết ngay trên công trường, khiến Trường Thành còn được gọi là “nghĩa địa dài nhất thế giới”.
Sau triều Tần, các triều đại Hán, Ngụy, Tùy, Đường tiếp tục sửa chữa và mở rộng Trường Thành, nhất là nhà Hán, khi họ coi đây là tuyến phòng thủ quan trọng để bảo vệ con đường Tơ lụa. Tuy nhiên, công trình này nhiều khi bị bỏ phế hoặc chỉ được duy trì ở một số đoạn.
Đến triều Minh (1368 – 1644), Trường Thành mới được xây dựng lại trên quy mô lớn và kiên cố hơn. Người Minh đã dùng gạch nung, đá tảng và vôi vữa để thay thế cho đất nện thô sơ trước đây. Họ còn cho xây thêm nhiều đồn binh, pháo đài, tháp canh, khiến Trường Thành trở thành một hệ thống quân sự đồ sộ và kiên cố. Chính hình dáng còn lại của Vạn Lí Trường Thành mà chúng ta thấy ngày nay chủ yếu được xây dựng vào thời Minh.
Trải qua hàng nghìn năm, Vạn Lí Trường Thành không chỉ là tuyến phòng thủ chống giặc ngoại xâm, mà còn là biểu tượng cho ý chí, sức lao động bền bỉ và sáng tạo của nhân dân Trung Hoa. Ngày nay, Trường Thành kéo dài hơn 21.000 km, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới (1987), trở thành biểu tượng nổi tiếng của Trung Quốc và một kì quan của nhân loại.
