Bài 33. Thân nhiệt

1. Thân nhiệt

- Thân nhiệt là nhiệt độ của cơ thể.

- Cách đo thân nhiệt: ngậm nhiệt kế ở miệng, kẹp ở nách hoặc cho vào hậu môn, để vào tai …

-  Ở người bình thường, nhiệt độ cơ thể luôn ổn định ở mức 37°C và không dao động quá 0,5°C (37°c là nhiệt độ đo ở miệng, ở nách thấp hơn một ít, còn ở hậu môn nhiệt độ cao hơn một ít).

- Khi nhiệt độ cơ thể cao hơn 37^oC​ \(\rightarrow\) cơ thể bị sốt (cảm nóng).

- Khi nhiệt độ cơ thể thấp hơn 37^oC \(\rightarrow\)​ cơ thể bị lạnh (cảm lạnh).

- Quá trình chuyển hóa năng lượng trong tế bào \(\rightarrow\) sinh ra nhiệt \(\rightarrow\) nhiệt tỏa ra môi trường qua da, hô hấp, bài tiết \(\rightarrow\) đảm bảo thân nhiệt ổn định (nhờ sự cân bằng giữa quá trình sinh nhiệt và tỏa nhiệt).  

2. Sự điều hòa thân nhiệt

a. Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt.

Da có đặc điểm cấu tạo phù hợp với chức năng điều hòa thân nhiệt  \(\rightarrow\) da có vai trò quan trọng trong điều hòa thân nhiệt.

- Khi trời nóng và lao động nặng: mao mạch ở da giãn \(\rightarrow\) tỏa nhiệt và tăng tiết mồ hôi \(\rightarrow\)  mồ hôi bay hơi \(\rightarrow\) lấy đi 1 lượng nhiệt của cơ thể \(\rightarrow\) nhiệt độ giảm \(\rightarrow\) cơ thể mát.   

- Khi trời lạnh: mao mạch ở da co lại, cơ chân lông co \(\rightarrow\) giảm sự tỏa nhiệt \(\rightarrow\) cơ thể ấm.  

b. Vai trò của hệ thần kinh trong điều hòa thân nhiệt.

Hệ thần kinh điều hòa thân nhiệt bằng cách:

- Sự tăng, giảm quá trình dị hóa ở tế bào để điều tiết thân nhiệt.

- Phản ứng co, dãn mạch máu dưới da.

- Tăng, giảm tiết mồ hôi.

- Co, duỗi cơ chân lông.

\(\rightarrow\) Để điều tiết sự tỏa nhiệt đều là phản xạ (phản xạ của cơ thể do hệ thần kinh điều khiển). 

3. Phương pháp phòng chống nóng, lạnh

- Mùa đông:

+ Cần ăn nhiều và ăn thức ăn nóng, chứa nhiều lipit hơn để đảm bảo cung cấp đủ năng lượng cho cơ thể.

+ Cần mặc ấm, giữa ấm chân, cổ, ngực.

+ Bố trí nhà cửa kín gió, trang bị thêm chăn, lò sưởi, quần áo ấm …

- Mùa hè:

+ Cần uống nhiều nước, ăn thức ăn nhiều vitamin, hoa quả để bù lượng nước thoát ra ngoài qua mô hôi.

+ Cần đội mũ nón khi đi đường, khi lao động.

+ Mặc quần áo rộng thoáng mát.

+ Bố trí nhà cửa thoáng mát, sử dụng các phương tiện chống nóng.

Phương pháp phòng chống nóng mùa hè

- Rèn luyện thể dục, thể thao hợp lý là biện pháp phòng chống nóng, lạnh: cơ thể tăng sức khỏe, tăng khả năng chịu đựng.

Rèn luyện thể dục

- Trồng cây xanh là 1 biện pháp chống nóng tốt vì: cây xanh hấp thụ năng lượng ánh sáng mặt trời đáng kể làm giảm nhiệt độ môi trường, đồng thời quá trình đó cây xanh còn thoát hơi nước làm mát môi trường xung quanh.

Trồng cây xanh quanh nhà